Girne İlçesinde, Mersin Caddesi Eminağa Sokak’ta ikamet eden Sayın Mustafa Yücetan, ikamet ettiği bölgede Serbil İnşaat Limited, Kıbrıs İnşaat Şirketi Limited, Yıldıztaş Construction Limited ve Euro Coast Construction Limited’in Belediyenin koymuş olduğu iş kurallarını yok sayarak inşaat yaptıklarını, konu inşaatlarda çalışan işçilerin çalışma saatlerine uymadıklarını, iş araçlarıyla bölgeye rahatsızlık verdiklerini, işçilerin sağlık koşullarından yoksun bir şekilde inşaatlarda barındıklarını ve ses kirliliği ve gürültü yaparak bölgeye rahatsızlık verdiklerini, bu konularla ilgili olarak Çalışma Dairesi, Çevre Koruma Dairesi ve Girne Belediyesi’ne başvurmasına rağmen bir çözüm bulunamadığını iddia ederek Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Mustafa Yücetan, ikametgahının çevresinde günün geç saatlerine kadar devam eden inşaat çalışmaları ve bunun sonucunda ortaya çıkan rahatsız edici boyutlardaki gürültü düzeyleri ile ilgili olarak Çalışma Dairesi’ne, Çevre Koruma Dairesi’ne ve Girne Belediyesi’ne defalarca sözlü ve/veya yazılı olarak başvuruda bulunduğunu, söz konusu kamu kuruluşlarının bu probleme kayıtsız kaldıklarını, bu konudaki yetki ve sorumluluk karmaşası nedeniyle iletilen şikayetlerin cevapsız kaldığını ve/veya sorunun çözülmesi için gerekenin yapılmadığını iddia etmiştir.
22/1992 sayılı İş Yasası’nın 35’inci maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca Bakanlar Kurulu, iş veya işyerlerinin her yıl Ekim ayından Mart ayına kadar (her iki ay da dahil) ve her yıl Nisan ayından Eylül ayına kadar (her iki ay da dahil) olmak üzere açılış ve kapanış saatlerini, çalışma koşullarını, işyerlerinin yer ve bölgesel özelliklerine göre Bakanlığın önerisi üzerine alacağı bir kararla saptamaktadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, düzenlemeler konusunda öneride bulunmakla beraber çalışma saatlerinin belirlenmesi ile ilgili yetki Bakanlar Kurulu’ndadır.
Bakanlar Kurulu’nun 22/1992 sayılı İş Yasası’nın 35’inci maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca işyeri ve işlerin açılış ve kapanış saatlerinin düzenlenmesine ilişkin H(K-I)1661-2016 sayılı Kararı 5 Aralık 2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Karar, 11 Nisan 2017 tarihli ve H(K-I)963-2017 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nı tadil ederek işyerleri veya işlerin açılış ve kapanış gün ve saatleri yeniden düzenlemiştir. Söz konusu düzenlemeye göre Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde faaliyet gösteren tüm işyerleri veya işlerin açılış ve kapanış saatleri serbest kalmıştır. Ancak bu Karara bağlı olarak inşaat faaliyeti yürüten ve/veya ifa eden inşaat şirketlerine yürüttükleri inşaat faaliyetleri ile ilgili kısıtlamalar getirilmiştir. Şöyle ki, konaklama hizmeti veren (yatılı) turistik tesislere 500 metre mesafe içerisinde olan inşaat faaliyetlerinde Yaz Dönemi (01 Nisan-30 Eylül tarihleri arasında) boyunca gürültüye neden olan iş makineleri yalnızca 09.00-17.00 saatleri arasında çalışma yapabilir. Her türlü inşaat faaliyeti ile inşaat amaçlı malzeme taşıma faaliyetleri; kum, çakıl, tuğla, demir vb. inşaat malzemesinin karayolundan inşaat veya imalat alanına taşınma faaliyetleri yukarıdaki (1)’inci madde kapsamında olmayıp Pazar günleri faaliyette bulunamazlar. Ancak teknik zorunluluk, güvenlik, tehlikeli durum vb. zorlayıcı nedenlerle Pazar günleri faaliyette bulunulmasının gerekli olduğu durumlarda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan önceden yazılı izin alınması koşulu ile belirli bir iş veya işyeri için, belirli bir süre ile sınırlı olmak koşulu ile bu kapsamdaki işler yapılabilir.
KKTC Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca Çalışma Dairesi’nin işyerleri ve işlerin çalışmaya başlama ve çalışmayı bırakma saatlerini düzenleme veya buna müdahale etme hakkı bulunmamaktadır. Raporumuzun hazırlanması sürecinde Kıbrıs İnşaat Şirketi Limited’in inşaa ettiği otel tamamlanarak Lord’s Palace Hotel adıyla hizmete açılmıştır. Sayın Mustafa Yücetan’ın evi veya yerleşim yeri, şikayete konu diğer inşaatların birkaç yüz metre mesafesi içerisindedir. Bahse konu Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, Sayın Mustafa Yücetan’ın evinin konaklama hizmeti veren turistik bir tesise 500 metre mesafe içerisinde olması nedeniyle, Yaz Dönemi olarak adlandırılan 1 Nisan – 30 Eylül tarihleri arasında gürültüye neden olan iş makineleri bölgede yalnızca 09.00-17.00 saatleri arasında çalışma yapabilirler.
22/1992 sayılı İş Yasası’nın 62’nci maddesi gereğince işbu Yasa’nın ve ilgili mevzuatın uygulandığını izlemek ve denetlemek Çalışma Dairesi’nin uhdesindedir. Bu nedenle mezkûr inşaatlarda çalışan işçilerin belirlenen saatler içerisinde çalışıp çalışmadıklarını denetlemek Çalışma Dairesi’nin görevleri ve sorumluluğu arasındadır.
Bununla birlikte, KKTC Bakanlar Kurulu’nun Çevre Yasası’nın 19’uncu maddesine istinaden yapmış olduğu Çevre Koruma Dairesi Gürültü ve Ses Kontrol Tüzüğü’nün 12’nci maddesine göre, konut bölgeleri içinde ve yakın çevresi ile gürültüye hassas diğer bölgelerde yapım işlerinde kullanılan alet ve makineler iş günlerinde 19.00-08.00 saatleri dışında, tatil günlerinde ise ancak Belediyelerce alınacak özel izinlerle belirli sürelerde kullanılması mümkündür. Tüzüğün ilgili maddesine göre, konut bölgeleri içinde ve çevresinde hafta içi 19.00-08.00 saatleri arasında gürültü çıkaran alet ve makinelerle çalışma yapabilmek için Belediyelerden izin alınması ve bu alınacak özel izinlerde belirtilen saatlere göre çalışma yapılması uygundur. Çevre Koruma Dairesi Gürültü ve Ses Kontrol Tüzüğü’nün 4’üncü maddesi gereğince Tüzüğün kendi yetki alanları içerisinde uygulanmasından, Belediye sınırları içerisinde yerel idareler, dışında ise mülki amir sayılan Kaymakamlar sorumludur. Bu nedenle şikayete konu bölgede ve/veya Mustafa Yücetan’ın ikamet ettiği evinin çevresinde söz konusu inşaat çalışmalarının yapılabilmesi için Girne Belediyesi’nden özel izin alınması gerekmekte idi. Özel izin de belirli süreler içerisinde kullanılması koşuluyla verilebilmektedir. Bu hususu denetlemek Girne Belediyesi’nin sorumluluğundadır.
Yine 51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’nın Belediyelerin Diğer Görevlerini düzenleyen 23’üncü maddesinin 7’nci fıkrası uyarınca, gürültü ve rahatsızlıkları önleyici tedbirler almak ve bu amaçla denetimler yapmak Belediyelerin görevleri arasındadır.
18/2012 sayılı Çevre Yasası’nın 58’inci maddesi çevresel gürültü yönetimiyle ilgili yetkili makamları düzenlemektedir. Yasa’nın 58’inci maddesinin 2’nci fıkrasının (B) bendi uyarınca Belediyeler, kendi sınırları içinden gürültüyle ilgili gelen şikayetleri değerlendirir ve gerekirse yaptırım uygular. Aynı Yasa’nın 59’uncu maddesinin 1’inci fıkrası gereğince çevresel gürültü yönetimi ile ilgili tüzük ve/veya tüzüklerin Çevre Koruma Dairesi’nin önerisi üzerine Bakanlıkça hazırlanması, Bakanlar Kurulu onayı sonrası madde 58’inci maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca Çevre Koruma Dairesi’nce uygulanıp denetlenmesi gerekmektedir. Bu tüzük çalışmalarının yapılması, Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın yetkisindedir.
Girne Belediyesi Başkanı Sayın Nidai Güngördü, 21 Nisan 2016 tarihli yazısında bölgedeki inşaat yoğunluğundan dolayı Belediyenin inşaatlarda düzenli olarak kontrol yapmasının mümkün olmadığını, buna rağmen şikayet ve ihbarların değerlendirilerek sözlü ve/veya yazılı uyarılarda bulunulduğunu ve gerektiği takdirde müdahale edildiğini belirtmiştir. Belediyelerin imkanlarının sınırlı olması veya ilgili bölgede artan inşaat yoğunluğu, yapılmayan veya gecikerek yapılan denetimler için bir mazeret teşkil etmemelidir. Bu durum, kurumlara üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmeme hakkını vermemektedir. Belde halkının ihtiyaçlarını karşılamak, belde halkının şikayetlerine çözüm bulmak için gereken önlemleri almak ve bu konuda gereken düzenlemeleri yapmak Belediye’nin yetkileri dahilindedir. Bu bağlamda Belediye Başkanı tarafından görevlendirilen Belediye memur veya işçileri, güneşin doğuşu ile batışı arasındaki süre içinde rahatsızlığı saptamak veya gidermek için konut dışında herhangi bir yere girme yetkisine sahiptir. Bu durumda Girne Belediyesi’nin Sayın Mustafa Yücetan’ı rahatsızlık veya çevresel gürültü konusundaki şikayetlerini Çalışma Dairesi’ne yönlendirmesi ve bu konuda sadece Çalışma Dairesi’nin yetkili olduğu hususunu ima etmesi doğru bir yaklaşım değildir. Denetimin yetersiz olması, gereken tedbirlerin alınmaması veya geç veya zamansız yapılmış olması çevre halkının yaşadığı zararı ortadan kaldırmamaktadır. Belediyenin yerine getirmekle yükümlü olduğu hizmeti yerine getirmemesi bir eksikliktir veya kusurdur.
Çevre Koruma Dairesi’ne yapılan şikayet üzerine Çevre Koruma Dairesi memurları mezkûr bölgede saat 14.00’de bir denetim gerçekleştirmiş ancak bu saatte gerçekleşen denetim sırasında inşaat faaliyeti olmadığından, herhangi bir ses kirliliğine rastlanmamıştır. Sayın Mustafa Yücetan’ın şikayetinin esası, inşaat çalışmalarının gece geç saatlere kadar sürmesi ve hafta sonları, özellikle pazar günleri devam etmesi hususunu müteaddit defa bildirmesine rağmen, ikinci kez denetlemeye gidilmemesinden kaynaklanmaktadır. Çevre Koruma Dairesi’nin gürültü ile ilgili bir şikayeti denetlemek için gürültüden rahatsızlık duyulan bir saatte denetime gitmemesi, inşaat faaliyetinin olmadığı bir saatte fon ölçümü yapması, diğer inşaatlar ile ilgili herhangi bir denetim gerçekleştirmemesi büyük bir eksikliktir. Bu çerçevede ses kirliliği ile ilgili ölçümlerin şikayete konu süreler içerisinde yapılmaması veya zamanında yapılmaması Çevre Koruma Dairesi’nin görevini layıkıyla yerine getirmediğinin bir göstergesidir.
22/1992 sayılı İş Yasası’nın amacı, çalışma ve iş hayatını ve işçi ve işveren ilişkilerini düzenlemektir. Bu Yasa ile birlikte işyerlerinde çalışanların sağlık, güvenlik ve refahının sağlanması ve iyileştirilmesi 35/2008 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nda düzenlenmiştir. İnşaat işlerinin sağlık ve güvenlik içinde yapılmasını temin etmek ve iş kazalarını önlemek için gerekli emniyet tedbirlerinin alınmasını sağlamak, Çalışma Dairesi’nin sorumluluğundadır ve/veya bu hususlar ile ilgili önlemleri almak Çalışma Dairesi’nin görevidir.
Çalışma yaşamı ile ilgili yürürlükteki yasaların uygulanmasını sağlamak ve denetlemek Çalışma Dairesinin kuruluş amaçlarındandır. İş teftişi ve denetimi ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek Dairenin görevlerinden biridir. Çalışma Dairesi müfettişleri ilgili yasa ve tüzükler kapsamına giren herhangi bir işyerine, uygun gördükleri herhangi bir zamanda girmeye ve denetim yapmaya yetkilidirler.
Yabancı uyruklu kişilerin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki çalışmalarını izne bağlamak ve yabancı uyruklu kişilere verilecek izinler ile ilgili esaslar, 63/2006 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Yasası’nda belirtilmektir. Çalışma Dairesi Girne Bölge Amirliği tarafından Ocak 2015 ile Mart 2016 tarihleri arasında yapılan Denetim Tutanakları incelendiğinde, söz konusu Yasa tahtında yapılan denetimlerin sadece yabancıların çalışma izinleri konusunda sınırlı tutulduğu ve İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası gereğince bir denetim yapılmadığı anlaşılmaktadır.
Dairemiz tarafından Girne Belediyesi, Çevre Koruma Dairesi ve Çalışma Dairesi ile yapılan yazışmalarda ve bu yazışmalar neticesinde sunulan tutanaklar değerlendirildiğinde, gerekli denetimlerin layıkıyla yapılmadığı görülmektedir. Denetimlerin sadece şikayet olması durumunda yapılması kabul edilebilir değildir. Özellikle iş sağlığı ve güvenliği konularındaki denetim zafiyetinin bedeli, zaman zaman çok ağır olmaktadır. Bu nedenle ilgili kurumlar insan hayatını riske sokacak gecikmelerden kaçınmalı ve gereken tedbirleri zamanında almalıdırlar.
Çevre Yasası’na istinaden yapılan Çevre Koruma Dairesi Gürültü ve Ses Kontrol Tüzüğü Belediye sınırları içinde ve dışındaki alanlarda uygulanır. Yine Belediyeler Yasası tahtında Belediyeler sınırları içerisinde meydana gelen rahatsızlıkları önlemekle yükümlüdür. Bu rahatsızlıklara ses ve gürültü dahildir. Bu tür şikayetlerde Belediyeler ile Çevre Koruma Dairesi arasında bir yetki karmaşası varmış gibi davranılarak herhangi bir adım atılmadığı veya bu tür problemlerde yetkili olmadıkları öne sürülerek herhangi bir önlem veya tedbir alınmadığı gözlemlenmektedir.
Ses kirliliği, gürültü veya rahatsızlık sorununa çözüm getirmek Belediyelerin olduğu gibi Çevre Koruma Dairesi’nin de görevleri arasındadır. Çevresel gürültüye maruz kalınması sonucu kişilerin huzur ve sükûnunun, beden ve ruh sağlığının bozulmaması için gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak her iki kurumun sorumluluğundadır. Bu durumda rahatsızlığa maruz kalan kişilerin çözüm bulmak amacıyla iki kurum arasında gidip gelmeden bunun yapılması hayatı kolaylaştıracaktır. Belediyeler ve Çevre Koruma Dairesi, koordineli çalışmak zorundadırlar. Aksi halde bu tür rahatsızlıklara maruz kalan kişiler iki kurum arasında kalacaklardır.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)