Ombudsman Emine Dizdarlı KKTC İskan ve Rehabilitasyon Dairesi nezdinde Eşdeğer Kaynaklarla ilgili rapor yayınladı.
Sayın Süleyman Bağzıbağlı ve eşi Sayın Aysel Bağzıbağlı’ya 55/2014 sayılı Değişiklik Yasası ile Değiştirilmiş Şekliyle 41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırı işlem yapıldığı ve/veya önceden yapılan işlemlerin bilerek ve/veya bilmeyerek göz ardı edildiği ve/veya ilk kez işlem yapılmış gibi bahse konu kişilere taşınmaz mal verildiği duyumu üzerine Dairemiz tarafından soruşturma başlatılmıştır.
Alınan duyum üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın amacı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti denetim ve yönetimindeki bölge dışında ikamet eden yabancı kişiler veya kimliği veya nerede olduğu bilinmeyen yabancılar tarafından terkedilmiş bulunan toprak, bahçe, konut, küçük işyeri, arsa ve benzeri taşınmaz malların; mülkiyet, tasarruf ve işletme şeklinin ve işletmelerle ilgili yapının verimlilik ve sosyal adalet ilkelerine uygun olarak düzenlenmesini sağlamaktır. Ayrıca mezkur Yasa gereği 1 Ağustos 1958 tarihi ile Güvenlik Kuvvetlerinin Kuruluş Görev ve Yetkileri Yasasının yürürlüğe girdiği tarih olan 30 Kasım 1976 tarihleri arasında görev yapan ve bu görevini Terhis Belgesi, Mukavemetçilik Kimlik Kartı veya Askerlik Kimlik Kartı ile kanıtlayan Mukavemetçiler ve Mücahitler ile Birinci ve İkinci Barış Harekâtına katılan ve herhangi bir zamanda Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yurttaşlığını almış ve 3 Mayıs 1985 tarihine kadar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetine yerleşmiş bulunan Türk Barış Kuvvetleri mensuplarına, eşdeğer mal verme işlemlerinin tamamlanmasını müteakip, Bakanlar Kurulunca yapılacak bir Tüzükle hak edecekleri puan karşılığında taşınmaz mal ve böyle bir taşınmaz mal için Kesin Tasarruf Belgesi’nin verilmesi öngörülmüştür. Bu çerçevede, Mücahit Puanlarının kullanılması 24 Kasım 1989 tarihli Resmi Gazete 116, EK III, A.E 533 sayılı “Mücahitler, Mukavemetçiler ve TBK. Mensupları Haksahiplik Tespit Tüzüğü” düzenlenmiştir.
KKTC İskan Bakanlığı 26 Mart 1990 tarihinde Sayın Süleyman Bağzıbağlı’ya 41/1977 sayılı İskan Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası ve Mücahitler, Mukavemetçiler ve TBK. Mensupları Haksahiplik Tespit Tüzüğü kuralları altında tanzim ettiği 001775 No’lu Puan Belgesi ile 471,111 değerinde mücahit puanı vermiştir. İskan ve Rehabilitasyon Dairesi değerlendirmesine göre Sayın Bağzıbağlı “topraklandırma” açısından hak sahibidir. Söz konusu Yasa’nın 3’üncü maddesinde yer alan tefsire göre Haksahibi “toprak dağıtımı açısından” toprak dağıtımı çalışmalarının yapıldığı yörede oturan, geçimini bizzat tarımdan sağlayan veya sağlamak zorunda bulunan, çiftçilik dışında küçük esnaf, sanatkar, kadrolu işçi statüsünde ve görevi devamlı olmayan işçiler ve benzeri durumda olup çiftçilik yapabilme yeteneğini ve yasa ile belirlenen yılda 36,000 Türk Lirası’nın altında gelir elde eden kamu görevlisi olmamak kaydıyla bilgi, beceri ve öğrenimi itibariyle örnek çiftçilik yapabilme yeteneğine sahip olan aile reisi durumundaki kişileri anlatmaktadır. Ancak aynı kişi hem toprak dağıtımı açısından hem de işyeri verilmesi açısından hak sahibi olamaz. Bu bağlamda Sayın Süleyman Bağzıbağlı’ya ilgili yasa uyarınca Pınarbaşı, Girne Bölgesi’nde bölge normu kadar 40 dönüm “kuru tarla” tahsis edilmiştir. Sayın Bağzıbağlı KKTC İçişleri Bakanlığı İskan ve Rehabilitasyon Dairesi nezdinde eşdeğer dosyası sahibi olmayıp Tahsisten Mülkiyet TM:6402 no’lu dosyanın sahibidir. Sayın Süleyman Bağzıbağlı’ya 5 Mayıs 1994 tarihinde Tahsislere Mülkiyet T. Cetveli tahtında Pınarbaşı, Girne, Kördemen mevkiinde yöre normu olarak tahsis edilen toplam 40 dönüm taşınmaz mal bulunmakta idi. Sayın Bağzıbağlı’nın tasarrufunda bulundurduğu taşınmaz malların toplam puan değeri 428,730’dur.
Yapılan soruşturmada Sayın Bağzıbağlı’nın 001775 No’lu Puan Belgesi tahtında 16 Aralık 1993 tarihinde 16’ıncı kaynak paketinde sıra no:19638 Pafta/Harita XII.13.4.13, Blok B Parsel 164 üzerindeki Liman Hotel olarak bilinen kaynağa 83 kişi ile birlikte başvurduğu tespit edilmiştir. Sayın Bağzıbağlı, mezkur kaynağa müracaat ederken TM:6402 sayılı dosyasını sonuçlandırmadığı saptanmıştır. 5 Temmuz 2018 tarihli Tapu ve Kadastro Dairesi Taşınmaz Mal Araştırma Belgesine göre söz konusu otelin Sayber Ltd. adına devredildiği görülmektedir.
Bir başka deyişle Sayın Bağzıbağlı 001775 No’lu Puan Belgesi’ndeki 471,111 değerindeki Mücahit Puanı ile 16 Aralık 1993 tarihinde 16’ıncı kaynak paketinde sıra no:19638 Girne’de kain Pafta/Harita XII.13.4.13, Blok B, Parsel 164 üzerindeki Liman Hotel olarak bilinen kaynağa 83 kişi ile birlikte başvuru yapmadan önce, Sayın Süleyman Bağzıbağlı’ya 471,111 Mücahit Puanına karşılık olarak Kılıçarslan Köyü’nde kain Pafta/Harita XI 62 W Parsel 55, Parsel 74, Parsel 75 ve Parsel 53/4’ün, 40 norm arazisi tahsis edilmiştir. Bu durumda, 471,111 puanının 428,730’unun Kılıçarslan Köyü, Pafta/Harita XI 62 W Parsel 55, Parsel 74, Parsel 75 ve Parsel 53/4’ün, 40 norm arazisinin tahsisi için kullandığından, Sayın Bağzıbağlı’nın 16 Aralık 1993 tarihinde 16’ıncı kaynak paketinde sıra no:19638 Pafta/Harita XII.13.4.13 Blok B, Parsel 164 üzerindeki Liman Hotel olarak bilinen kaynağa başvurduğu zaman elinde kullanabileceği yeterli puanı yoktu ve/veya Liman Hotel için kullanabileceği puanı yoktu ve/veya topraklandırmadan hak sahibi olduğundan böyle bir kaynağa müracaat etme hakkı yoktu. Sayın Bağzıbağlı Tahsislere Mülkiyet T Cetvelinde kayıtlı taşınmaz mallar dururken elinde kullanabileceği eşdeğer puanı varmış gibi yaparak bu kaynağa başvurmuştur.
Sayın Bağzıbağlı’nın haliyle TM:6402 no’lu dosyayı kapatmak için elinde hiç puanı kalmadığından ilk olarak 14 Eylül 1994 tarihinde puan satın almasına izin verilmesi maksadıyla Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanlığı’na bir dilekçe vermiştir. 1994 tarihinden 2018 tarihine kadar, Sayın Bağzıbağlı puan satın almak için izin verilmesi talebinde bulunmuş ve 24 yıl boyunca Sayın Bağzıbağlı’nın bu talebi olumlu karşılanmıştır. Sayın Bağzıbağlı 14 Eylül 1994 yılında puan satın almak talebinde bulunduğunda 41/1977 sayılı Yasa 17/1992 sayılı değişiklik yasası ile tadil edilmiş ve bu konuda 42A ve 45A maddeleri kuralları uygulamaya girmiştir. Bir an için Sayın Bağzıbağlı’nın başvurusunun usulüne uygun yapıldığını farz etsek dahi bu madde amaçları bakımından puan satın alma izni Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu tarafından verilir ancak dilekçe sahibi söz konusu iznin verildiği tarihten başlayarak altı ay içerisinde puan satın almak mecburiyetindedir. Bu süre, makul sebebe dayanılarak 6 ay olarak bir defa daha uzatılabilir. Zaruri hallerde 6 ay sürenin uzatılabileceği Yasa’da belirtilmiş olduğundan en geç 12 ay içerisinde Sayın Bağzıbağlı’nın eksik puanlarını tamamlayıp Mal Değer Belgesi’ni İskan ve Rehabilitasyon Dairesi’ne ibraz edip Taşınmaz Mal Koçanı almak için işlemlerini tamamlamış olması gerekirdi. Oysa Sayın Bağzıbağlı’ya verilen uzatma izni gerçekleri yansıtmayan veya doğru olmayan beyanlarla 24 yıl boyunca uzatılmış ve bunun neticesinde 2 Nisan 2018 tarihinde Taşınmaz Mal Koçan Belgesi tanzim edilmiştir. Dolayısıyla, Sayın Bağzıbağlı’nın puan satın alma işlemlerini tamamlayabilmesi için İdare tarafından 24 yıl süre tanınmıştır. Bu bağlamda İskan Komitesi Başkanlığı tarafından 24 yıl boyunca makul sebebe dayanılarak 1 defaya mahsus verilmesi gereken puan satın alma izinlerinin uzatılması mevzuata aykırıdır. Tahsisten hak sahibi olanlara veya Hak Sahibi tanımına giren kişilere sadece tahsis edilen bir konut ve yöre normu kadar tarımsal kaynak veya bir konut veya küçük bir işyeri için söz konusu Yasa’nın 45A maddesindeki kuralların yerine getirilmesi halinde Taşınmaz Mal Koçanı verilebilir. İskan Komitesi 41/1977 sayılı Yasa gereği harekete geçerek T cetvelindeki kaynaklarını İTEM Yasası’nın 70’inci maddesi gereği Devlete intikal ettirmesini gerekmekteydi.
Yapılan soruşturmada, Saptama Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanlığı’nın 18 Ekim 1994 tarihinde Sayın Süleyman Bağzıbağlı’ya puan satın alma izni vermediği veya bu talebi reddettiği tespit edilmiştir. Yine Saptama Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanlığı 21 Ekim 1994 tarihinde İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü’ne bir yazı göndererek, Sayın Bağzıbağlı’nın Tahsisten Mülkiyet T-Cetveli’ndeki puanlarının Kuzeyde tasarrufunda tuttuğu malları karşılamadığı, kesin hesaplaşma daha sonra yapılacağından fazla tutulan mallardan ilk etapta belirtilenlerin şahsın elinden alınmasına karar verilmiş olduğunu ve söz konusu kaynakların şahsın tasarrufundan alınıp, eşdeğere kaynak olmak üzere listeye konulmasını talep ettiği görülmektedir. Söz konusu yazı İskan ve Rehabilitasyon Dairesi’ne sadece bir kez değil, birkaç kez gönderilmesine rağmen gözardı edilmiştir ve/veya böyle bir talimat yokmuş gibi davranılmıştır.
Bununla birlikte Sayın Bağzıbağlı’nın puan satın almak için izin talebi içeren dilekçeler incelendiğinde Sayın Bağzıbağlı’nın puanlarını izin alarak sattığı yönündeki beyanlarının gerçeği yansıtmadığı çünkü ilgili tarihte tasarrufunda bulundurduğu puanlarını 16’ıncı kaynak paketinde kullandığı görülmektedir. Yine mezkur dilekçelere farklı el yazıları ile eklemeler yapıldığı tespit edilmiştir. Sayın Bağzıbağlı Saptama Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanlığı’na farklı nedenler ileri sürerek uzatma talebinde bulunmuştur. Sayın Bağzıbağlı söz konusu uzatma gerekçelerinin makul sebebe dayanmadığını veya makul sebeplerinin dilekçelerinde doğru olmadığını bildiği halde veya söz konusu puanlarını dilekçelerinde belirttiği gibi üçüncü bir kişiye satmayıp 16. Kaynak Paketinde kullandığını bildiği halde bu şekilde yazılı ve sözlü bilgi vermeye devam etmiştir. TM 6402 no’lu dosya içerisinde farklı zamanlarda farklı görevlilerin, Sayın Bağzıbağlı’nın puanlarını satmadığını, puanlarını kaynak paketinde kullandığını tespit ederek Başkanlığı uyardıkları veya bu konuda ikaz yazıları yazdıkları halde, İskan Komitesi söz konusu ikazları veya yazıları göz ardı etmiştir. Bu süreler içerisinde söz konusu taşınmaz malları Sayın Bağzıbağlı’ya verebilmek adına Yasaya aykırı yapılan eylem ve işlemler görmemezlikten gelinmiş ve/veya yazılan iptal kararları yokmuş gibi davranılmıştır.
Dönemin İskan Komitesi Başkanı Sayın Yonca Dayıoğlu, Dairemize gönderdiği 5 Eylül 2017 tarihli cevap yazısında 5 Mayıs 1994 tarihinde Sayın Bağzıbağlı adına T Cetveli düzenlendiğini, Sayın Bağzıbağlı’nın puanlarını sattığından bahisle konu taşınmazların koçanlarını alabilmek maksadıyla puan satın alma izni talep ettiğini ifade etmiştir. Oysa ki, Sayın Yonca Dayıoğlu, 6402 no’lu Tahsisten Mülkiyet dosyasını incelemiş olsaydı dosya ile ilgili görevlendirilen memurların, Sayın Bağzıbağlı’nın puanlarını satmadığını, mücahit puanlarını kaynak paketinde kullandığını tespit ettiklerini ve bu hususun dikkate alınması gerektiğini yazılı olarak bildirdikleri açıkça görülmektedir. Buna rağmen, Sayın Dayıoğlu gereken dikkat ve ihtimamı göstermeyerek bu yönde yapılan bildirimleri görmedi ve/veya görmemezlikten gelerek soruşturma başlattığımızı bildiği halde işlemleri bekletmeyip tamamlamıştır.
41/1977 sayılı ITEM Yasası’nın 38’inci maddesi tahtında uygulamada sosyal hukuk devleti, sosyal adalet ve hakkaniyet ilkeleri gözetilmek koşuluyla eşdeğer mal dağıtımına öncelik verilir. Yasa kurallarına uyulmadan veya idari hatalar sonucu yapılmış bulunan tahsisler müktesep hak konusu olamaz.
Ayrıca, İskan Komitesi Başkanlığı’ndan talep edilen TM:6402 No’lu dosya içerisindeki bilgilerin ilk etapta Dairemize eksik bir şekilde gönderildiği saptanmış, bilahare tüm dosya içeriği tarafımızdan temin edilmiştir. 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası’nın 24’üncü maddesi tahtında yapılmakta olan bir soruşturma ile ilgili olarak delillerin verilmesini herhangi bir surette kasten engelleyen bir kişi suç işlemiş olur.
6402 No’lu Tahsisten Mülkiyet Dosyasına konu olan 40 dönüm norm arazi 2 Nisan 2018 tarihinde Sayın Bağzıbağlı’nın tapulu malı haline gelmiştir. Dairemiz tarafından bir soruşturma yürütüldüğünün bilinmesine rağmen, Dairemiz nezdindeki başvuru sonuçlanmadan Dosyanın kapatılmış olması ve Sayın Bağzıbağlı’ya 24 yıl aradan sonra doğru olmayan, makul sebebe dayanmayan ve gerçeği yansıtmayan beyanlar üzerine Taşınmaz Mal Koçanı verilmesinin hatalı olduğu, bu görevi yürütmekle görevli kişilerin gereken dikkat ve ihtimamı göstermedikleri ve/veya görevlerinin gereklerini yerine getirmedikleri görülmektedir. Bu itibarla İyi İdare Yasası tahtında kusurlu işlem ya da eylemiyle zararın doğmasına sebebiyet veren kamu personeli hakkında ve keza 41/1977 sayılı ITEM Yasası’nın 89’uncu maddesi tahtında bilerek yanlış beyanda bulunan hak sahipleri hakkında suç işleyip işlemedikleri konusunda bir soruşturmaya tabi tutulmaları gerekir. Her iki durumda da konunun ilgili merci tarafından soruşturulması gerekir. Bu itibarla, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası’nın 22’nci maddesinin 3’üncü fıkrası uyarınca konuyu gerekli soruşturmanın yapılabilmesine olanak sağlamak için ilgili merci olan Polis Genel Müdürlüğü’ne iletilmesi gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)