Sayın Çiğdem Besimler Kavaz adında kayıtlı bulunan JE 133 plaka numaralı Seat Leon marka salon tipi motorlu aracının ilk kaydı yapılırken söz konusu aracın mutad ağırlığının olduğundan daha fazla tespit edildiği, bunun neticesinde kendisinden alınması gereken harçtan daha fazla Seyrüsefer Harcı alındığını, bu hususa bağlı olarak zarara uğradığını ve/veya mağdur olduğunu iddia ederek bu mağduriyetinin giderilmesi amacı ile Dairemize başvuruda bulunmuştur.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor tanzim edilmiştir.
Sayın Çiğdem Besimler Kavaz JE 133 plaka numaralı Seat Leon marka salon aracı 01 Aralık 2006 tarihinde Artesa Trading Co. Ltd’den satın almıştır. Bu güne değin Sayın Kavaz söz konusu aracın kayıtlı tek sahibidir. Artesa Trading Co. Ltd’in sunduğu üretici Seat Fabrikasının düzenlediği E 990009 numaralı İthalat Faturasında söz konusu aracın boş ağırlığı 1293 kilogramdır.
21/1974 sayılı Motorlu Araçlar ve Yol Trafik Yasalarını Tadil Eden ve Birleştiren Yasa’nın 2’inci maddesi “ağırlığın” ne olduğunu tanımlamaktadır. Bu maddenin 2’nci fıkrası tahtında “ağırlık” mutad olarak araç ile birlikte kullanılan veya aracın yolda kullanıldığı sırada gerekli olan karoseri ile tüm yardımcı parçaları ifade eder. Ayrı olarak birden fazla karoseri veya yardımcı parçalar kullanıldığı takdirde, her halükârda bunlardan daha ağır olanı dikkate alınır. Taşınır aletlerle taşınır teçhizat hariç, aracın hareket etmesi için gerekli olan enerjiyi sağlamak amacıyla kullanılan su, akaryakıt deposu dolu vaziyette yakıt ve akümülâtör ile bir yedek tekerlek ağırlığa dâhildir.
Sayın Çiğdem Besimler Kavaz Motorlu Araçlar Mukayyitliği’ne başvurarak adında kayıtlı bulunan JE 133 plakalı salon tipi motorlu aracını tartırdığını ve söz konusu aracın 1260 kilogram olması nedeniyle Motorlu Araçlar Mukayyitliği tarafından tanzim edilen Araç Kayıt Belgesinin bu şekilde düzeltilmesini talep etmiştir. Bu talebe bağlı olarak Motorlu Araçlar Mukayyitliği söz konusu aracı Polis Muayene Müfettişliği’ne göndermiştir. Polis Muayene Müfettişliği yaptığı incelemede aracın ağırlığının akaryakıt deposu dolu olarak 1280 kilogram olduğunu tespit etmesi üzerine Motorlu Araçlar Mukayyitliği Araç Kayıt Belgesinin bu şekilde değiştirilmesini önermiştir. Ancak Sayın Kavaz Araç Kayıt Belgesi üzerinde belirtilen aracının ağırlığının 1280 kilogram olarak değişmesini kabul etmemiştir. Bu nedenle de Sayın Çiğdem Besimler Kavaz ile Motorlu Araçlar Mukayyitliği arasında bu konu ile ilgili herhangi bir uzlaşı sağlanamamıştır.
Motorlu Araçlar ve Yol Trafik Tüzüğü (A.E. 99/1974) gereğince Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde trafikle ile ilgili resmi kurumların yönetilmesinden sorumlu Bakanlık KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı’dır. Söz konusu Tüzüğün 4’üncü maddesi tahtında hiç kimse, bu Tüzük hükümleri gereğince önceden kaydı yapılmamış bir motorlu aracı kullanamaz veya kullanılmasına müsaade edemez. Mukayyit herhangi bir motorlu aracın kaydını yapmadan önce dilekçede verilen bilginin doğruluğunu tespit etmesi gerekmektedir. Bir motorlu aracın kaydının yapılması üzerine sahibine bir Kayıt Şahadetnamesi verilir. Kayıt Şahadetnamesi ilk nazarda ilgili olduğu motorlu aracın kaydının bir ıspatı sayılır.
Motorlu Araçlar ve Yol Trafik Tüzüğü uyarınca imal edilip ilk kez seyrüsefere çıkacak daha önce kaydedilmemiş ve oturur vaziyette en çok 8(sekiz) yolcu taşıyabilen yeni sıfır kilometre özel motorlu araçlarda muayene şartı aranmamaktadır. Ancak buna rağmen araç satıcılarının uymaları gereken bazı şartlar veya koşullar mevcuttur. Şöyle ki, yeni sıfır kilometre motorlu araç satıcıları, ithal ettikleri tüm motorlu araçların model ve özelliklerini gösteren bir dilekçeyi 1(bir) ay içerisinde Motorlu Araçlar Mukayyitliği’ne ibraz etmek zorundadırlar. Bu Tüzüğün belirttiği Yeni Motorlu Araç Kayıt Dilekçesi (Forma Tr.2) yeni sıfır kilometre motorlu araç satıcıları tarafından doldurulur. Motorlu aracın uygunluğunu gösteren imal tadil uygunluk bilgilerinde yer alan tüm bilgiler Yeni Motorlu Araç Kayıt Dilekçesine aktarılır.Yeni motorlu araç satıcıları Yeni Motorlu Araç Kayıt Dilekçesi ile yeni motorlu araç satıcılarının elinde bulunan motorlu aracın uygunluğunu gösteren İmal Tadil Uygunluk Belgesi ile Motorlu Araçlar Mukayyitliği’ne başvurur. Motorlu Araçlar Mukayyitliği söz konusu belgelere dayanarak bilgilerin doğruluğuna kanaat getirir. Bu dilekçeye Yeni Motorlu Araç Kayıt Dilekçesi’nde yer alan bilgiler ile Gümrük ve Rüsumat Dairesi tarafından hazırlanan belgeler de eklenir. İmal Tadil Belgesi sunamayan satıcıların araçları Polis Genel Müdürlüğü tarafından muayeneye tabi tutulur.
Başvuru konusu JE 133 plaka numaralı Seat Leon marka salon tipi araç 1 Aralık 2006 tarihinde kaydedilmiştir. Aracın muayenesi Polis Muayene Müfettişliği tarafından 30 Kasım 2006 tarihinde yapılmıştır. KKTC’de Seat araçların satışında yetkili şirket olan Artesa Trading Co Ltd’in Polis Muayene Müfettişiliğine sunmuş olduğu üretici Seat fabrikasının düzenlediği E 990009 numaralı İthalat Faturasında boş ağırlık olarak kayıtlı bulunan 1293 kilogram bilgisini yeni sıfır araç olduğu için Yeni Motorlu Araç Kayıt Dilekçesine mezkur Tüzüğün 64’üncü maddesinin öngördüğü şekilde aktarmıştır. KKTC’ye ithal edilen yeni “0” kilometre araçların imalatçı firmaların faturalarındaki bilgiler ışığında ve Tüzüğün öngördüğü şekilde araçların kayıtlarının yapıldığı nedeniyle Motorlu Araçlar Mukayyitliği ve/veya sorumlu Bakanlık olan KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı hatalı davranmamıştır.
Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi Yasama Meçlisi’nin 25 Ekim 1974 tarihli oturumunda geçirilen 21/1974 sayılı Motorlu Araçlar ve Yol Trafik Kanunlarını Tadil eden ve Birleştiren Kanun’un Tefsir kısmında ve/veya 2’nci maddesinde bir motorlu aracın hareket etmesi için gerekli olan enerjiyi sağlamak amacıyla kullanılan su, akaryakıt, veya akümülatör ile bir yedek tekerlek ağırlık tanımına dahil edilmekle beraber tadilden önceki Yasada akaryakıt deposunun dolu olmasına ilişkin bir ibarenin bulunmadığı görülmektedir. Üretici Seat firmasına ait İthalat Belgesinin üzerindeki bilgiler ışığında söz konusu aracın boş ağırlığı 1293 kilogramdır. Bu nedenle 2006 yılında tespit edilen bu ağırlığının 2016 yılında değiştirilmesine olanak bulunmamaktadır. Herhalukarda söz konusu aracın Kayıt tarihinin üzerinden 10 yıla yakın bir süre geçtiğini, bu süre zarfında herhangi bir parçasının veya aksamının değişmiş olabileceğini veya söz konusu aracın ağırlığındaki değişikliğin doğal yıpranmadan meydana gelebileceği ihtimaller dahilinde olduğundan mezkur aracın yanlış tartıldığı veya ağırlığında bir hata olduğunu söylemek mümkün değildir. Söz konusu aracın Polis Muayene Müfettişliği tarafından yanlış tartıldığı ve/veya yanlış belgelere istinaden kaydı yapıldığına dair herhangi bir belge veya bilgi bulunmamaktadır. Ülkemize ithal edilen araçları üreten fabrikaların ibraz ettikleri belgeler üzerinden Resmi Dairelerde işlem yapıldığından bu belgelere itimat etmek gerekmektedir. Aksi halde bu belgelere itimat edilmemesi halinde farklı ve/veya keyfi uygulamalar yapılacaktır. Seat fabrikasının yollamış olduğu belgeler Ticaret Dairesi, Gümrük ve Rüsumat Dairesi, Polis Muayene Müffetişliği ve Motorlu Araçlar Mukayyitliği tarafından resmi belge olarak kabul edildiğinden İdarenin bu belgelerde belirtilen bilgiler gereğince işlem yapmaları zorunludur. İdare, Motorlu Araçlar ve Yol Trafik Tüzüğü’nün 3’üncü, 4’üncü, 5’inci ve 6’ıncı maddesi tahtında kaydedilen motorlu araçların ağırlıklarını sadece Motorlu Araçlar ve Yol Trafik Tüzüğü’nün 75’inci maddesi uyarınca değiştirebilir. Motorlu Araçlar Mukayyidi motorlu araç ağırlıkları ile ilgili olarak söz konusu Tüzük gereğince tuttuğu sicillere veya defterlere yapılan kayıtları bazı hallerde tadil etmek yetkisine sahiptir. Bu tadilat iyi niyetle yapılan yanlışlık olması halinde veya motor, karoseri veya şasinin değiştirilmesi gibi araca kanuni değişiklikler yapılması halinde yapılabilir. Bunun dışında Motorlu Araçlar Mukayyidi resmi belge olarak nitelendirilen Araç Kayıt Belgesini değiştirme yetkisine sahip değildir. Bu nedenle İdarenin bunun dışına çıkıp işlem yapmasına olanak yoktur.
Soruşturma neticesinde elde edilen ihtilafsız olgulara göre söz konusu JE 133 plaka numaralı Seat Leon salon araç Artesa Trading Co. Ltd’den 2006 yılında satın alınmıştır. Üretici firmanın belgelerine göre mezkur aracın boş ağırlığı 1293 kilogramdır. İdare’nin dikkate alması gereken esas mutad ağırlık üretici fabrikanın kendi belgeleri üzerinde belirttiği ağırlıktır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne ithal edilen “0” kilometre motorlu araçların kayıtlarının üretici firmaların ithal faturalarında belirtilen bilgiler gereğince yapılması farklılıkları ortadan kaldıracak ve kişisel ve duygusal değerlendirmeleri önleyecektir. Objektif ve gerçek kıstaslara bağlı kalındığı sürece İdare bu hususları daha rahat denetleyebilecektir. Bu itibarla İdare’nin resmi belge olarak nitelendirilen belgelerdeki bilgileri dikkate alması ve kullanması farklı uygulamaları ortadan kaldıracağı gibi daha objektif olmalarına katkı sağlayacaktır. Bu sayede İdare eşitlik ilkesine de uygun davranmış olacaktır.
Sonuç olarak, Sayın Çiğdem Besimler Kavaz’ın iddiasının yersiz olduğu ve İdare’nin bu işlemin tesisinde hatalı davranmadığı anlaşılmaktadır.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)