Sayın Abdülrahim Erol Dairemize yaptığı başvuruda, Aygün Kalkınma Kooperatifi Limited nezdinde 13 yıl süreyle teftiş yapılmadığını, bu süre zarfında Kooperatif Şirketler Mukayyitliğinin yetkili organları belirlemek için herhangi bir seçim çağrısı yapmadığını, mezkur Kooperatif nezdinde bulunan kendi hesabı ile ilgili en doğal hakkı olan bilgi almasının Sekreter Sayın Süleyman Altınkaynak tarafından engellendiğini, söz konusu Kooperatifin doğru yönetilmediğini ve bu nedenle de konunun Dairemiz tarafından soruşturulması gerektiğini iddia ederek yardım talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
KKTC Başbakanlığı, Kooperatif Şirketler Mukayyitliği kayıtları tahtında Aygün Kalkınma Kooperatifi Limited 1975 yılında kurulmuş ve Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası uyarınca 46/75 Sicil Kayıt numarası ile kaydedilmiştir.
Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası’nın 17’inci maddesi tahtında Mukayyit her yıl en az bir defa her kayıtlı şirketin hesaplarını teftiş eder veya çıkaracağı genel veya özel yazılı bir emir ile teftiş amacıyla yetkili kılınan bir kişi tarafından denetlenmesini sağlar. Denetleme, vadesi geçmiş borçların incelenmesini ve kayıtlı şirketin aktif ve pasiflerinin değerlendirilmesini kapsar. Söz konusu maddenin 3’üncü fıkrası uyarınca Mukayyit veya Mukayyit tarafından teftiş amacıyla genel veya özel yazılı bir emir ile yetkili kılınmış herhangi bir kişi, kayıtlı bir şirketin tüm defterlerini, hesaplarını, evrakını, teminatlarını veya kıymetli evrakını her zaman görmek ve elde mevcut parayı denetlemek hakkına sahiptir. Şirketin her memuru veya yetkilisi, inceleme veya denetimi yapan kişiye, şirketin işlemleri veya çalışmalarıyla ilgili olarak isteyeceği bilgiyi verir.
Kooperatif Şirketler Mukayyitliğinden temin edilen bilgiye göre, kurumlar vergisine tabi olan, merkezlerdeki kooperatiflerin teftişinin mümkün olduğu kadar her yıl yapılmaya çalışılmaktadır. Ancak, Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasasında Kooperatiflerin teftişlerinin her yıl yapılması öngörülmesine rağmen, özellikle kırsal kesimdeki kooperatiflerde sekreterlerin eğitim seviyelerinin düşük olması ve hesaplarını düzenli çıkarıp sunamamaları nedeniyle teftişler uzun sürmektedir veya zamanında yapılmamaktadır.
Kooperatif Sekreteri Sayın Süleyman Altınkaynak Sekreterlik görevine 2 Haziran 1995 tarihinde gelmiştir. Aygün Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in 2 Nisan 1995-19 Nisan 1999 dönemi teftişi 28 Şubat 2001 tarihinde, 19 Nisan 1999-9 Şubat 2004 dönemi teftişi ise 20 Şubat 2004 tarihinde tamamlanmıştır. Kooperatifin 29 Haziran 2004 tarihinde yapılan Özel ve Yıllık Genel Kurulunda hesaplar üyelerin bilgisine getirilmiştir.
Yapılan soruşturmada, Aygün Kalkınma Kooperatifi Limited’de 31 Aralık 2013 tarihinde yapılan teftiş sonucunda, Kooperatif Bilançosunda 25,300.00Türk Lirası’nın eksik olduğu ve hesaplarda saptanan söz konusu eksikliğin Sekreter tarafından ödendiği tespit edilmiştir.
Aygün Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in beş kişilik Yönetim Kurulu en son 29 Haziran 2004 tarihinde yapılan Genel Kurul’da 3 yıl süre ile görev yapmak üzere seçilmiştir. Kooperatif Şirketler Tüzüğünün 39’uncu maddesi uyarınca Komite, Mukayyit tarafından bu amaç için yapılan çağrı üzerine her üç senede bir kere toplanan Genel Kurul toplantısında seçilir. Komite üyelerinin görevi yeni Komite seçilinceye kadar devam eder ve görevi sona eren Komite Üyesi tekrar seçilebilir. Kooperatif Şirketler Mukayyitliği, Aygün Kalkınma Kooperatifi’nin fazla faal olmadığı ve bu konuda bir talep olmadığı nedeniyle seçim yapılmadığını ileri sürmüştür.
Kooperatif Şirketler Mukayyidi Sayın Hüseyin Sarı, Aygün Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in Özel Genel Kurul’unun yapılabilmesi için 10 Ağustos 2018 tarih ve KŞM.0.00-634.01.18-E.238 sayılı çağrı yazısını düzenleyerek köyde ilgili yerlerde asılmasını ve duyurulmasını sağlamıştır. Genel Kurul Çağrı yazısında Sayın Sarı, gündemi üç yıl müddetle görev almak üzere beş kişilik bir Yönetim Kurulu seçimi olarak belirlemiş ve mezkur Kooperatifin bütün ortaklarını Başkanlığını Kooperatif Baş Müfettişi Sayın Serkan Eren’in yapacağı, 7 Eylül 2018 tarihli Özel Genel Kurula davet etmiştir.
Kooperatif Baş Müfettişleri Sayın Serkan Eren ile Sayın Atilla Çağa Genel Kurul hakkında Kooperatif Şirketler Mukayyitliğine 12 Eylül 2018 tarihli Raporu tanzim ederek sundular. Söz konusu Raporda Sayın Çağa ile Sayın Eren, 7 Eylül 2018 tarihinde Aygün Kalkınma Kooperatif Ltd.’in Yönetim Kurulu seçimi için Köy İlkokulunda Kooperatif üyeleriyle biraraya geldiklerini, gündemin katılan üyelere okunduğunu, ancak adaylık için hiçbir başvuru olmadığı nedeniyle seçimin yapılamadığını belirttiler.
Yapılan soruşturmada, başvuru sahibi Sayın Abdülrahim Erol’un Kooperatif Şirketler Mukayyitliğine çeşitli iddiaları içeren dilekçeler verdiği tespit edilmiştir. Sayın Erol’un dilekçesi Mukayyitlik tarafından değerlendirildiği ve/veya araştırıldığı anlaşılmaktadır. Kooperatif Baş Müfettişi Sayın Serkan Eren’in Aygün Kalkınma Kooperatifi’ne giderek Sekreter Sayın Altınkaynak ile görüştüğü, mevcut stok beyannamelerini aldığı ve durumu Mukayyitliğe 17 Mart 2015 tarihli yazısı ile bildirdiği saptanmıştır. Yine Sayın Erol’un 18 Eylül 2018 tarihli dilekçesi Kooperatif Şirketler Mukayyidi Sayın Hüseyin Sarı tarafından gönderilen 19 Eylül 2018 tarih ve KŞM.0.00-634/01-18-E.345-641 sayılı yazı ile cevaplandırılmıştır.
Yapılan soruşturmada, Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasasında Kooperatiflerin teftişlerinin her yıl yapılması öngörülmesine rağmen Aygün Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in hesaplarının, Mukayyitlikte çalışan müfettiş sayısının çok yetersiz olması nedeniyle her yıl yapılamadığı açıkca görülmektedir. Kooperatif Şirketler Mukayyitliği’nin 2017 yılında Kooperatif nezdinde teftiş başlattığı ve söz konusu teftişin henüz tamamlanmadığı bilgisi alınmıştır.
Mukayyit, bir kayıtlı Şirket Komitesinin görevlerini tam olarak yerine getirmediği kanaatine varırsa, Komiteye itirazlarını belirtmek için öngöreceği sürenin sonunda, yazılı bir emirle Komitenin görevine son verip sözkonusu Kooperatifin işlerini iki yılı aşmayan bir süre yönetmek üzere uygun göreceği kişi veya kişileri İdare Memuru olarak atayabilir. Bir soruşturma veya teftiş yapıldıktan sonra veya bu amaçla yapılan özel bir toplantıda hazır bulunan kayıtlı şirket üyelerinin dörtte üçü tarafından yapılan bir başvuru alınması üzerine, Mukayyit söz konusu şirketin tasfiye edilmesi kanaatine varırsa, şirketin tasfiyesini emredebilir.
Kooperatiflerin amacına hizmet etmesi ve ilgili mevzuata uygun faaliyet göstermesi için teftişlerin düzenli yapılması önemlidir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde bulunan 240 Kooperatifin, Kooperatif Şirketler Yasasında öngörülen şekilde düzenli teftişinin yapılabilmesi ve Yasadaki diğer görevlerin yerine getirilebilmesi için Kooperatif Şirketler Mukayyitliği kadrosunda boş bulunan müfettiş kadrolarının ivedilikle doldurulması gerekmektedir.
Sayın Abdülrahim Erol’un Kooperatif Şirketler Mukayyitliğine yaptığı dilekçe ve/veya şikayetler neticesinde Mukayyit geç de olsa ve/veya imkanlar çerçevesinde söz konusu Kooperatifte teftiş başlatmış ve başvuru sahibine de bu hususu bildirmiştir. Bu nedenle Sayın Erol yakınma konusu yaptığı şikayetlerinde haklı olmakla beraber söz konusu şikayetlerin Kooperatif Şirketler Mukayyitliği tarafından ele alındığı ve gerekli olan teftişlerin yapıldığı görülmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)