Ombudsman Emine Dizdarlı Sayın Hasan Onbaşı'nın raporunu yayınladı.
Merkezi Cezaevi Müdürlüğü’nde IV. Derece Erkek Gardiyan Eri olarak görev yapan Sayın Hasan Onbaşı, Merkezi Cezaevi Müdürlüğü’nün “2001 İzinlerin Kullanımı ve Uygulanacak Yöntem ile İlgili Usul ve Esaslar Tüzüğü”nde düzenlenen hastalık raporu, mazeret izni ve izinlerin kullanımına ilişkin kurallara aykırı işlem yapıldığı iddiası ile Dairemize başvuruda bulunarak konuların soruşturulmasını talep etmiştir.
Alınan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Kamu Görevlilerinin çalışma saatleri, ek çalışma ve izin hakları 7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası ile düzenlenmiştir. Mezkur Yasa’nın 106’ncı maddesi izin hakkı ve yıllık izinlerin düzenlenmesini, 107’nci maddesi zorunlu sağlık iznini, 108’nci maddesi hamilelik, doğum ve emzirme iznini, 109’uncu maddesi Hastalık İznini, 111’inci maddesi mazeret iznini ve 112’nci maddesi sendikal çalışmalar nedeniyle izinlerin hangi kurallar çerçevesinde kullanılabileceği belirtilmiştir. Bu amaçla,Kamu Görevlileri Yasası’nın112 (A) maddesi tahtında yapılan 2001 İzinlerin Kullanımı ve Uygulanacak Yöntem ile İlgili Usul ve Esaslar Tüzüğü yürürlüğe girerek izin haklarının kullanılmasında usul ve yöntemi belirlemiştir.
7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası’nın 105’inci maddesi gereğince Kamu Görevlilerinin haftalık çalışma süresi yaz mesaisinde 35 (otuz beş), kış mesaisinde 40 (kırk) saattir. Bu süreler, Cumartesi ve Pazar günleri tatil olmak üzere düzenlenir. Ancak vardiya veya rota usulüyle çalışan Kamu Görevlileri için Cumartesi ve Pazar günleri, vardiya veya rota süresi içerisine düşmesi halinde tatil olarak düzenlenmez. Söz konusu Yasa maddesinin 6’ncı fıkrası uyarınca bu Yasaya bağlı kurumların kuruluş yasalarında vardiya, rota veya düzensiz mesai usulüyle çalışması öngörülen kadroları tutan kamu görevlilerinin çalışma usul ve esasları, Başbakanlıkça hazırlanıp Bakanlar Kurulunca onaylanacak ve Resmi Gazete’de yayımlanacak bir tüzükle düzenlenmesi öngörülmektedir. Mezkur Yasa’nın 105’inci maddesinin verdiği yetkiye istinaden, 15 Haziran 2015 tarih ve R.G.91 –EK- A.E 404 sayılı “Vardiya, Rotasyon veya Düzensiz Mesaide Uygulanacak Usul ve Esaslar Tüzüğü” Bakanlar Kurulu tarafından düzenlenerek yürürlüğe girmiştir.
Vardiya, Rotasyon veya Düzensiz Mesaide uygulanacak Usul ve Esaslar Tüzüğü incelendiğinde, vardiya, rota veya düzensiz mesai usulüyle çalışan personelin, izin, hastalık izni ve mazeret izin haklarının şüpheye mahal vermeyecek bir şekilde veya kapsamlı bir şekilde düzenlenmediği görülmektedir. 2001 İzinlerin Kullanımı ve Uygulanacak Yöntem ile İlgili Usul ve Esaslar Tüzüğü’nde sadece Hastalık İzinleri yan başlıklı 7’inci maddesinin 8’inci fıkrasında vardiya, rotasyon ve intizamsız mesai çalışan kamu görevlileri ile ilgili bir düzenleme bulunduğu görülmektedir. Söz konusu fıkra tahtında vardiya, rotasyon, ve intizamsız mesai çalışan kamu görevlileri, görev başında bulunması gereken saatler için hastalık raporu ibraz etmesi halinde çalışması gereken süre esas alınarak, kış mesaisinde her 8 saat, yaz mesaisinde her 7 saat bir gün olarak işlem görmesini öngörmektedir. Söz konusu Tüzük maddesi sadece hastalık izinlerini kapsadığı ve diğer izin hakları ile ilgili bir düzenleme getirmediği açıkça görülmektedir.
Merkezi Cezaevi’nde vardiya, rotasyon veya düzensiz mesai usulüyle çalışan personelin, izin, hastalık izni ve mazeret izin haklarına ilişkin dönemin Personel Dairesi Müdürlüğü Personel Dairesi Müdürü Sayın Metin Karaderi, Merkezi Cezaevi Müdürlüğü’nün izin haklarına ilişkin bir müracaatı üzerine, görev yetki ve sorumlulukları dahilinde bir görüş bildirmiştir. Sayın Karaderi, 2 Nisan 2015 tarihinde PER.0.00-K.282/2-15/893 sayılı yazısında Merkezi Cezaevi Müdürlüğü’nün nöbet çizelgesinde 12 saat olan gündüz ve gece nöbetlerinin devir teslim nedeniyle 13 saate uzadığını, bu çerçevede vardiya çalışma sürelerinin haftalık 39 çalışma saatine yani Personel Dairesi Müdürlüğü’nün çalışma sürelerine eşit olduğunu belirterek, 13 saatlik gece nöbeti, 13 saatlik gündüz nöbeti karşılığında 2 gün izin doldurulmasının, 1 günlük hastalık iznine karşılık ise 2 gün hastalık izni kullandırılmasının uygun olacağını belirtmiştir.
Sayın Karaderi’nin mezkur görüşünden sonra, Merkezi Cezaevi’nde vardiya, rota ve intizamsız mesai usulü ile çalışan gardiyanların izin, hastalık izni ve mazeret izin hakları bu görüş doğrultusunda şekillenmiştir.
KKTC Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı, Polis Genel Müdürlüğü nezdinde çalışan polis memurları ve sivil personelin, gardiyanların çalışma düzenine benzer bir çalışma düzeni olması hasebiyle, Polis Genel Müdürlüğü’nün izinler hususundaki uygulaması hakkında bilgi talep edilmiştir. Polis Genel Müdürlüğü’nde 24/48 saat esasına göre çalışan personel saat 08:00’da göreve başlamakta ve ertesi gün saat 08:00’a kadar kesintisiz çalıştıktan sonra 48 saat istirahat izni hak ederek 48 saat istirahate ayrılmaktadır. 24/48 saat esasına göre çalışan personel 24 saat görevde olacağı yani vardiyasını işlediği gün bir günlük hastalık izni alması veya bir günlük mazeret izni talep etmesi durumunda çalışması gereken günü takip eden ve çalışmış olsa istirahat hakkı olan vardiyasının boş günleri sayılan ilk günde göreve gelip, mesai saatlerinde çalışması gerekmektedir. Bir başka değişle, bu uygulamada, çalışmadığı gün için vardiya usulünde çalıştığı gerekçesiyle istirahat hakkı kazanmamaktadır ve/veya çalışmadığı gün için vardiya usulünde çalıştığı gerekçesiyle istirahat günü hakkı elde etmez veya edemez. Bu sebeple 24/48 saat esasına göre çalışan personelin 24 saat çalışma gününde mazeret iznini üç gün talep etmesi veya aynı şekilde hastalık iznini de üç gün kullanması halinde mazeret/hasta izninin hitamında bir sonraki vardiya gününde (24 saatlik çalışma gününde) göreve başlamaktadır. Görüleceği üzere, Polis Genel Müdürlüğü’nün 24/48 saat esasına göre uyguladığı yöntem doğru bir yöntemdir. Polis Genel Müdürlüğü’nün uyguladığı bir yöntem var iken Gardiyanlar için farklı bir yöntem uygulanması hatalıdır veya yanlıştır. Bu tür bir uygulamanın Merkezi Cezaevi Müdürlüğü tarafından da hayata geçirilebileceği gibi izin, hastalık izni ve mazeret izni haklarının yasal bir çerçeveye oturtulmasına katkı sağlayacaktır.
7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası’nın amacı, kamu görevlilerinin hizmet koşullarını, niteliklerini, atama ve yetişmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev hak ve yükümlülüklerini, sorumluluklarını, aylık ücret ve ödeneklerini, güvencelerini, disiplin işlemlerini ve öteki özlük işlerini düzenlemektir. Vardiya, rota veya düzensiz mesai usulüyle çalışan kamu görevlilerinin de mevcut olduğu göz önünde bulundurularak, mezkur Yasa’da bu tür mesai düzeninde çalışan personelin izin haklarının yeniden düzenlemesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, Vardiya, Rotasyon veya Düzensiz Mesaide Uygulanacak Usul ve Esaslar Tüzüğü ile 2001 İzinlerin Kullanımı ve Uygulanacak Yöntem ile İlgili Usul ve Esaslar Tüzüğü’nde yapılacak düzenlemelerle, sadece ilgili Daire Müdürü tarafından verilen bir görüşün veya önerilen uygulamanın bir zorunluluk veya yasal bir çerçeve olarak kullanılmasının önüne geçilecektir. Göstermelik uygulamaların sorunların çözümüne katkı sağlamadığı gibi durumu daha karmaşık hale getirmektedir. Yasal zeminden yoksun bir uygulamanın ileride daha büyük sorunlara neden olacağı dikkate alınarak, özellikle her iki Tüzükte ve yeni Kamu Reformu Yasası’nda da bu hususun düzenlenmesinin faydalı olacağı kanaatindeyim.
Netice itibarıyla, Merkezi Cezaevi Müdürlüğü’nün hastalık raporu, mazeret izni ve izinlerin kullanımı ile ilgili uygulamaları hatalıdır ve/veya herhangi bir yasal zemini bulunmamaktadır. Bu süre zarfında KKTC İçişleri Bakanlığı’nın Polis Genel Müdürlüğü’nün uygulamasını emsal olarak alarak Merkezi Cezaevi’ndeki keyfi uygulamayı ortadan kaldırması gerekir.
Emine Dizdarlı
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)