Dairemize başvuruda bulunan Ertech Ltd.’in Direktörü Sayın Sadi Erdendoğ, özel izinle tabanca satışı yapılabildiği dönemde ateşli silah ve aksamlarını ithal ederek antrepoya koyduklarını, bunu müteakip izinlerin kaldırıldığı nedeni ile ellerinde kalan tabancaların iadesi için girişimleri sürerken rahatsızlanarak tedavi için yurt dışına gittiğini, döndüğü zaman antrepoda bulunan şirketine ait tabancaların kendisine bilgi verilmeden Gümrük ve Rüsumat Dairesi tarafından elden çıkarıldığını öğrendiğini, bunun neticesinde zarara uğradığını, ilgili Daireye 10 Ekim 2012 tarihinde dilekçe vererek tabancaların maliyeti ile masraflarının ödenmesini talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
KKTC Bakanlar Kurulu 6 Haziran 2007 tarihinde aldığı S(K-II)1087-2007 numaralı kararda, 31 Aralık 2003 tarihinden önce antrepolarda bulunan motorlu araçlar dışındaki malların gümrük işlemlerinin bu karar tarihi itibarıyle doksan gün içerisinde yapılması halinde ödenmesi gerekli tüm vergilerin toplamının %50’sinin tahsil edilebilmesine olanak sağlanması için gümrük kıymetlerinin belirtilen oranda indirilmesine, gümrük işlemlerinin indirimli kıymet üzerinden tamamlanmasına, bu mallardan vergi stopajı alınmamasına ve belirtilen süre içerisinde işlemleri tamamlanmayan malların Devlet antreposuna aktarılmış olarak kabul edilmesine karar vermiştir. Yine Bakanlar Kurulu 31 Aralık 2003 tarihinden önce antrepolarda bulunan mallara ilişkin uygulamanın süresinin uzatılması ile ilgili olarak 5 Eylül 2007 tarihinde aldığı S(K-II) 1678-2007 numaralı karar ışığında, ilk kararda verilen doksan günlük süreyi 30 Kasım 2007 tarihine kadar uzatmıştır.
Değiştirilmiş şekliyle 37/1983 sayılı Gümrük ve İstihsal Yasasının 70(2) maddesi Gümrük ve Rüsumat Dairesi Müdürünün zaman zaman vereceği emirlerle hangi tür veya sınıf malların antrepoya alınıp alınmayacağını ve herhangi bir antrepoda hangi kısım veya yerde hangi tür veya tanım altındaki malların emanete alınacağını belirtmektedir. İlgili Yasanın 74. maddesine göre ise Müdür, zaman zaman uygun görüp koyacağı koşul ve kısıtlamalarla antrepolara konmuş malları sınıflandırma, ayırma, ambalajlama ve tekrar ambalajlama ve antrepoda bulunan malların korunması, satışı, gemiye yükletilmesi veya tasfiyesi için gerekli olan operasyonların yürütülmesi için operasyonun yer alacağı antrepo ve antreponun herhangi bir kısmı hakkında emirler verebilir. Bu madde uyarınca izin verilen yöntemler dışında, herhangi bir kişi antrepoya konmuş mallar üzerinde herhangi bir operasyonu yürütmesi halinde bir suç işlemiş sayılır.
Aynı Yasanın 26’ıncı maddesi, Gümrükten kurtarılmamış malların Devlet antrepolarına naklini düzenlemektedir. Madde 26(3)’üncü fıkrasında ise görevli memur tarafından Devlet antreposuna konan malların, Devlet antreposuna konmalarından sonraki iki ay zarfında veya Müdürün öngöreceği makul bir süre zarfında ithalatçı tarafından gümrükten kurtarılmadıkları takdirde, Müdürün bir talimatla belirleyeceği satış şekli ve yöntemiyle malların satışına gidebileceği, satışta gümrük vergi ve harçlarını karşılayacak fiyat bulamayan malların Müdürün öngöreceği şekilde elden çıkarılabileceği belirtilmektedir.
Yasanın antrepolarda bulunma süresi sona eren mallar ile onayı durdurulan antrepolar hakkındaki kurallar 80’inci maddede yer almaktadır. Madde 80(3)’e göre, yazılı olarak antrepo sahibine gönderilen bildiri neticesinde mevzuata uygun şekilde kurtarılmayan ve antrepoda bulunma süresi sona eren malların Devlet antrepolarına taşınacağı ve gümrükten bir ay içerisinde kurtarılmayan malların satışa arz edileceği ve gümrük vergi ve harçlarını karşılayacak fiyatı bulamayan malların Müdürün öngöreceği şekilde elden çıkarılabileceği belirtilmektedir. Yasanın Devlet antrepolarına konan mallar hakkındaki 81. maddesinde de gümrükten kurtarılmayan, vergi ve masrafları ödenmeyen malların Müdür tarafından satışa arz edilebileceği veya Müdürün öngöreceği şekilde elden çıkarılabileceği yer almaktadır.
Ertech Ltd.’e ait stoklarda yapılan kontrolda, stoklarda olması gereken AB 18262 seri numaralı tabancanın eksik olduğu tesbit edilmiştir. Bu durum Maliye Teftiş Kurulu’nun MTİK(R)19/09 numaralı raporu ile Hukuk Dairesine aktarılmıştır. Gümrük ve Rüsumat Dairesi eski Müdürü Sayın Türker Vural da yapılan sayımda konu tabancanın eksik olduğunu tesbit etmesi üzerine 12 Temmuz 2010 tarih ve GRD.0.00-01-72-10/914 sayılı yazı ile durumu Polis Genel Müdürlüğüne bildirmiş ve bu konuda bir soruşturma yapılmasını istemiştir.
37/1983 sayılı Gümrük ve İstihsal Yasasının 72. maddesinin (1). fıkrası antrepoya alınan malların emniyetini ve bu mallar ile ilgili sorumluluğu düzenlemektedir. Bu maddeye göre, herhangi bir memurun yapacağı istek üzerine bir antreponun mal sahibi, antrepoya konmuş fakat yasal yollardan antrepodan çekilmemiş bulunan herhangi bir malı ibraz etmekle yükümlüdür. Söz konusu malları ibraz edememesi halinde antrepo sahibi bir suç işlemiş sayılır.
Polis Genel Müdürlüğü tarafından bu konu ile ilgili yapılan soruşturma neticesinde Ertech Ltd.’e ait tabancanın 4 Haziran 2004 ile 14 Mayıs 2009 tarihleri arasında kaybolduğu tesbit edilmiştir. Polis Genel Müdürlüğü tarafından tanzim edilen Lefkoşa CTK C/1384/2009 sayılı dosya bilahare “Meydana çıkarılamadı” başlığı altında tasnif edilmiştir.
Yukarıdan görülebileceği gibi, antrepo ile ilgili tüm işlemler 37/1983 sayılı Gümrük ve İstihsal Yasasına istinaden yapılmıştır. Polis Genel Müdürlüğünün bu konu ile ilgili dosyasını veya değerlendirmesini Fasıl 154 Ceza Yasasındaki kurallara göre yaptığı anlaşılmaktadır. Halbuki söz konusu dosyanın 37/1983 sayılı Gümrük ve İstihsal Yasasının 72. maddesindeki özel kurallara göre değerlendirilmesi gerekirdi veya bu meseleye söz konusu Yasa kurallarının uygulanması gerekirdi. CTK dosyası Gümrük ve İstihsal Yasasına göre tanzim edilmiş olsaydı, söz konusu Yasa özel bir Yasa olduğundan Tahkikat Memurunun tabancanın “sirkat” edildiği hususunu ısbat etme yükümlülüğü yoktu. Antreponun mal sahibi, antrepoya konan fakat yasal yollardan antrepodan çekilmemiş bulunan herhangi bir malı ibraz etmekle yükümlüdür veya antrepo sahibinin bir malı ibraz etmemesi suç teşkil etmektedir (strict liability). Polis Genel Müdürlüğü söz konusu dosyayı bu şekilde tanzim etmekle hatalı davranmıştır.
KKTC Bakanlar Kurulu Kararları ve Gümrük ve İstihsal Yasası’nın 80’inci maddesi kuralları çerçevesinde Sayın Erdendoğ’a 11 Haziran 2010 tarihli ve GRD.0.00-01-72-10/802 sayılı bilgilendirme yazısı adresini verdiği posta kutusuna tebliğ edilmiştir. Bu bildirimden sonra Sayın Erdendoğ antrepodaki mallarla ilgili herhangi bir işlem yapmamıştır. Bunun üzerine Harun Erhun’a ait Genel Antrepoda bulunan Ertech Ltd’e ait ateşli silah ve aksamlar 4 Ağustos 2010 tarihinde tutanak ile Polis Genel Müdürlüğüne teslim edilmiştir.
Sayın Erdendoğ Dairemize yapmış olduğu başvuruda diğer şeyler yanında söz konusu tabancaların gümrükten çıkarılması veya el konulması neticesinde uğradığı zarar ziyanı talep etti. 37/1983 sayılı Gümrük ve İstihsal Yasası incelendiği zaman antrepodan kurtarılmayan malların Gümrük ve Rüsumat Dairesi Müdürlüğü tarafından elden çıkarılması durumunda mal sahibinin tazminine ilişkin bir düzenleme bulunmadığı görülmektedir. Sağlık nedeni ile uzun süre yurt dışında kalan Sayın Erdendoğ’un, yurt dışına gitmeden Gümrük ve Rüsumat Dairesine kendisine ulaşılabilecek bir adres bırakmış olsaydı bildirinin zamanında bilgisine getirilmesi neticesinde mağduriyeti önlenebilecekti. Bu durumda başvuru sahibine yapılmış tebliğ işleminin uygun olarak yapılmadığı söylenemez.
Daha önce belirtildiği gibi 37/1983 sayılı Yasada antrepodan kurtarılmayan malların Gümrük ve Rüsumat Dairesi tarafından elden çıkarılması durumunda mal sahibinin tazminine ilişkin yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle Sayın Erdendoğ’un tek çaresi dava etmekti.
Yine Sayın Erdendoğ konu ile ilgili olarak Gümrük ve Rüsumat Dairesi Müdürlüğüne 10 Ekim 2012 tarihinde dilekçe verdiğini ve herhangi bir cevap alamadığını ileri sürmüştür. KKTC Anayasası’nın 76’ıncı maddesine göre yetkili makamların dilekçe sahibine otuz gün içinde yazılı gerekçeli karar vermeleri gerekmektedir. Gümrük ve Rüsumat Dairesi Müdürlüğü, Sayın Erdendoğ’un dilekçesine cevap vermeyerek Anayasa’nın 76.’ıncı maddesine aykırı hareket etmiştir.
Bunun dışında, Gümrük ve Rüsumat Dairesi antrepodan kurtarılmayan malların elden çıkarılması ile ilgili 37/1983 sayılı Gümrük ve İstihsal Yasasına göre hareket ettiği veya ilgili Müdürün Yasanın kendisine verdiği yetkileri kullandığı nedeniyle hatalı davranmadığı anlaşılmaktadır.
Daha önce de belirttiğim gibi, Polis Genel Müdürlüğü tarafından tanzim edilen Lefkoşa CTK C/1384/2009 sayılı dosyanın 37/1983 sayılı Gümrük ve İstihsal Yasası altında değerlendirilip yeniden tanzim edilmesi gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi