Dairemize başvuruda bulunan Sayın İdris Oral, Lefke-Gemikonağı’nda Xerox mevkiinde bulunan ve Lefke Belediyesi Parkı olarak bilinen gayrımenkulün yürürlükte olan mevzuata aykırı bir biçimde ihaleye çıkılmadan kiralandığını, bu nedenle bölge halkının ihaleye başvurma veya ihaleye katılma hakkının elinden alındığını iddia ederek konunun soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 Sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Lefke-Gemikonağı Bölgesinde kain Lefke Belediyesi Parkı olarak bilinen yer ve üzerindeki binalar KKTC İçişleri Bakanlığı, Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğü’nün TKD.0.00-375.10-17-E.1078 sayı ve 21 Eylül 2017 tarihli Taşınmaz Mal Araştırma Belgesindeki bilgilere göre C.M.C (Cyprus Mines Corporations) Şirketine aittir.
KKTC Bakanlar Kurulu K(II) 289/2012 sayı ve 1 Şubat 2012 tarihli Kararı ile Cyprus Mines Corparation Ltd. (CMC) şirketine ait taşınmaz malların kontrol ve yönetimini ve elde edilecek gelirlerin bölgenin refahı için kullanılmak üzere yıllık mukavele yapma şartı ile Lefke Belediyesi’nin kullanımına vermiştir. 1 Şubat 2012 tarihli Bakanlar Kurulu Kararına müteakip Lefke Belediyesi söz konusu taşınmaz malı Sayın Sabite Özsu’ya kiralamıştır. Sayın Sabite Özsu’ya bahse konu taşınmaz mal 1 Eylül 2013 tarihinden 1 Temmuz 2022 tarihine kadar 9 yıllık bir süre için ayda 140 Sterling kira bedeli karşılığında kiralanmıştır. KKTC Bakanlar Kurulu Kararı yıllık mukavele ile kiralanması gerektiği şartı koyarken Lefke Belediyesi söz konusu yeri 9 yıllığına kiralamıştır.
Bir süre sonra KKTC Bakanlar Kurulu, 16 Haziran 2016 tarihinde H(K-1)300/2016 sayılı, 16 Haziran 2016 tarihli Kararı ile Cyprus Mines Corparation Ltd.’e (CMC) ait taşınmaz malların kontrol ve yönetiminin Lefke Belediyesi’ne verilmesine ilişkin Bakanlar Kurulu’nun almış olduğu Kararını iptal ederek, bahse konu şirkete ait taşınmaz malların, Başbakan Yardımcılığı ve Maliye Bakanlığı’nın kontrol ve yönetimine verilmesine Karar vermiştir.
Söz konusu taşınmaz malı kullanım ve tasarrufuna alan Sayın Sabite Özsu KKTC Bakanlar Kurulu Kararını müteakip 24 Kasım 2016 tarihinde imzaladığı ve 23 Aralık 2016 tarihinde tasdik ettirdiği bir Beyanname ile Ecevit Caddesi üzerindeki Lefke Belediyesi Parkından ve içerisinde bulunan inşaatlar üzerindeki tüm hak ve yetkilerinden Sayın Mehmet Eziç lehine feragat etmiştir. Bunun üzerine Sayın Mehmet Eziç, Sayın Sabite Özsu’nun kendisi lehine feragat ettiği Beyanname ile Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğü’ne başvurarak bahse konu taşınmaz malın Eziç Chicken Bar Ltd. adına kiralanmasını talep etmiştir. KKTC Başbakan Yardımcılığı ve Maliye Bakanlığı Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğü dönemin Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı Sayın Serdar Denktaş’ın görüşleri ve talimatları doğrultusunda bahse konu taşınmaz malı 10 yıllığına Eziç Chicken Bar Ltd.’e kiralamıştır.Söz konusu yer için birinci yılın kira bedeli 1680 Sterling olmak üzere müteakip yılları için yıllık % 3 artış öngörülmüştür.
Sayın Sabite Özsu tarafından imzalanan Kira Mukavelesi’nin “Diğer Şartlar” bölümünde 3’üncü maddesi incelendiğinde Kiracı’nın kira konusu yeri başkasına icar edemeyeceği ve her ne ad altında olursa olsun başkasının kullanımına devredemeyeceği açıkça belirtilmektedir. Durum bu noktada iken İdare’nin bu hususları göz ardı etmesi görevini layıkı ile yapmadığını göstermektedir ve/veya Dairenin kuruluş amacı hilafına hizmet verdiği anlaşılmaktadır. Kamu yararı için kullanılması öngörülen yerin Devlet eliyle ve/veya Bakanlar Kurulu Kararı ile kişi ve/veya kişlere nasıl imtiyaz sağlandığı açıkça görülmektedir. Bu bağlamda İdare, Devlet eliyle kuruluşlara haksız kazanç sağlamalarına fırsat vererek rekabeti ortadan kaldırmaktadır. Kamu menfaati veya yararı için kullanılması gereken yerin yıllık 1680 Sterling kira bedeli karşılığında konum olarak denize sıfır bir yerde tüzel ve/veya özel bir kişiye kiralanması toplumun veya bölge halkının gereksemelerini nasıl karşılayacağı hususu müphemdir. Kamu yararı, temelde kişiye ilişkin değil toplumun varlığını sürdürmesine ilişkin bir çıkardır ve Parkın niteliği itibarıyla herkesin kullanımına açık bulundurulması gereken yerdir.
Cyprus Mines Corparation’a ait taşınmaz mallar 15/1987 sayılı Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası’nın 5’inci maddesi Dairenin başlıca görevlerinin ne olduğu hususunu 10 başlık altında toplayarak sıralamıştır. Söz konusu Yasa maddesinin 2’nci fıkrası tahtında terkedilen ve sahipleri belirlenemeyen üçüncü Devlet uyruklarına ait taşınır ve taşınmaz malların kaydını tutar, kıymetini saptar, yönetir ve/veya herhangi bir şekilde değerlendirir ve gerektiğinde sahibinin tespit edilmesi halinde sahiplerine veya yetkili vekillerine teslim etmekle görevlidir.
15/1987 sayılı Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Yasası’nın 4’üncü maddesi Devlet Emlak ve Malzeme Dairesinin kuruluş amacını düzenlemiştir. Bu maddeye göre Dairenin kuruluş amacı Devlete ait taşınır ve taşınmaz malları edinmek, yönetmek, kontrol ve muhafaza etmek, taşınmaz malların kira bedellerini saptamak ve tahsil etmek, kurumların araç, gereç, kırtasiye, döşeme-demirbaş ve her türlü taşınır taşınmaz mal ve malzeme gereksinimini temin etmek, imal etmek, ambarlamak, kaydını tutmak ve denetimini yapmaktır. Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi’nin Lefke Belediyesi Parkı içerisindeki söz konusu taşınmaz malla ilgili bir değerlendirme yapmadığı ve özellikle 5’inci maddenin 2’inci fıkrasında terkedilen ve sahipleri belirlenemeyen Üçüncü Devlet uyruklularına ait taşınır ve taşınmaz malları kiralanması için öngörülen koşulları yerine getirmediği gibi kıymetini saptamayarak, doğru bir şekilde yönetmeyerek ve/veya İhale Yasası uyarınca ihaleye çıkmayarak görevlerini ihmal etmiştir ve/veya Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi söz konusu Yasanın amacına aykırı hareket etmiştir.
15 Kasım 2016 tarihinde yürürlüğe giren 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasası’nın amacı kamu denetimi altında bulunan veya kamu kaynağı kullanan, kamu kurum ve kuruluşlarının, yerel yönetimlerin, kamu görevi yerine getiren tüzel kişilerin yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemektir. 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasası’nın 4’üncü maddesinin (1)’inci fıkrasının (A) bendi İhale Makamı Cumhurbaşkanlığını, Cumhuriyet Meclisini, Başbakanlık ile Başbakanlığa bağlı daireleri, Bakanlıklar ile Bakanlıklara bağlı daireleri Mahkemeleri, Ombudsmanı, Sayıştayı, bağımsız daire ve kuruluşlarının bu Yasa kapsamında olduğu açıkça görülmektedir. Devlet Emlak Malzeme Dairesi Müdürlüğü de Başbakan Yardımcılığı ve Maliye Bakanlığı’na bağlı bir daire olduğundan Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi de bu Yasa kapsamındadır. Bu durumda mal ve hizmet alımları, satımları, kiralama ve kiraya verme işlemleri ile yapı ve yapım işleri bu Yasa hükümleri doğrultusunda gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
KKTC’de bulunan ve kamu yararı veya menfaati için kullanılması gereken taşınmaz malların kamu gücünü kullanmak suretiyle yasal mevzuata aykırı hareket edilemez. Hukuk düzeni, İdareye belirli şart ve durumların gerçekleşmesi için bir uygulama ödevi yüklemektedir. 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasası’nın amacı İdarenin değerlendirebileceği kaynakları etkili, ekonomik verimli kullanırken hesap verebilirlik ve şeffaflık ilkeleri çerçevesinde esas ve usulleri belirlemektir. Yine İdarenin şeffaf, açık, rekabet edilebilir, eşit muamele ve güvenilir olmasının sağlanmasıdır.
Netice itibariyle; İlgili tarihte KKTC Başbakan Yardımcılığı ve Maliye Bakanlığı Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğü İhaleye çıkması ve sunulan olanaklardan herkesin ayırım yapılmaksızın eşit biçimde yararlanması gerekirdi. Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğü bunu yapmayarak veya bölge halkının refahını göz önünde bulundurulmayarak Lefke Belediyesi Parkı olarak bilinen yeri kamu yararı hilafına kiralamış ve bölge halkını kamusal alanlardan mahrum etmiştir. Bu kapsamda Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğü’nün Devletin kullanımına verilen taşınmaz malların Beyanname yöntemi kullanılarak el değişmesine göz yumması ilgili Yasanın hükümlerine aykırıdır ve/veya hatalıdır. Kamu yararı düşüncesi olmaksızın, yalnızca özel çıkarlar için veya kişilerin yararlarına yapılan işlem ve eylemler Devlet tanımına giren unsurlara aykırıdır.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)