Sayın Şener Şefkat merhume Neriman Şefkat’in oğlu olup merhume Neriman Şefkat’in terekesinin Tereke İdare Memurudur. Dairemize Sayın Şener Şefkat ile birlikte başvuran Sayın Özgür Felek, 1996 – 1997 yıllarında, Cengizköy’de bulunan Pafta/Harita: XIX.59 E1 Blok: C, Parsel no 633/2 (90/1/2) ve Parsel no 633/3 (90/1/3)’ün 23/1978 sayılı Sosyal Konut Yasası kapsamında kendilerine kırsal kesim arsası olarak verildiğini, 2008 yılında söz konusu taşınmaz malların Kıbrıs Vakıflar İdaresi’nin mülkiyetinde olduğunun ortaya çıktığını, ilgili kurumlara başvurarak sorunun çözülmesini talep ettiklerini ancak bir netice alamadıklarını iddia ederek konunun Dairemiz tarafından soruşturulmasını talep ettiler.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Şener Şefkat’in babası merhum Ali Şefkat ve Sayın Özgür Felek’e konut yapımı için verilen kırsal kesim arsaları 63/2007 sayılı Konut Edindirme Yasası’nın yürürlüğe girmesi ile yürürlükten kaldırılan 23/1978 sayılı Sosyal Konut Yasası kapsamında gerçekleşmiştir.
23/1978 sayılı Sosyal Konut Yasası’nın 9’uncu maddesi arsa ve arazi sağlanmasına ilişkin kuralları düzenlemektedir. Söz konusu Yasa maddesi tahtında Sosyal Konut inşaatı için gerekli olan, Türk yurttaşlara ve yabancılara ait arsa veya araziler, Bakanlığın teklifi ve Bakanlar Kurulu Kararı ile istimlâk edilir veya sosyal konut yapımı amacı için istimlâk edilinceye kadar kullanma hakkı dondurulabilir. Ancak söz konusu Yasa tahtında bu amaca uygun dondurma süresi beş yılı geçemez. Bu Yasanın amacını gerçekleştirmek için istimlâk edilecek Türk yurttaşlarına ait arazilere, istimlâk bedeli karşılığı olarak taraflar arasında mutabakat halinde başka bir arazi verilebilir. Yürürlükteki mevzuata göre arsa veya arazilerden Sosyal Konut inşaatı için gerekli olanlar, Bakanlar Kurulunca herhangi bir zamanda kamulaştırılabilir.
41/1977 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın 4’üncü maddesi dağıtım konusu kaynakları düzenlemektedir. Söz konusu maddenin 1’inci fıkrası tahtında Yabancı Taşınmaz Malları (Kontrol ve Yönetim) Yasası ile Yabancı Malların Tahsis ve Değerlendirilmesi Yasası kurallarına bakılmaksızın, Kıbrıs Türk Federe Devletinin ilan edildiği 13 Şubat 1975 tarihinde terkedilmiş bulunan veya söz konusu tarihten sonra terkedilmiş veya sahipsiz mal olarak nitelendirilen tüm taşınmaz mallar, İskân işlerinden sorumlu Bakanlığın kontrol ve yönetimindedir. Bu mallardan orman, yeşil saha, anıt ve park yerleri, sular, yeraltı suları, doğal kaynaklar ve savunma alanları, kamu yönetimi ve askeri amaçlar için gerekli bina, tesis ve arsalar ile şehir ve kırsal planlama, toprak koruma amaçları için gerekli görülenler dışında kalan taşınmaz mallar bu Yasa amaçları için kullanılırlar. Yukarıdaki amaçlar için ayırma, Bakanlığın önerisi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile yapılır.
Konut Edindirme Birimi, Sosyal Konut yapmak amacıyla tespit edilen kaynaklara ait bilgileri form listeler halinde Tapu ve Kadastro Müdürlüğüne intikal ettirir. Bunun üzerine Tapu ve Kadastro Müdürlüğü söz konusu malların kime ait olduğu konusunda araştırma yaparak söz konusu mallarla ilgili Araştırma Belgesi tanzim etmesi gerekmektedir.
KKTC İçişleri Bakanlığı Konut Edindirme Birimi kırsal kesim arsası belirleme sürecinde önce araştırma işlemleri İskân ve Rehabilitasyon Dairesine yazılan bir yazı ile başlatılır. Bunu müteakip mülkiyet araştırması yapılır. Her iki yazının neticesinde, arazinin rezerv olup olmadığı saptanır. Bilahare Bakanlar Kurulu’na Önerge yapılarak arazi kırsal kesim kapsamına alınması için gerekli olan prosedür tamamlanır.
Başvuruya konu taşınmaz mal Pafta/Harita XIX.59 E1 Blok: C Parsel:90’dır. Söz konusu parsel ifraz edilerek beşe bölünmüştür. Parsel 90’ın bölünmesini müteakip Parsel 90/2 ve 90/5 Türk Barış Kuvvetleri mensuplarına tahsis edilmiştir. Geriye kalan Parsel 90/3 ve Parsel 90/4 bu kapsamdan çıkarılarak özel kişilere verilerek koçan edilmiştir. 1996 yılında Sosyal Konut Müdürlüğü Parsel no 90/1 için işlem başlatarak söz konusu parseli Kırsal Kesim Arazisi olarak ayırmış ve bilahare mezkûr Parsel no 90/1/2, 90/1/3, 90/1/4, 90/1/5, 90/1/6 ve 90/1/7 olarak ifraz edilmiştir. Söz konusu Parselin ifrazı neticesinde mezkûr yerler kırsal kesim arsası olarak dağıtılmıştır. İlerleyen süreçte ifraz edilen parseller, Parsel no 633/2, 633/3, 633/4, 633/5, 633/6, 633/7 olarak yeniden numaralandırılmıştır.
KKTC İçişleri Bakanlığı, Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğü Konut Edindirme Biriminin talep etmiş olduğu parselasyon işlemleri Harita Bölümü tarafından yapıldıktan sonra planları ile birlikte Konut Edindirme Birimine gönderildi. Akabinde Bakanlar Kurulu, 28 Şubat 1996 tarihli A 256 – 96 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Sosyal Konut Yasası’nın 9.(1) maddesi uyarınca kırsal kesimde hak sahibi gençlere verilmek üzere Önergeye ekli listede belirtilen arsaların Kamu yararına ayrılmasını ve Önergeye ekli liste Ek 2 ‘de belirtilen Sosyal Konut kırsal kesim arsalarının kaynak olmaktan çıkarılmasını onayladı.
KKTC İçişleri Bakanlığı tarafından Arsa Hak Sahipliği Tespit Belgesi Sayın Şener Şefkat’in babası merhum Ali Şefkat’e 20 Haziran 1996 tarihinde Sayın Özgür Felek’e ise 19 Kasım 1997 tarihinde verilmiştir. 05 Aralık 2003 tarihinde Sayın Ali Şefkat’in bahse konu arsa ile ilgili Hak Sahipliği hakkını eşi merhume Neriman Şefkat’a devretmiştir. Sayın Neriman Şefkat’in 7 Eylül 2012 tarihinde vasiyet bırakmadan vefat etmesinin ardından Güzelyurt Kaza Mahkemesi kararıyla merhume Neriman Şefkat terekesinin Tereke İdare Memurluğu oğlu Shener Ali’ye (Şener Şefkat) tevdi edilmiştir. Söz konusu taşınmaz malın Hak Sahipliği kâğıt üzerinde değişmekle beraber söz konusu taşınmaz malın Tapu Kayıtlarındaki gerçek sahibinin ve/veya söz konusu taşınmaz malların mülkiyetinin Kıbrıs Vakıflar İdaresi’ne ait olduğu görülmektedir.
Görüleceği üzere KKTC İçişleri Bakanlığı, Tapu ve Kadastro Dairesi tarafından yapılan araştırma sonucunu beklemeden ve/veya İskân Dairesi Tapu ve Kadastro Dairesi nezdinde yapılan gerekli araştırmanın sonuçlarını beklemeden 28 Şubat 1996 tarihinde A-256-96 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile söz konusu yeri kırsal kesim arsası ilan etmiştir. Bunun neticesinde mezkûr taşınmaz mallar kamu yararına ayrılarak dağıtılmıştır.
63/2007 sayılı Konut Edindirme Yasası’nın 9’uncu maddesinin 4’üncü fıkrası tahtında İdare başvurular sonucunda kırsal kesim hak sahibi olarak tespit edilen kişi veya kişiler ile arsa tesisi süresince tarafların uymakla yükümlü oldukları kuralları içeren, hak sahibi ve İdare tarafından imzalanacak sözleşmeleri düzenler. Yaptığımız soruşturmada, Konut Edindirme Birimi, mezkûr arsalar ile ilgili Hak Sahipliği Belgesi verildiği 1996 ve 1997 yıllarından günümüze kadar geçen sürede hak sahipleri olan Sayın Şener Şefkat (Neriman Ali Şefkat’in Terekesi) ve Sayın Özgür Felek ile Satış Sözleşmesi akd eylemediği tespit edilmiştir. Konut Edindirme Biriminin 1996 yılından bu güne kadar herhangi bir adım atmamış, söz konusu kişiler ile ilgili yükümlüğünü yerine getirmemiş ve bir çözüm üretmemiştir.
27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın 5’inci maddesi Hukuka Uygun Davranma Yükümlüğü ile ilgili kuralları düzenlemektedir. Bu Yasa maddesi kuralları tahtında İdare, Anayasaya ve yasalara uygun faaliyette bulunur. İdare, Anayasa ve yasalar yanında, tüzüklere, yönetmeliklere ve diğer düzenleyici işlemlere de uygun davranma yükümlülüğü altındadır. Mezkûr Yasa kapsamında “idare” olarak kabul edilen özel hukuk kişileri, bunların yanında kendi iç düzen kurallarına da uymakla yükümlüdürler. İdare, yetkilerini ancak kamu yararı amacına uygun biçimde kullanabilir. İdareye mevzuatta takdir yetkisi tanınması, keyfi karar alma olanağı vermez. Mevzuatta idareye takdir yetkisi tanınan durumlarda, idare, bu yetkisini, eşitlik ilkesine, kamu yararına ve kamu hizmetinin gereklerine uygun olarak kullanması gerekmektedir.
1974 Barış Harekâtından sonra Kuzey Kıbrıs’taki tüm kilise mallarının idaresi ve kontrolü 6 Mart 1975 tarihli ve 6358 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı tahtında Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesine verilmiştir.
Bakanlar Kurulu Kararı’nın neticesinde Kıbrıs Vakıflar İdaresi, 1995-1996 yıllarında tüm Kilise Emlakini tespit etmiş ve Vakıf envanterlerine kaydetmiştir. KKTC İçişleri Bakanlığı tarafından başvuru sahiplerine verilen taşınmaz mallar Kilise malı olup Vakıflar Örgütünün kontrolündedir ve/veya Vakıflar İdaresine aittir. İlgili dönemde İskân Bakanlığı ve Tapu ve Kadastro Dairesi söz konusu parselasyon işlemlerini yapmak için Kıbrıs Vakıflar İdaresinden herhangi bir izin veya onay almamıştır.
Başvuru sahiplerine verilen Parsel no 633/2 (90/1/2) ve Parsel no 633/3 (90/1/3)’ün Kilise malı olup Kıbrıs Vakıflar İdaresi’ne tahsislidir. Konut Edindirme Birimi sorunu çözmek amacıyla Kıbrıs Vakıflar İdaresi ile istişarelerde bulunarak bahse konu taşınmaz mallara karşılık takas talebinde bulunmuştur. Ancak, Yüksek İdare Mahkemesi’nin 101/2001 sayılı kararı, bu konudaki yasal mevzuat ve Bakanlar Kurulu Kararı tahtında Vakıflar Örgütünün kontrolüne verilen kilise emlakinin üçüncü kişilere tahsis edilmesi, eşdeğer olarak verilmesi, satılması ve her ne şekilde olursa olsun devri yasaktır ve/veya yasal durum buna cevaz vermemektedir. KKTC İçişleri Bakanlığı’nın yetkisini aşarak yaptığı işlemlerin ve/veya başlangıçta batıl olan mezkûr işlemlerin geçerli işlemler olarak kabul edilmesi ve keza bu işlemler sonucunda elde edilen bir menfaatin veya kazanımın hukuken korunması olası değildir. Dayanağı sakat olan işlemler sakat doğmuş olurlar. Temel işlemin dayanakları sakat olduğu için iptal olunmalıdır. KKTC İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan söz konusu işlemler ve uygulamaların hukuken herhangi bir geçerliliği olmadığından başvuru sahiplerinin tazminat hakları ve/veya dücar oldukları zarar ziyanı talep etme hakları doğmuştur.
6 Mart 1975 tarihli ve 6358 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı tahtında Kıbrıs Vakıflar İdaresine ait taşınmaz malların 28 Şubat 1996 tarihli ve A-256-96 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile hiç kimseye verilemezdi ve/veya kırsal kesim arsası kapsamına alınamazdı. Bu itibarla söz konusu arsaların kamu yararı için kırsal kesim arsası olarak ayrılması yasal olarak mümkün değildir ve/veya söz konusu işlemlerin herhangi bir geçerliliği olamaz.
6 Mart 1975 tarihli ve 6358 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı tahtında Kıbrıs Vakıflar İdaresinin kontrol ve/veya Vakıflar İdaresi’ne ait olan taşınmaz malların 28 Şubat 1996 tarihli ve A-256-96 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kırsal kesimde hak sahibi gençlere verilmek üzere Kamu yararına ayrılmasının yasal mevzuata ve/veya Yüksek Mahkeme Kararlarına aykırıdır. Söz konusu işlemler ilk baştan batıl ve/veya sakat olduğundan buna dayanılarak yapılan işlemler bir sonuç doğurmamaktadır. Bu nedenle söz konusu işlemler iptal edilmelidir. İdare, kendi işlem, ihmal ve eylemlerinden doğan zararı gidermekle yükümlüdür. İdare, zarar görenin zararını giderdikten sonra, kusurlu işlem ya da eylemiyle zararın doğmasına sebebiyet veren kamu personeline tespit edilen kusur oranında ruju etmekle yükümlüdür. Netice itibarıyla, başvuru sahiplerinin Taşınmaz Mal Koçanı alma olanakları bulunmamaktadır.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)