Sayın Şevket Kalaycı, 1 Şubat 2008 tarihinde Salamis Ormanı Korugan Büfesi’nin işletme hakkını on yıllığına Orman Dairesi Müdürlüğü’nden kiralamıştır. Sayın Şevket Kalaycı, Yeniboğaziçi Belediye Başkanı Sayın Katip Demir’in söz konusu büfe ile ilgili olarak kendisinden Belediye Başkanı olmadığı dönemler için, geriye dönük taşınmaz mal vergisi talep ettiğini, bu mükellefiyetini yerine getirmediği gerekçesiyle İşyeri Çalıştırma İzin Belgesi’nin Belediye tarafından yenilenmediğini ve bununla ilgili mağduriyet yaşadığını iddia ederek, Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur.
Bu hususa ilaveten Sayın Şevket Kalaycı, Salamis Silver Plajı Korugan Büfe ünvanının ve/veya adının Fasıl 116 Kollektif ve Komandit Şirketler ve Ticari Ünvanlar Yasası’nın 52’nci maddesi hükümleri gereğince Şirketler Mukayyitliği’nde kendi adına kayıtlı bulunduğunu ancak buna rağmen “Silver” adının bölgedeki birçok kişi tarafından kullanıldığını iddia etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
KKTC Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Orman Dairesi Müdürlüğü ile Sayın Şevket Kalaycı arasında 30 Ocak 2008 tarihinde imzalanan Kira Sözleşmesi tahtında Salamis Ormanı Korugan Büfesi’nin işletme hakkı, 1 Şubat 2008 tarihinden 30 Ocak 2018 tarihine kadar 10 (on) yıllığına Sayın Şevket Kalaycı’ya verilmiştir. Kira Sözleşmesi süresinin on yıl olması nedeniyle söz konusu kiralama işlemi Yeniboğaziçi Belediyesi tarafından uzun vadeli icar olarak değerlendirilmiş ve Sayın Kalaycı’nın söz konusu taşınmaz malla ilgili olarak vergi mükellefi olduğu varsayılmıştır. Bu gerekçeye istinaden Yeniboğaziçi Belediyesi Sayın Kalaycı’nın bahse konu yeri kiraladığı 1 Şubat 2008 tarihi itibarıyla kendisinden geriye dönük olarak Taşınmaz Mal Vergisi talep etmektedir.
50/1995 sayılı Taşınmaz Mal Vergisi Yasası’nın 2’nci maddesi uyarınca, mülkiyeti veya tasarrufu Devlete ait olan taşınmaz malları uzun vadeli icar suretiyle tasarruf eden gerçek veya tüzel kişiler, mal sahibi olarak değerlendirilmektedirler. Yasa’ya göre “Uzun Vadeli İcar”, Devlet, Yerel Kuruluşlar veya Vakıflar tarafından 5 (beş) yıl veya daha fazla süreyi kapsayan ve inkişaf koşulu içeren kiralama işlemini anlatır. Yasa’da yapılan tanım gereğince Devlete ait bir taşınmaz malın, gerçek veya tüzel bir kişiye kiraya verilmesi durumunda bu işlemin Uzun Vadeli İcar olarak tanımlanabilmesi için kiralama süresinin beş yıl veya daha uzun bir süreyi kapsaması ve kiracıya kiralanan yerle ilgili olarak bir inkişaf koşulu getirilmesi gerekmektedir. Uzun Vadeli İcar işlemlerinde Devlet, beş yıl veya beş yılı aşkın bir süre için kiraya verdiği taşınmaz malı üzerinde kiracının inkişaf yani gelişme olarak değerlendirilecek bir koşul koyar ve/veya bir yatırım yapmasını şart koşar. Sayın Şevket Kalaycı ile Orman Dairesi arasında imzalanan 30 Ocak 2008 tarihli Kira Sözleşmesi incelendiğinde Orman Dairesi’nin Sayın Kalaycı’ya söz konusu büfenin sadece işletme hakkını verdiği açıkça görülmektedir. Yine Kira Sözleşmesinin 9’uncu maddesi uyarınca kiraya verilen büfe üzerinde kiracının herhangi bir inşaat, tadilat ve ilave yapması kısıtlanmıştır. Buna göre Sayın Kalaycı, doğal yıpranmadan kaynaklanan tadilatlar dışında bu yerde herhangi bir değişiklik yapamaz ve/veya herhangi bir ekleme yaparak bu yeri büyütemez ve/veya buraya gelişim olarak değerlendirilebilecek herhangi bir şey inşaa edemez. Orman Dairesi söz konusu sözleşmeye herhangi bir inkişaf koşulu koymamış, aksine inkişaf kabul edilebilecek her türlü girişimi yasaklamıştır. 50/1995 sayılı Taşınmaz Mal Vergisi Yasası’nda belirtilen Uzun Vadeli İcar işleminin Yasa’daki tefsiri ve/veya tanımı gereği, Sayın Şevket Kalaycı’nın Orman Dairesi Müdürlüğü’nden Salamis Ormanı Korugan Büfesi’nin işletme hakkını kiralaması, uzun vadeli icar işlemi olarak addedilemez. Bu hususa bağlı olarak Sayın Şevket Kalaycı, söz konusu büfenin “mal sahibi” olarak değerlendirilemez. 50/1995 sayılı Taşınmaz Mal Vergisi Yasası’nın 5’inci maddesinin 1’inci fıkrasına göre Taşınmaz Mal Vergisini o taşınmaz malın sahibi ödemekle yükümlüdür ve uzun vadeli icar kapsamı dışındaki Devlete ait taşınmaz mallar, mezkur Yasa’nın 8’inci maddesinin 1’nci fıkrasının (B) bendine göre Taşınmaz Mal Vergisinden sürekli muaftır. Bu durumda Sayın Şevket Kalaycı, Devlete ait olan ve on yıllığına işletme hakkını elinde bulundurduğu Salamis Ormanı Korugan Büfesi ile ilgili olarak Taşınmaz Mal Vergisi yükümlüsü değildir. Bahse konu yer, uzun vadeli icar kapsamında olmadığından Taşınmaz Mal Vergisinden sürekli muaftır.
Sayın Şevket Kalaycı, 14 Ekim 2016 tarihinde Yeniboğaziçi Belediyesine 2008-2010 dönemi Taşınmaz Mal Vergisi bedeli olarak 3,532.80 TL ödeme yapmıştır. Söz konusu ödemeden sonra Sayın Şevket Kalaycı’ya 31 Mart 2017 tarihine kadar İşyeri Çalıştırma İzin Belgesi verilmiştir. 51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’nın 82’nci maddesine göre yiyecek ve içki satışı yapan işyerleri, Belediyeden yazılı izin almadan işyerini açamaz ve çalıştıramaz. İşyeri Çalıştırma İzni yenileme koşulları, 51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’nın 133’ncü maddesi uyarınca Belediyelere tanınan Tüzük Yapma Yetkisi’ni kullanarak hazırlanacak tüzüklerle belirlenir ve belirlenen koşullar yerine getirildikten sonra yıllık olarak yenilenir. Yeniboğaziçi Belediyesi’nin İşyeri Çalıştırma İzin Belgesi yenileme koşullarını hangi tüzük çerçevesinde belirlemiş olduğu konusu müphemdir ve/veya bu konuda herhangi bir açıklama bulunmamaktadır. Sayın Şevket Kalaycı’nın 14 Ekim 2016 tarihinde yapmış olduğu ödemeden sonra İşyeri Çalıştırma İzninin 1 yıl süreli olması gerekirken neye dayanarak sadece beş buçuk ay uzatıldığı belli değildir ve/veya bunun herhangi bir izahatı yoktur. İdare, görevlerini yürütürken belirlenmiş kurallara bağlı olarak hareket eder. İdari işlemlerin gerekçeli ve yasal temeller üzerinden yapılması gerekir. Keyfi ve yasal zeminden yoksun uygulamalardan kaçınmak, doğru ve iyi bir yönetim sürdürebilmek için son derece önemlidir.
Sayın Şevket Kalaycı, Yeniboğaziçi Belediyesi’ne 1 Şubat 2008 tarihi itibarıyla Taşınmaz Mal Vergisi yükümlüsü olduğu gerekçesiyle, 2008, 2009 ve 2010 yılları için 3,532.80 TL Taşınmaz Mal Vergisi ödemiştir. Yeniboğaziçi Belediyesi 17 Şubat 2017 tarihi itibarıyla Sayın Kalaycı’dan 2,366.01 TL’lik kısmı gecikme zammı olmak üzere toplam 6,506.01 TL Taşınmaz Mal Vergisi talep etmektedir. Yeniboğaziçi Belediyesi’nin Sayın Şevket Kalaycı’dan Taşınmaz Mal Vergisi talep etmesi hatalı bir uygulama olup, Sayın Kalaycı’dan tahsil edilen 3,532.80 TL’nin kendisine iade edilmesi gerekmektedir.
Bundan anlaşılacağı üzere Yeniboğaziçi Belediyesi, almaması gereken bir meblağı tahsil etmek için İşyeri Çalıştırma İzin Belgesi süresini ilgili mevzuat uyarınca uzatmayarak ve/veya İşyeri Çalıştırma İzin Belgesi’ni 1 yıl süre ile isdar etmesi gerekirken 5 aylık bir süre için isdar ederek Sayın Kalaycı’yı baskı altında tutmaya çalıştığı intibasını yaratmaktadır. Sayın Kalaycı’nın Taşınmaz Mal Vergisi Yasası tahtında vergi ödeme mükellefiyetinden muaf olduğundan ve/veya muaf tutulduğundan Yeniboğaziçi Belediyesi’ne karşı herhangi bir sorumluluğu ve/veya vergi ödeme ile ilgili bir yükümlülüğü bulunmamaktadır.
Bu hususa ilaveten, KKTC Anayasası’nın 75’inci maddesi Vergi Ödevi ile ilgili kuralları düzenlemektedir. Söz konusu Yasa maddesinin 4’üncü fıkrası tahtında geriye yürüyen mali yükümlülükler konamaz. Yeniboğaziçi Belediyesi Belediye Başkanı Sayın Katip Demir, göreve 2014 yılı içerisinde başlamıştır. Sayın Katip Demir kendisinin Başkan olarak görevde olmadığı ve/veya bu yönde o güne kadar usulüne uygun olarak talep edilmeyen meblağları talep edemez ve/veya 2008 yılından itibaren Sayın Kalaycı’ya geri yürüyen mali yükümlülükler yükleyemez. Sayın Demir, Taşınmaz Mal Vergisi Yasası’nın ilgili maddesini yanlış yorumlayarak ve/veya Yasadaki tanımı/tefsiri yeterince dikkate almayarak hatalı davranmıştır.
Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik Dairesi nezdinde, “Salamis Silver Plaj Korugan Büfe” isminin, Sayın Şevket Kalaycı tarafından Ticari Ünvan olarak tescil ettirildiği saptanmıştır. Salamis Silver Plaj Korugan Büfe isminin Ticari Unvan olarak kaydı 23 Haziran 2003 tarihinde yapılmıştır. Ticari Ünvan Onay Belgesi’ne göre Sayın Kalaycı “Salamis Silver Plaj Korugan Büfe” isminin tescilli kullanıcısıdır. Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik Dairesi’nden edinilen bilgiye göre “Salamis Silver Plaj Korugan Büfe” ismi, Sayın Şevket Kalaycı dışında bir başka birisi adına tescilli değildir. İşyeri isim (Ticari Ünvan) tescillerine ilişkin işlemler, Fasıl 116, Kollektif ve Komandit Şirketler ve Ticari Ünvanlar Yasası altında düzenlenmektedir. Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik Dairesi’nce piyasada tescilli olan bir ismin farklı gayelerle olsa dahi bir başkasına verilmemesine özen gösterilmekte ancak coğrafi isimler bu uygulamanın dışında bırakılmaktadır. Mağusa’nın en kuzey noktasındaki sahil şeridi olan bölgenin Silver Bölgesi olarak anılması ve/veya Silver adının ilgili bölgeyi işaret etmesi nedeniyle, “Silver” coğrafi işaret olarak değerlendirilmektedir. Burada önemli olan, söz konusu ismin haksız rekabet sayılacak bir durum yaratıp yaratmadığıdır. Mağusa Bölgesi’nde iş yapan firma veya kişilerden, adının içinde Silver kelimesi bulunan pek çok farklı işletme mevcuttur. Söz konusu Yasa’da coğrafik özelliklere yönelik bir madde bulunmamakla beraber, Silver sözcüğü ve/veya tescil edilmiş ismin halk tarafından karıştırılma ihtimali olması ve/veya haksız rekabet oluşturması halinde hukuki durumun değerlendirilmesi gerekmektedir. Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik Dairesi, bölgenin coğrafi özelliklerini gösteren bir isim olduğu cihetle “Silver” kelimesinin çeşitli Ticari Ünvanlarda kullanılmasının bir haksız rekabet yaratmadığı düşüncesindedir. Bu durumda Sayın Kalaycı müşteri ilişkilerini ve/veya müşterilerini kaybetme tehlikesiyle karşılaştığını düşünmesi halinde, bu davranışlara son verilmesi için dava açabilir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)