Sayın Arcan Yiğit Dairemize yaptığı başvuruda, 19 yıl süre ile seyrüsefer harcı ödenmemiş ve kullanılmayan, Sayın Ahmet Hür’e ait AS562 plakalı aracı satın aldığını, Sayın Ahmet Hür tarafından kendisine verilen vekaletname ile aracın tamirini ve muayenesini yaptırdığını ancak eşya taşınması için söz konusu araca verilen ‘B’ izni olması nedeniyle devir işlemi sırasında geriye dönük 19 yıllık ‘B’ izninin harcının ödenmesi gerektiğini, aksi halde devir işlemlerinin yapılamayacağı hususu belirtildiğini, taksitlendirilmiş geriye dönük izin harcının ilk taksitini ödediğini, bu kadar uzun süre seyrüsefer ruhsatı çıkarılmamış aracın geriye dönük ‘B’ izni harcının haksız talep edildiğini iddia ederek konunun Dairemiz tarafından araştırılmasını ve ödediği taksit tutarının kendisine iade edilmesini istemiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Yapılan soruşturmaya göre AS 562 plaka numaralı kamyonet tipi araç 17 Kasım 1988 tarihinde Sayın Ahmet Hür adına kayıt edilmiştir. Motorlu Araçlar İzin Makamı 11 Eylül 1996 tarih ve L/ŞA-65/MTV-18455 sayılı yazı ile Sayın Hür’e “B” Eşya Taşımacılığı İzni vermiştir.
Plan Proje Müdürü ve Trafik Dairesi Müdürlüğü’nden alınan bilgiye göre, aracın Seyrüsefer Ruhsatı 31 Aralık 2000 tarihine kadar seyrüseferi ödenmiş ve ‘B’izni her yıl yenilenmiştir. 31 Aralık 2000 yılından itibaren üç yıl boyunca seyrüseferi ödenmediğinden dolayı 1 Ocak 2004 tarihi itibarı ile Araç Kayıt Dairesi’nin kayıtlarından iptal edilmiştir.
Motorlu araçların hangi durumlarda kayıtlarının iptal edileceğine ilişkin kurallar 1974 Motorlu Araçlar ve Yol Trafik Tüzüğünde düzenlenmiştir. Söz konusu Tüzüğün 8’inci maddesine göre bir motorlu aracın kaydı iptal edilene kadar yürürlükte kalır. Aynı maddenin 2’inci fıkrası uyarınca bir motorlu aracın seyrüsefer ruhsatının birbiri arkasına üç yıl yenilenmemesi halinde kaydı Mukayyit tarafından iptal edilir. Söz konusu aracın seyrüsefer ruhsatı üç yıl boyunca birbiri arkasına yenilenmemiş olması nedeniyle ilgili Tüzüğe uygun olarak kaydı 1 Ocak 2004 tarihi itibarıyle iptal edilmiştir.
İlgili Tüzüğün 13’üncü maddesi uyarınca ancak kayıtlı bir motorlu araç, kayıtlı mal sahibi tarafından başka bir şahsa devredilebilir. Bu nedenle aracın Sayın Arcan Yiğit adına devredilebilmesi için önce Sayın Ahmet Hür adına kaydının yenilenmesi gerekmekte idi. Sayın Arcan aracı devralabilmek için Araç Kayıt, Muayene ve Ruhsatlandırma Şubesine başvurduğu zaman aracın sahibi Sayın Ahmet Hür adına kayıt yenileme işlemi yapılmıştır.
50/2000 sayılı Motorlu Araçlarla Yolcu ve Eşya Taşınması (Denetim) Yasasının 17’inci maddesi eşya taşımacılığı izinleri ile ilgili kuralları düzenlemiştir. Yasanın 17’inci maddesinin (3)’üncü fıkrası tahtında, kendi özel ticaret, sanayi, tarım veya başlıca iş amaçları için eşya taşımada kullanılacak herhangi bir araç için de aracın sahibi, İzin Kuruluna başvurup “B” eşya taşıma izni almak zorundadır. Aynı maddenin (10)’uncu fıkrasına göre, eşya taşımacılığı amacıyla verilen izinler verildikleri tarihten başlayarak bir yıl süre için geçerlidir ve bu Yasa kuralları altında iptal edilmedikleri veya koşula bağlanmadıkları taktirde Yasanın 22’inci maddesinde belirtilen harcın ödenmesi üzerine her yıl yenilenirler. Mezkur Yasanın 22’inci maddesinde, zamanında yenilenmeyen izinlerin harçlarının ve varsa geçmiş yıl harçlarının İzin Kurulu Sekreterliğine başvurulduğu tarihte yürürlükte olan harç miktarı üzerinden hesaplanarak tahsil edilmek suretiyle yenileneceği belirtilmektedir.
Araç Kayıt, Muayene ve Ruhsatlandırma Şubesi mezkur aracın kaydı Sayın Ahmet Hür adına yenilenirken, bu araç için Sayın Hür’e verilmiş olan “B” izninin geriye dönük harçları da talep edilmiştir. Sayın Ahmet Hür, söz konusu kaydın yenilenmesi tarihine kadar kendisine verilmiş olan “B” izninin iptali için İzin Kuruluna herhangi bir başvuru yapmamıştır.
Görüleceği üzere, eşya taşımacılığı amacıyla verilen izinler verildikleri tarihten başlayarak bir yıl süre için geçerlidir. İlgili tarihte söz konusu iznin bu Yasada belirtilen kurallar tahtında iptal edilmesi gerekirdi. İptal edilmediği takdirde de harçlarının talep edilmesi gerekirdi.
Önümüzdeki başvuru’dan görüleceği üzere İdare ve/veya Motorlu Araçlar Mukayyitliği Kamu alacağı olan meblağı zamanında talep etmeyerek ve/veya aradan 19 yıl gibi bir süre geçtikten sonra talep ederek hatalı davranmıştır.
İdare nezdinde yaşanan bu süreç yaygın olarak yaşanılan ve karşılaşılan sorunlar arasındadır. İdare’nin görevini layıkı ile zamanında yapmaması, 19 yıl gibi bir süre geciktirmesi veya ihmal etmesi kabul edilebilir bir durum değildir. İdare gereken özeni göstermek ve dikkatli davranmak zorundadır.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)