Dairemize başvuru yapan Sayın Coşkun Ekşi, İskele Bahçelerde Pafta/Harita XV/43W,177/2 numaralı parselde kain evin 28 yıldan beri kiracısı olduğunu, mezkur evin tapusunu almak için İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğüne müracaat ettiğini, ifraz ve puan satın alma işlemlerini tamamlamasına rağmen sonuç alamadığını iddia ederek konunun Dairemiz tarafından soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Coşkun Ekşi 1976 yılında ailesi ile birlikte Türkiye’den Kıbrıs’a göçmen olarak gelmiş ve 25 Ağustos1988 tarihli dilekçesi ile başvurusuna konu konutu kiralama talebinde bulunmuştur. Sayın Ekşi’nin müracaatı İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü tarafından değerlendirildikten sonra uygun görülerek Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğüne gönderilen 17 Mart 1989 tarih ve 4-TCİG.932-1315 sayılı yazı ile kiralama işlemlerinin yapılması istenmiştir. Bunun üzerine sayın Ekşi Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğüne başvurarak söz konusu evi kira ve tasarrufuna almıştır.
Sayın Ekşi kiraladığı konutun Taşınmaz Mal Koçanını ve/veya Kesin Tasarruf Belgesini almak için 3 Ekim 1995 tarihinde İskan Encümenine puan satın alma izni başvurusu yapmıştır. Yapılan başvuru değerlendirilmiş ve Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanlığı tarafından Sayın Coşkun Ekşi ile eşi Sayın Sebahat Ekşi’ye puan alma izni verilmiştir. Verilen izin üzerine, Sayın Coşkun Ekşi ve eşi konut için gereken puanı satın almışlardır. Puan alımından sonra, İskan Encümeni Başkanlığı 6 Nisan 2006 tarihinde aldığı 141/2006 numaralı Karar ile Sayın Coşkun Ekşi ile eşi Sayın Sebahat Ekşi’ye kiralanmış bulunan konut için, ödenmesi gereken ve muaccel olan kira borçlarının bir tamam ödenmesi kaydıyle 374,671 puan karşılığında Taşınmaz Mal Koçanı alabilecekleri hususunu onaylamıştır. Bunun üzerine, İskan Encümeni Başkanlığı, Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğüne yazı göndererek o tarihe kadar olan kira borcunu Sayın Ekşi’den tahsil ederek kira ilişkisinin sona erdirilmesini ve dosyasının kapatılmasını istemiştir.
Yapılan soruşturmaya göre, söz konusu taşınmaz mal tapu kayıtlarında Parsel 177 ve 178/1/2 (6-0-700 ay2) olarak kayıtlıdır ve kayıtlı malın sahiplerinin büyük çoğunluğu (12 hissedardan) üçüncü ülke vatandaşıdır ve/veya İngilizdirler. Sayın Ekşi'nin başvurusu üzerine konu İçişleri ve Yerel Yönetimler Bakanlığı İskan Müsteşarı, İskan Encümeni Başkanı, I. Saptama Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanı, II. Saptama Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanı, Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürü, Şehir Planlama Dairesi Müdürü ve İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdüründen oluşan Koordinasyon Kurulu tarafından 19 Haziran 2012 tarihli toplantısında ele alınıp değerlendirilmiştir. Koordinasyon Kurulunun belirtilen toplantısında, Parsel 177 ve 178/1/2 (6-0-700 ay2) olarak kayıtlı olan taşınmaz malın hisselerinin büyük çoğunluğunun üçüncü ülke uyruklu kişilere ait olması nedeniyle koçan verilmesinin mümkün olamayacağı sonucuna varılmış ve bu karardan önce ayni mal sahiplerine ait taşınmaz mallar için koçan verilmiş olması halinde koçan verilen kişilerin o taşınmaz malları elden çıkarmamaları ve/veya yükümlülük altına koymamaları için Kaza Tapu Amirliğine bildirim yapılmasına karar verilmiştir.
Değiştirilmiş şekliyle 41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın 4’üncü maddesinde dağıtım konusu kaynaklar açıklanmıştır. Bu maddeye göre, Yabancı Taşınmaz Malları (Kontrol ve Yönetim) Yasası ile Yabancı Malların Tahsis ve Değerlendirilmesi Yasası kurallarına bakılmaksızın, Kıbrıs Türk Federe Devletinin ilan edildiği 13 Şubat 1975 tarihinde terkedilmiş bulunan veya söz konusu tarihten sonra terkedilmiş veya sahipsiz mal olarak nitelendirilen tüm taşınmaz mallar, İskan işlerinden sorumlu Bakanlığın kontrol ve yönetimindedir.
Mal sahipleri Sayın Philip Charles Mc Laughlan, Sayın Ian David Mc Laughlan, Sayın Elizabeth Roe, Sayın Nigel Mc Laughlan ve Sayın Roy Mc Laughlan kayıtlı taşınmaz malları ile ilgili olarak o tarihte Kıbrıs Türk Federe Devleti Savunma Bakanlığı Yabancılar ve Azınlıklar Dairesine başvurmuşlar ve bilahare 7/80 sayılı Yabancıdan Satın Alınan Taşınmaz Malların Kaydı Yasası tahtında haklarını tescil ettirdiler. Nitekim Yabancılar ve Azınlıklar Dairesi Müdürlüğü Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğü eli ile, Mağusa Kaza Tapu Şube Amirliğine, Sayın Philip Charles Mc Laughlan için 16 Haziran 1975 tarih ve SB/YAD/2/74/562 sayılı yazı, Sayın Ian David Mc Laughlan için 9 Şubat 1976 tarih ve SB/YAD/15/75/750 sayılı yazı, Sayın Elizabeth Roe için 9 Şubat 1976 tarih ve SB/YAD/15/75/986 sayılı yazı, Sayın Nigel Mc Laughlan için 9 Şubat 1976 tarih ve SB/YAD/15/75/749 sayılı yazı ve Sayın Roy Mc Laughlan için 9 Şubat 1976 tarih ve SB/YAD/15/75/748 sayılı yazıları göndererek söz konusu kişilerin mallarla ilgili hak ve menfaatlarının kaydedilmesi istenmiştir.
41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın 4’üncü maddesi dağıtım konusu kaynaklar ile ilgili kuralları düzenlemektedir. Bu madde tahtında Kıbrıs Türk Federe Devletinin ilan edildiği 13 Şubat 1975 tarihinde terkedilmiş bulunan veya söz konusu tarihten sonra terkedilmiş ve sahipsiz mal olarak nitelendirilen tüm taşınmaz mallar, İskan İşlerinden sorumlu Bakanlığın kontrol ve yönetimindedir. Yasanın ilgili maddesine göre dağıtım konusu olan kaynakların tahsis, kiralama veya eşdeğer mal verme yöntemleri ile dağıtılması mümkündür. Başvuruya konu taşınmaz malın ilgili Yasaya göre dağıtım konusu kaynak olmaması nedeni ile tapusunun Sayın Ekşi ile eşine verilmesine yasal olanak bulunmamaktadır ve/veya söz konusu Yasa hükümleri buna cevaz vermemektedir. Yine söz konusu taşınmaz malın Sayın Ekşi’ye kiralanması 7/1980 sayılı Yasa hükümlerine de aykırıdır. Bu itibarla 1989 yılında yapılan kiralama işlemi ilgili İTEM Yasasına ve keza 7/1980 sayılı Yasa hükümlerine aykırıdır. Dolayısı ile üçüncü ülke vatandaşları tarafından terkedilmeyen bir taşınmaz malın Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğü tarafından kiralanması veya Sayın Ekşi ile eşinin kullanımında olması yürürlükteki mevzuata aykırıdır. Söz konusu taşınmaz malın mal sahipleri ve/veya hissedarları taşınmaz mallarını diledikleri gibi tasarruf etme ve kullanma hakkına sahiptirler.
İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü ve İskan Encümeni Başkanlığı tahsis, kiralama veya eşdeğer mal verme yöntemleri ile mal dağıtım işlemlerini değiştirilmiş şekliyle 41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası hükümleri uyarınca yapmaya yetkilidir. Herhangi bir yöntemle dağıtım için işlem başlatılmadan önce taşınmaz malın Yasanın 4’üncü maddesi kapsamında dağıtım konusu kaynak olup olmadığının araştırılması gerekmektedir. Kayıtlı mal sahipleri olan ve dağıtım konusu olamayacak taşınmaz mal için İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü tarafından gerekli araştırma yapılmaması neticesinde mezkur yer kiralanarak mal sahiplerinin hakları gözardı edilmiştir.
Sayın Ekşi’nin talep ettiği taşınmaz mal terkedilmiş bir mal olmadığından ve söz konusu kişilerin hakları 7/1980 sayılı Yasa tahtında kayıt edildiğinden söz konusu taşınmaz malın sahipsiz bir mal olarak nitelendirilmesi mümkün değildir.
İskan Encümeni Başkanlığının hatası neticesinde hem Sayın Ekşi hem de taşınmaz malın kayıtlı mal sahipleri mağdur olmuştur. İdare, kendi işlem, ihmal ve eylemlerinden doğan zararı gidermekle yükümlüdür. Söz konusu işlemler hukuka aykırıdır ve söz konusu kira ilişkisi Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi tarafından sona erdirilmiştir. Bu durumda Sayın Ekşi’nin söz konusu taşınmaz malı gerekli prosedür ve/veya işlemler başlatılarak en erken bir zamanda tahliye etmesi gerekmektedir. Keza mezkur ev ile ilgili yapılan işlemlerin ivedilikle iptal edilmesi ve/veya geri alınması ve Sayın Ekşi için başka bir hal çaresi bulunması gerekir.
Emine Dizdarlı
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)