Sayın Ersin Tünay, Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi’ne Çağdaş Müzik Derneği adına yaptığı başvuruda KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Kültür Dairesi Müdürlüğü tarafından Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğü kapsamında yapılan maddi yardımlarda eşitsizlik olduğunu, ayrıca derneklere mali yardım sağlanabilmesi için kurulan “Değerlendirme Komisyonu”nun oluşumunda yanlışlıklar olduğunu iddia ederek konunun soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğü’nün 6’ıncı maddesi Derneklere yapılacak yardımlar için başvuru şeklini düzenlemektedir. Söz konusu Tüzük maddesi gereğince mali yardım başvuruları Daireye yapılır. Dernekler, başvurularını, Daireden alacakları Başvuru Formu ile ve öngörülen faaliyetlerde belirtilen bilgileri de içerecek şekilde, varsa kanıtlayıcı belgeleri de eklemek suretiyle yaparlar. Derneğin, etkinlikleri dolayısıyla, herhangi bir resmi kurum ve kuruluştan, başvuru tarihi itibarı ile son iki yıl içerisinde mali yardım alıp almadığı, mali yardım istenilen konunun (proje veya programın) toplumumuza getireceği yararın ne olduğu hususunda Derneğin değerlendirmesi, Derneğin yapacağı veya sunacağı etkinliğin kültürel ve/veya sanatsal bir özellik taşıyıp taşımadığının (taşıyorsa açıklaması yapılarak) değerlendirilmesi, talep edilen mali yardım miktarı ve bu yardımın hangi konularda ve ne miktarda istendiğinin detaylı açıklaması olmalıdır. Dernek, başvuruda bulunacağı projenin konusuna göre Komisyonun ihtiyaç duyacağı ekleri Başvuru Formu ile birlikte teslim etmesi gerekmektedir. Şöyle ki, Halk dansları ile ilgili proje sunacak Derneğin, Kıbrıs Türk Halk Dansları Federasyonu’na üye olduğunu gösteren belge, Kitap basımı projelerinde, basımı yapılacak kitabın iki adet kopyası, İşitsel kayıt projelerinde, kaydı yapılacak işitsel materyalin içeriği ile ilgili detaylı bilgi (seslendirilecek metinler, şarkı sözleri, kullanılacak çalgı aletlerinin listesi vs.) ve kaydı yapılacak işitsel materyalin demosu, Belgesel ve film yapımı konularında hazırlanan projeler ile birlikte, belgesel ve filmin konusu hakkında detaylı bilgi, yönetmenin detaylı özgeçmişi ile projede yer alacak ekip hakkında bilgi ve projeyi tanıtıcı bir görsel demo, ve Tiyatro konusundaki projelerle birlikte, tiyatro oyununun metninin sunulması gerekmektedir.
Kültür Dairesi Müdürlüğü’ne göre, Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğü kapsamında yapılan mali yardımlara başvuru süreci veya duyurusu, mali yardımın yapılacağı yılın Mali Bütçesinin onaylanmasının ve açılmasından sonra genellikle Nisan ayında yapılır. Derneklerin projelerini hazırlayabilmesi amacıyla duyurunun yapıldığı tarih esas alınarak bir ayı aşan bir zaman başvuru kabul süresi olarak kabul edilmektedir. Dernekler Mayıs ayı sonu veya Haziran ayı başında hazırladıkları başvurularını Kültür Dairesi Müdürlüğü’ne teslim ederler. Derneklerin başvuru kabul süresinin sona ermesinden sonra bir haftalık süre ise Değerlendirme Komisyonu’nun Dernekler tarafından yapılan başvuruların değerlendirilmesi için hazırlık aşaması olarak belirlenmiştir. Bunu müteakip, Değerlendirme Komisyonu yaklaşık bir ay içinde haftada bir veya iki kez toplanarak katkıda bulunacakları projeler ve katkı miktarlarını belirlemektedirler. Bu aşamada Kültür Dairesi Müdürlüğü gerekli mali işlemleri ve belgeleri hazırlayarak KKTC Maliye Bakanlığına göndermektedir. KKTC Maliye Bakanlığı ise çoğu zaman bir aylık bir sürenin sonunda katkı almaya hak kazanan Derneklerin çeklerini hazırlamaktadır.
Kültür Dairesi Müdürlüğü 2018 yılı için başvuru sürecini şu şekilde özetlemiştir: 13 Nisan 2018 tarihinde Derneklere, mali katkı ile ilgili duyuru yapılmış ve 18-29 Haziran 2018 tarihlerinde Derneklerin başvuruları kabul edilmiştir. Başvurusu kabul gören 50 Derneğin 75 projesini değerlendirmek maksadıyla 8-10, 15-16, 31 Ağustos 2018 ve 06 Eylül 2018 tarihlerinde Değerlendirme Komisyonu toplanmış ve mali yardım için başvuru yapan 37 Derneğin 47 projesine mali katkı yapmayı uygun bulmuştur. KKTC Maliye Bakanlığı ise katkı alması uygun görünen Derneklerin çeklerini 25 Eylül 2018 tarihinde hazır hale getirmiştir.
Yardımlardan yararlanma koşulları Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğünün 5’inci maddesinde yer almaktadır. Bu Tüzük tahtında yardımlardan yararlanmak için başvuruda bulunulan Derneğin, Dernekler Yasası uyarınca tescili yapılmış ve Dernekler Yasasının gereklerini yerine getirmiş olması gerekmektedir. Yine, başvuruda bulunan Dernek, kendi Kuruluş Tüzüğü kurallarına göre en az iki yıl süreyle faaliyet gösterip, devamlılık arz eder şekilde çalışıyor olmalı ve Komisyona sunacağı faaliyet raporları ile çalıştığı alanda kendisini kanıtlamış olmalıdır. Dernek, başvurusunu Daire tarafından yazılı ve/veya görsel medyada yapacağı duyuruda belirtilen son başvuru tarihine kadar yapmalı ve mali destek isteyeceği projeleri ve/veya planları hakkında Daireye kapsamlı bilgi vermelidir. Dernek, başvuru konusu proje ve/veya planları için başka bir yerden de mali yardım talep edip etmediğini, başvurusunda belirtmelidir.
Mezkûr Tüzüğün 7’inci maddesi mali yardım talep edilebilecek konuları belirlemektedir. Bu tüzük maddesine göre, kültürel ve sanatsal tanıtım amacıyla, uluslararası antlaşmalar ve kültürel değişim programları çerçevesinde düzenlenecek sergilerin, ambalaj çerçeveleme, taşınma, sigorta giderleri ve refakatçi giderlerinin karşılanmasının desteklenmesi, ülke içinde veya dışında, kültür-sanat değeri olan, basılı, görsel, işitsel yayınların hazırlanmasının desteklenmesi, Kıbrıs Türk Toplumunu, sanatsal anlamda, yabancı ülkelerde temsil etmesi uygun görülen Dernek temsilcilerinin sanatsal etkinliklere katılımlarının desteklenmesi, diğer ülkelerde bulunan yabancı Derneklerle yerli Dernekler arasında, sanatsal yönden kurulmuş bağların güçlenmesini sağlayacak projelerin desteklenmesi, Derneklerin kültürel ve sanatsal amaçlı etkinliklerinde gereksinim duyacakları teknik yardımlar ile malzeme istemlerinin desteklenmesi, Komisyon tarafından yurt dışında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni temsil edebilecekleri saptanmış kişi veya toplulukların, kültürel ve sanatsal amaçlı festival, toplantı, konferans, kongre ve sergilere gönderilmelerinin desteklenmesi, ve Derneklerin, üyelerini geliştirmek amacıyla, yurt dışından temin edilmesi Komisyon tarafından yararlı bulunan yayınların satın alınmasının desteklenmesi. Ancak, demirbaş ve fiziki altyapılar için sunulan projelere yardım verilmez.
Kültür Dairesi Müdürlüğü’nden temin edilen bilgilerde Değerlendirme Komisyonu ayni takvim yılı içinde sunulan müracaatları kategorize ettiklerini ve aynı alandan gelen projeleri birlikte değerlendirdikleri belirtilmiştir.
Kültür Dairesi Müdürlüğü’ne 2016 yılında 34 proje için başvuruda bulunulmuş, bunların 30’u kabul görüp maddi yardım almaya hak kazanmıştır. 2017 yılında 71 proje için başvuru olmakla beraber sadece 50’si kabul görmüştür. 2018 yılında başvurulan 75 projeden 47’si onaylanarak mali katkı almıştır. Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğü gereğince Kültür Dairesi Müdürlüğü 2016 yılında onaylanan projeler için 200,000 Türk Lirası, 2017 yılında 885,800 Türk Lirası ve 2018 yılında 1,000,000 Türk Lirası civarında katkı yapmıştır. Kültür Dairesi Müdürlüğü’ne göre 2016 yılında 200,000 Türk Lirası tutarında ayrılan bütçenin 195,500 Türk Liralık kısmı, 2017 yılında 1,000,000 Türk Lirası olarak ayrılan bütçenin 999,800 Türk Liralık kısmı ve 2018 yılında 1,000,000 Türk Lirası olarak ayrılan bütçenin tamamını mali yardım yapmak için kullanmıştır.
|
Tablo 1: Derneklerin Proje Bazında Aldıkları Katkılara Genel Bir Bakış
(2016 - 2018)
|
|
Katkı Yıllar
Tutarı
|
2016
|
2017
|
2018
|
|
|
Miktar
|
Pay
|
Miktar
|
Pay
|
Miktar
|
Pay
|
|
Toplam
|
200,000₺
|
100.0%
|
885,800 ₺
|
100.0%
|
1,000,000 ₺
|
100.0%
|
|
Ortalama
|
6,667 ₺
|
3.3%
|
17,716 ₺
|
2.0%
|
21,277 ₺
|
2.1%
|
|
Azami Katkı
|
10,000 ₺
|
5.0%
|
80,000 ₺
|
9.0%
|
80,000 ₺
|
8.0%
|
|
Minimum Katkı
|
2,000 ₺
|
1,0%
|
1,600 ₺
|
0.2%
|
3,000 ₺
|
0.3%
|
|
Azami Katkı ve Minimum Katkı arasındaki fark
|
8,000 ₺
|
4.0%
|
78,400 ₺
|
8.9%
|
77,000 ₺
|
7.7%
|
|
Ortalamadan Büyük
|
15
|
50.0%
|
23
|
46,0%
|
20
|
42.6%
|
|
Ortalamadan Küçük
|
15
|
50.0%
|
27
|
54,0%
|
27
|
57.4%
|
Güzel sanatlarla ilgili derneklere yapılan mali yardım başvurularının değerlendirilmesi için Tüzüğün 11’inci maddesi uyarınca oluşturulan “Değerlendirme Komisyonu”nunda Kültür Dairesi Müdürü; Komisyonun doğal üyesi ve Başkanıdır. Bu Komisyon’da Kültür Dairesi Müdürlüğü Güzel Sanatlar Şube Amiri veya temsilcisi, Kültür Dairesi Müdürlüğü Kütüphaneler ve Yayın Şube Amiri veya temsilcisi, Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Müdürlüğü’nün görevlendireceği temsilcisi, Devlet Senfoni Orkestra ve Korosu Müdürlüğü’nün görevlendireceği temsilcisi, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın görevlendireceği temsilcisi, Gençlik Dairesi’nin güzel sanatlarla ilgili görevlendireceği temsilcisi, Kıbrıs Türk Halk Dansları Federasyonu’nun görevlendireceği bir temsilci, Kültür Sanat Danışma Kurulu tarafından sanat dallarına göre (Edebiyat alanından bir, Müzik alanından bir, Sahne (gösteri) sanatları alanından bir, Görsel sanatlardan bir, Halkbilimi ve araştırmacılardan bir temsilci) veya seçilecek beş kişi olmalıdır. Söz konusu Komisyon ihtiyaç duyması halinde ilgili sanat dalında veya konularında uzman kişileri çağırıp değerlendirilecek proje hakkında görüşlerini alabilirler. Komisyon üyelerinin görev süreleri iki yıldır. Komisyon üyeliklerinden herhangi birinin emeklilik, istifa veya ölüm gibi nedenlerle boşalması durumunda, boşalan üyelik için görevlendirilen yeni üye, yerine görevlendirildiği üyenin süresini tamamlar. Ancak Kültür Sanat Danışma Kurulu tarafından görevlendirilen veya seçilen Komisyon üyelerinin görev süreleri Kültür Sanat Danışma Kurulunun görev süresi ile sınırlıdır.
Değerlendirme Komisyonu, her yıl değerlendirme kriterlerinin ana hatlarını veya çerçevesini 19/1986 sayılı Kültür Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası ve mezkûr Tüzük kapsamında oluşturmaktadır. Değerlendirme kriterlerinin ana hatları başvuru kabul aşamasında duyurulmaktadır. Sayın Ersin Tünay’ın Başkanı olduğu Çağdaş Müzik Derneği, 2017 yılında Kültür Dairesi Müdürlüğü’ne, Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğü kapsamında “KKTC I. Uluslararası Türk Müziği Korolar Festivali” ve “Yurdumdan Esintiler (Büyük Çekmece ve Çorlu Konseri)” adındaki iki projeyle katkı almak için gereken başvuruyu yapmış ancak herhangi bir mali katkı alamamıştır. Yine, Sayın Tünay, 2018 yılında “KKTC I. Uluslararası Türk Müziği Korolar Festivali” ve “Yurdumdan Esintiler (Bakü Konseri)” adında iki proje ile başvurmuştur. Komisyon “KKTC I. Uluslararası Türk Müziği Korolar Festivali” projesi için 2017 yılında 10,000 Türk Lirası katkı yaptığı ancak Derneğin mezkûr çeki iade etmesi üzerine ayni etkinlik için katkı yapılması uygun görülmemiş veya bu talep reddedilmiştir. Yurdumdan Esintiler (Bakü’de Konser) projesinin ise farklı Derneklerin birbirlerini davet ederek gerçekleştirileceği için desteklenmeyeceği hususu belirtilmiştir. Keza, koroların katılacağı yurt dışındaki etkinliklerin formatının uluslararası olması, en az beş koronun sahne alması veya bir yarışma amaçlı düzenlenen bir etkinlik olması koşuluyla desteklenmesi yönünde bir görüş ürettiğini ve bundan dolayı da Yurdumdan Esintiler (Bakü’de Konser) projesini bu tanıma uymadığı nedeniyle reddettiklerini belirtmişlerdir.
Sayın Ersin Tünay Dairemize yapmış olduğu başvuruda “Değerlendirme Komisyonu”nunda görev yapan üyelerin aynı zamanda mali yardım alan Dernek Başkan ve/veya üyeleri olduğunu iddia etmiştir. Kültür Dairesi Müdürlüğü bu hususu kabul ederek bazı Komisyon üyelerinin sivil toplum örgütleri ile bağlarının bulunmasının ihtimal dahilinde olduğunu ileri sürmüştür.
Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğü’nün 12’inci maddesinin 5’inci fıkrası Komisyonun çalışma esaslarını belirlemiştir. Buna göre, herhangi bir Komisyon üyesi, üyesi olduğu Derneğin proje sunması durumunda, oy verme işlemi de dahil, değerlendirmenin hiçbir aşamasında Komisyonda yer alamaz, ilgili projenin Daireye sunumu, kontrol ve denetimi aşamasında faaliyette bulunamaz.
Ülkemizin koşulları dikkate alındığında 5’inci maddenin amacı Komisyon üyesi olan bir Dernek üyesinin görevini ifa ederken, tarafsız, eşit veya adil olması ve yapılan değerlendirmelerin üstüne gölge düşürmemek olduğu anlaşılmaktadır.
2016 yılında Değerlendirme Komisyonu’nda üyesi bulunan Güzelyurt Sanat Derneği’ne (10,000 Türk Lirası ve 5.00% pay), Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği’ne (180,000 Türk Lirası ve 8.50% pay), Tango Kıbrıs Kültür Sanat Derneği’ne (19,500 Türk Lirası ve 9.75% pay) ve Lefkoşa Folklor Derneği’ne (18,000 Türk Lirası ve 9.0% pay) katkı yapıldığını, toplamda adı geçen bu dört derneğin 64,500 Türk Lirası tutarında mali katkı aldığı, miktarın da tüm Derneklere yapılan katkıların 32.25%’ni oluşturduğu görülmektedir.
2017 yılında Değerlendirme Komisyonu’nda üyesi bulunan Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği, Lefkoşa Folklor ve Gençlik Merkezi Derneği, Kıbrıs Fotoğraf Sanatı Derneği, Kıbrıs Polifonik Korolar Derneği, Halk Sanatları Derneği (HASDER) Etkileşimli Drama Derneği ve Akademi Sanat Derneği 241,500 Türk Lirasına tekabül eden mali katkı almıştır. 241,500 Türk Lirası ise tüm Derneklere yapılan katkıların 32.33%’ü olduğu görülmüştür.
2017 yılı için Derneklerin proje bazında aldıkları katkılar incelendiğinde Değerlendirme Komisyonunda üyeleri mevcut olan Kıbrıs Polifonik Korolar Derneği, Kıbrıs Fotoğraf Sanatı Derneği, Akademi Sanat Derneği, Halk Sanatları Derneği (HASDER) ile Lefkoşa Folklor ve Gençlik Merkezi Derneği’nin azami miktarda katkı alan ilk on dernek arasında yer almaktadır.
2017 yılında proje bazında minimum miktarda katkı alan altı Dernek (ilk dernekten sonra gelen diğer beş dernek) Baraka Kültür Merkezi, Kıbrıs Sanat Derneği, Mormenekşe Kültür, Sanat ve Spor Derneği, Sevgi Çiçeği Kültür Sanat Derneği (SEÇDER), Güzelyurt Amatör Sanatçılar Derneği (GASAD) ve Karpaz Dostları Derneği aynı miktarda katkı almıştır. Söz konusu bu Derneklerin hiç birinin Komisyonda üyesi mevcut değildir.
2018 yılında Değerlendirme Komisyonu’nda üyesi bulunan Kıbrıs Polifonik Korolar Derneği, Lefkoşa Folklor ve Gençlik Merkezi Derneği, Kuzey Kıbrıs Müzik Derneği (Müzik - DER), Etkileşimli Drama Derneği, Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği, Halk Sanatları Derneği (HASDER) ve Kıbrıs Fotoğraf Sanatı Derneği yapılan tüm yardımların 353,500 Türk Lirası tutarındaki kısmını aldılar. Bu miktar Derneklere yapılan katkıların 35.35%’idir
2018 yılında Derneklerin proje bazında aldıkları katkılar irdelendiğinde Değerlendirme Komisyonunda üyesi olan Kuzey Kıbrıs Müzik Derneği (Müzik - DER), Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği, Kıbrıs Polifonik Korolar Derneği ile Lefkoşa Folklor ve Gençlik Merkezi Derneği’nin azami miktarda katkı alan ilk on Dernek arasında olduğu görülmüştür. Proje bazında azami katkı alan ilk on Derneğin projelerinin beşi festivallerle ilgiliyken, ikisi kısa film veya animasyon yapımı ile ilgili idi ve geriye kalan konular farklılık göstermiştir.
Bazı Derneklerin birden fazla proje ile Kültür Dairesi Müdürlüğü’ne müracaat ettikleri görülmektedir. Değerlendirme Komisyonunda üyesi olan Derneklerin sunmuş oldukları projelerin sadece maksimum veya minimum katkı almadığı da aşikârdır. Bu projelerden kimisi ortalama katkının altında yardım alırken kimi proje için bunun tersi geçerlidir. 2017 yılında Komisyonda üyesi bulunan Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği iki proje ile başvurarak mali katkı almıştır. “Hocanım Neriman Cahit'le” adını taşıyan proje 13.600 Türk Lirası ile ortalamanın altında bir mali katkı veya yardım almıştır. Akdeniz Avrupa Sanat Derneği’nin iki farklı proje ile başvurusu mevcut idi. “Sanatçılarla Atölye Çalışması” adlı projeleri 16.000 Türk Lirası ile ortalamanın altında bir katkı almıştır. “Münüre Manileri (Kitap Basımı)” adındaki projeyle Güzelyurt Sanat Derneği 10.000 Türk Lirası tutarıyla ortalamanın altında bir katkı almıştır. 2018 yılında ise Etkileşimli Drama Derneği’nin yapmış olduğu “3. Uluslararası Drama Semineri” ve “Masal Anlatıcılığı Eğitimi” adlı iki başvuru sırasıyla 14.000 Türk Lirası ve 8.000 Türk Lirası tutarında katkı almış, aldıkları bu katkılarsa Komisyon tarafından genelde yapılan katkıların altında olmuştur. Halk Sanatları Derneği (HASDER) ise “Bir HASDER Masalı "14 Kere Maşallah" Tiyatro/Gösteri” isimli projeleriyle 10.000 Türk Lirası tutarında katkı almıştır. Lefkoşa Folklor ve Gençlik Merkezi ise Bursa’da (Yurt Dışı) yapacakları temsil için 19.000 Türk Lirası tutarında katkı almıştır. Sözü geçen bu iki proje de ortalama katkı miktarının altında olduğu gözlemlenmiştir.
Lefkoşa Folklor ve Gençlik Merkezi, Kıbrıs Fotoğraf Sanatı Derneği ve Kıbrıs Polifonik Korolar Derneği’nin üyesi kişilerin Değerlendirme Komisyonu’nda üyesi bulunmaktadır. 2017 yılında en çok katkıyı Gönendere Kültür Sanat Derneği (80,000 Türk Lirası), Lefkoşa Folklor ve Gençlik Merkezi Derneği (59,000 Türk Lirası) Kıbrıs Fotoğraf Sanatı Derneği (58,000 Türk Lirası) Mormenekşe Kadınlar Birliği Derneği (56,000 Türk Lirası) ve Kıbrıs Polifonik Korolar Derneği (56,000 Türk Lirası) almıştır.
2018 yılında en çok mali yardım veya katkı alan ilk altı dernek sırası ile Kuzey Kıbrıs Müzik Derneği (Müzik - DER) (80,000 Türk Lirası), Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği (80,000 Türk Lirası), Kıbrıs Polifonik Korolar Derneği (60,000 Türk Lirası), Kıbrıs Fotoğraf Sanatı Derneği (53,000 Türk Lirası), Lefkoşa Sanat Tiyatrosu Kültür Sanat Derneği (50,000 Türk Lirası) ve Vadili Kültür Sanat Derneği (50,000 Türk Lirası) olduğu görülmektedir. Yukarıda belirtilen ilk dört derneğin tümünün de ilgili tarihlerde Değerlendirme Komisyonu’nda üyesi bulunmakta idi.
Sayın Tünay’ın iddiasına göre, Kültür Dairesi Müdürlüğü’nün Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğü kurallarını uygularken ve/veya Derneklere maddi yardım yaparken eşit davranmadığı ve/veya ayrımcılık yaptığıdır. Kültür Dairesi Müdürlüğü, Projelere mali katkı sağlarken her bir sanat dalının yurdumuz şartlarında gösterdiği gelişim veya daha fazla gelişebilmesi için duyduğu ihtiyaca yönelik olarak belirlenen kıstasların farklılıklar gösterdiğini belirtmiştir. Örneğin; 2018 yılı içinde 64,000 Türk Lirası ile en çok katkı alan ikinci proje Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği’nin, Sayın Tuncer Bağışkan’ın “Kıbrıs'ın Geçmişine Yolculuk” adlı kitap basımıdır. Yine aynı yıl içinde Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği’nin sunduğu bir başka kitap basımı projesi olan “Araştırma Öykü ve Yazılarıyla Bener Hakkı Hakeri” 16,000 Türk Lirası ile daha az bir katkı almıştır. Aynı Dernek tarafından sunulan her iki projenin aldığı katkı arasında 4 kat fark vardır. 2018 yılı içinde 6,000 Türk Lirası ile en az katkı alan projelerden biri ise Baraka Kültür Merkezi tarafından sunulan “Şifabanın Sandığı” adlı kitap basımıdır. Görüldüğü üzere her üç kitabın basımı için farklı bütçeler öngörülmüştür. Her üç kitabın basım âdeti, sayfa sayısı ve benzeri konular maliyeti etkilerken ilgili Derneklerin hangi tutarda yardım talep ettiği bilinmemekle beraber yapılan yardımlar arasında on kattan fazla bir fark olduğu da görülmektedir.
Kültür Dairesi Müdürlüğü konser vermek amacıyla yurt dışından ülkemize gelen bir sanatçının kaşesine bir katkı yapılmadığını, bu nedenle müzik ile alakalı eğitim amaçlı bir çalışma veya çalıştay gibi ülkemizdeki müzik insanlarının bilgi ve deneyimlerini daha üst seviyelere taşımaya yönelik bir projede bütçe olanakları gözetilerek katkı yapıldığını belirtmiştir. Yurt dışında konser vermek maksadıyla sunulan proje başvuruların erişecekleri hedef kitle ile katılacakları etkinliğin beynelmilel bir boyutunun olup olmadığına bakılarak bütçe ve fayda dengesi üzerine karar verildiği anlaşılmaktadır. İlgili tarihte Müzik Gönüllüleri Derneği’nin “Konser Organizasyonu” 12,000 Türk Lirası katkı alırken Kıbrıs Polifonik Korolar Derneği 56,000 Türk Lirası katkı alarak “Ohrid Korolar Festivali”ne (Makedonya) katılmıştır. Kıbrıs Polifonik Korolar Derneği uluslararası boyutta bir etkinliğe katılıp ülkemiz tanıtımı için önemli bir rol üstlenmiş olmakla beraber, Çağdaş Müzik Derneği’nin de uluslararası bir festival yapmayı planladığı proje de oldukça büyük bir öneme haizdi ve/veya uluslararası bir boyutu vardı. Bundan dolayı da yapılması planlanan katkı miktarı olan 10,000 Türk Lirası’nın böyle bir organizasyon için gereken yardım miktarın altında olduğu gözlemlenmiştir.
Derneklere yapılan mali yardım veya katkılarla ilgili olarak Değerlendirme Komisyonu’nun müracaatları önceden kategorize ettiği tespit edilmiştir. Bundan dolayı da Kültür Dairesi Müdürlüğü’nün her bir sanat dalı için yardım istenilen tutar, proje maliyetleri, ulaşılacak hedef kitle ile katılacakları etkinliğin beynelmilel bir boyutta olup olmadığına bakılarak bütçe ve fayda dengesi yapmasının çok gerekli ve önemlidir. Ancak, her bir sanat dalı için ortalama değerin belirlenmesi, örneğin; toplamda kabul gören 10 proje varsa ve 10 Türk Liralık bir katkının dağıtılması murat ediliyorsa 1 Türk Lirası’nın ortalama değer olduğu ve ortalamaya mümkün olduğunca yakın şekilde dağılım yapılması daha adil olacaktır.
2018 yılında Çağdaş Müzik Derneği, Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğü uyarınca bir önceki yılda yapmış olduğu “KKTC I. Uluslararası Türk Müziği Korolar Festivali” adlı projeyi Komisyon’a yine sunmuştur. Ancak, Değerlendirme Komisyonu yardım maksadıyla organize edilen etkinliklere mali katkı yapılmaması yönünde prensip kararı aldıklarından proje reddedilmiştir. Kültür Dairesi Müdürlüğü projeleri değerlendirirken konuyu sadece mali yardım için bir başvuru gibi görmesinin doğru olmadığı ve bu yöndeki mali yardım taleplerine sanat ve sanatsal etkileşim boyutundan bakılması gerekmektedir. Güzel Sanatlarla İlgili Derneklere Yardım Tüzüğü hükümleri tahtında mali yardım talep edilebilecek konular arasında diğer ülkelerde bulunan yabancı Derneklerle yerli Dernekler arasında, sanatsal yönden kurulmuş bağların güçlenmesini sağlayacak projelerin desteklenmesi vardır. Kültür Dairesi Müdürlüğü bu hususu göz ardı etmemesi gerekmektedir.
Sayın Ersin Tünay’ın iddiasına göre “Değerlendirme Komisyonu”nun oluşumunun hatalı olduğunu, “Değerlendirme Komisyonu’nda” mali yardım alan Dernek Başkanı ve/veya üyeler olduğunu, Komisyonda Başkan veya üyesi bulunan Derneklere ayrımcılık yapıldığını veya iltimas geçildiğini ileri sürmüştür. Derneklerin proje bazında mali yardım veya katkı aldıkları 2016, 2017 ve 2018 yılları incelendiğinde Değerlendirme Komisyonunda üyesi bulunan bazı Derneklerin projesinin onaylanmadığı, bazılarının ortalama mali katkının altında bir katkı aldıkları, bazı Derneklerin ortalama mali katkının üstünde bir katkı aldıkları veya iki yıl üst üste yüksek miktarda yardım aldıkları görülmüştür. Bundan da yapılan mali katkıların değişkenlik gösterdiği ve/veya aynı olmadığı açıkça görülmektedir. Özellikle yurt dışı etkinliklerinde döviz cinsi para birimi kullanıldığından maliyetlerin daha yüksek olması kaçınılmazdır.
Kültür Dairesi Müdürlüğü’nün amaçları arasında sanatın, özgürce gelişebileceği ortamın yaratılması, sanatçıların korunması, desteklenmesi, özendirilmesi ve ödüllendirilmesi bulunmaktadır. Herkesin kültür yaşamında yerini alma, sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve alanda araştırma yapma haklarını koruyup geliştirilmesi önem arz etmektedir. Bu itibarla, Değerlendirme Komisyonu üyelerinin tümüne ayrımcılık yapıldığı iddiasının gerçekleri yansıtmasa da Kültür Dairesi Müdürlüğü’nün elindeki bütçeyi ve/veya imkânları mümkün olduğunca adil dağıtması ve eşitliği teşvik edici davranışları sergilemesi gerekir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)