Dairemize başvuruda bulunan Sayın Ertaç Hazer, Kıbrıs Türk Devlet Tiyatrolarında kadro, görev, yetki ve sorumluluğu atandığı ve/veya görevlendirildiği Şube Amiri mevkiine uygun olmadığını, “Sarı Köpek“ isimli oyunu yönetmesi için kendisine görev verilmesine rağmen bu görevin ondan alındığını, yönetmenlik bilgi ve becerisi olmayan ve Sözleşmeli Personel olarak işe alınan bir kişiye verildiğini iddia ederek konunun Dairemizce soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 Sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Dairesinde Şube Amiri görevi, Sayın Ekman Zaifoğlu tarafından yürütülmektedir. Kamu Hizmeti Komisyonu Sayın Ekman Zaifoğlu’nu 7/1979 Sayılı Kamu Görevlileri Yasası uyarınca, 23 Kasım 1992 tarihinde Efektör, 28 Nisan 2003 tarihinde III. Derece I. Sınıf Teknisyen, 10 Aralık 2009 tarihinde II. Sınıf I. Derece Teknisyen ve 21 Mayıs 2013 tarihinde I. Sınıf Teknisyen olarak atamıştır.
Sayın Ekman Zaifoğlu Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Dairesi Şube Amiri mevkii’ne veya görevine 8 Temmuz 2010 tarihinde ilgili dönemin Turizm, Çevre ve Kültür Bakanı Sayın Kemal Dürüst ve akabinde, 5 Haziran 2012 tarihinde ise Sayın Dt. Ünal Üstel tarafından görevlendirilmek suretiyle getirilmiştir. Sayın Ekman Zaifoğlu Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Dairesinde halen daha bu görevi yürütmektedir. Sayın Ekman Zaifoğlu bu göreve getirildikten sonra kadrosunda, hizmet sınıfında, derecesinde ve maaşında herhangi bir değişiklik olmamıştır.
Sayın Ertaç Hazer Kıbrıs Türk Devlet Tiyatrolarında Uzman Sanatçı olarak görev yapmaktadır. 8 Ekim 2014 tarihinde ilgili Müdür Hakan Yozcu “Sarı Köpek“ isimli oyunu yönetmesi için Sayın Ertaç Hazer’e görev vermiş ancak söz konusu oyun sahneye konmadan kaldırılmıştır. 2015 yılında “Sarı Köpek“ isimli eserin sahneye konması konusu tekrar gündeme gelmesine rağmen söz konusu oyun Sayın Ali Şaşkara tarafından yönetilip, 2015-2016 sezonunda sahneye konmuştur.
10/1990 sayılı Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası’nın 13’üncü maddesi Eser Saptama Kurulu ile Edebi Kurul’un oluşumunu ve görevlerini düzenlemektedir. Eser Saptama Kurulu, Müdür’ün başkanlığında bir rejisör ve iki uzman sanatçıdan oluşur. Bu kurulun görevi Devlet Tiyatrolarında oynanabilecek oyunları araştırıp saptamaktır. Edebi Kurul ise Müdür’ün başkanlığında edebi kişiliği olan iki Bakanlık temsilcisi ile bir dramaturgdan oluşmaktadır. Bu kurulun görevi Eser Saptama Kurulu’nun sunduğu eserleri edebi yönden incelemek, değerlendirmek ve onaylamaktır. Edebi Kurul’un onaylamadığı hiçbir eser oynanamaz. Bu iki Kurulun çalışma esasları Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir tüzükle düzenlenir.
10/1990 Sayılı Yasa söz konusu iki Kurulun çalışma esaslarının çıkarılacak bir tüzükle düzenlenmesini öngörmekle birlikte, bu güne kadar belirtilen düzenleme yapılmamıştır.
Sayın Ertaç Hazer Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları’nda Uzman Sanatçı olarak görev yapmaktadır. Uzman Sanatçı Kadrosu Hizmet Şeması incelendiğinde bu kadronun görev, yetki ve sorumlulukları arasında verilen her rolü zamanında ezberlemesi, sahne çalışmalarında verilen görevleri disiplin içinde yerine getirmesi, verilen her rolü oynaması, sanat faaliyetleri ile ilgili gereksinmelerde ve Devlet Tiyatroları adına yapılacak yan faaliyetlerde mevkiine uygun olarak verilen görevleri yerine getirmesi, Müdürlükçe saptanan radyo televizyon, sinema gibi yan faaliyetlerde müdürün izni ile Devlet Tiyatroları adına görev alması, alt derecedeki sanatçıların yetişmesinde ve eğitimlerinde yardımcı olması, bölge tiyatrolarında veya bölgesel tiyatro etkinliklerinin geliştirilmesinde görev alması, çocuk oyunlarında rejisörlük görevi yapması, Amirler tarafından verilecek mevkiine uygun diğer görevleri yerine getirmesi ve görevlerinin yerine getirilmesinden amirlerine karşı sorumlu olması vardır.
Uzman Sanatçı Kadrosu Hizmet Şemasına göre bir uzmanın “Yönetmenlik“ veya “yönetmen“ olarak görev yapması sadece çocuk oyunlarında öngörülmüştür. Bunun dışında bir Uzman Sanatçının bir oyun yönetebileceği Hizmet Şemasında yer almamaktadır veya yoktur. Bu nedenle “Sarı Köpek“ oyununun Sayın Ali Şaşkara’ya verilmesi nedeniyle yapılan şikayet yersizdir ve/veya bu şikayetin haklı bir nedeni yoktur.
Sayın Ertaç Hazer, Sayın Ali Şaşkara’nın “Sözleşmeli Personel“ olduğunu ve bu nedenle gerekli bilgi ve beceriye sahip olmadığını iddia etmiştir.
10/1990 sayılı Yasa’nın 11’inci maddesi 24/2006 sayılı Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Değişiklik Yasası ile kaldırıldı ve yerine yeni 11’inci madde konmak suretiyle değiştirilmiştir. Bu maddeye göre Kültür Hizmetleri Sınıfında kullanılmak üzere Dairede Konservatuar, Üniversite, Lise veya en az Ortaokul mezunu kişilerden Sözleşmeli Personel istihdam edilebilir. Sözleşmeli olarak istihdam edilecek personelin daha önce profesyonel veya amatör olarak tiyatro yapmış olması gerekir. Devlet Tiyatrolarında oyuncu olarak bulunabilme yeteneğinin saptanmasında ise Dairenin Kültür Hizmetleri Sınıfında bulunan personelinin en az üçte ikisinin onayı gerekir.
Sayın Ali Şaşkara konservatuar mezunudur. İş Sözleşmesi’nin 2’inci maddesi Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları nezdindeki görevinin ne olacağını düzenlemektedir. Bu maddeye göre Sayın Ali Şaşkara “Oyunculuk“ konularında görev yapar ve Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Dairesi Müdürü tarafından kendisine verilecek diğer görevleri ve talimatları ilgili mevzuata uygun olarak ifa eder.
Türk Dil Kurumunun tanımına göre, bir tiyatro yönetmeni, oyunlarda oyuncuların rollerini dağıtıp oyunu düzenleyen ve ilgili rollerin tümünün hazırlanan objeye uyumu ve düzeninden sorumlu kimsedir.
İş Sözleşmesinin bu maddesi değerlendirildiğinde açık ve anlaşılır bir dilin kullanılmadığı veya “oyunculuk“ konularının neleri kapsadığı açıkça belirtilmemiştir. Bu nedenle, söz konusu Sözleşmede Sayın Ali Şaşkara’nın yönetmenlik yapmasını engelleyen bir madde veya bu konuda herhangi bir kısıtlama olmadığına göre Sözleşmenin ilgili hükmünün Sayın Ali Şaşkara’nın lehine yorumlanması gerekmektedir. Sayın Ali Şaşkara Tiyatro’daki faaliyetlerini, Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Dairesi Müdürünün verdiği görev ve talimatları doğrultusunda yerine getirmesi gerektiğinden ona verilen görevleri yerine getirmek zorundadır ve/veya bu talimatlara uymak zorundadır. Konservatuar eğitimi alan Sayın Şaşkara’nın yükümlülüklerini yerine getirmediği veya söz konusu oyunu yönetirken bu işi gerektiği gibi belli bir disiplinle yapmadığı konusunda herhangi bir iddia bulunmamaktadır. Keza Sayın Ali Şaşkara tarafından sahneye konun oyunda bir eksiklik veya bir aksaklık olduğu ve layıkı ile yapılmadığına dair bir iddia yoktur. Burada dikkat edilmesi husus taraflar arasındaki İş Sözleşmesi düzenlenirken Sayın Ali Şaşkara’nın ifa edeceği görevlerin ne olduğu açık bir dille belirtilmesi gerekirdi. Bu eksikliğe rağmen Sayın Ali Şaşkara’nın söz konusu oyunu yönetmek için yeterli bilgi ve beceriye sahip olmadığını söylemek olanaksızdır. En önemli sorunlarından biri bu tür sözleşmeler yapılırken gereken titizliğin gösterilmemesidir. Bir sözleşme yapılırken tarafların niyetleri herhangi bir şüphe veya tereddüde mahal vermeyecek şekilde, açık bir şekilde ifade edilmelidir.
7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası Kamu Görevlilerinin hizmet koşullarını, niteliklerini, atama ve yetişmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, sorumluluklarını, aylık ücret ve ödeneklerini, disiplin işlemlerini ve görevleri ile ilgili diğer özlük haklarını düzenlemektedir. Tüm bu işlemler Kamu Görevlileri Yasası kuralları çerçevesinde bağımsız organ olan Kamu Hizmeti Komisyonu tarafından yürütülür.
Ayni Yasa’nın 80’inci maddesi bir göreve vekalet etme koşullarını düzenlemektedir. Bu madde tahtında bu Yasaya bağlı kurumlarda müsteşar, genel sekreter, müdür, müdür muavini, şube müdürü ve şube amiri kadrolarına veya üniversite veya yüksek öğrenim gerektiren mesleki ve teknik hizmet sınıfları ile üniversite veya yüksek öğrenim gerektiren Genel Hizmet Sınıflarının 1. Derecelerindeki kadrolara vekalet görevlerinin üç aydan fazla sürmesi halinde vekalet aylığı verilmek suretiyle bir başka kamu görevlisi vekil olarak atanabilir. Vekaleten görevlendirme, atanacak kamu görevlisinin bağlı bulunduğu kurumun yazılı istemi ve tavsiyesi üzerine Kamu Hizmeti Komisyonunca yapılır. Vekil olarak atanacak bir kamu görevlisi, ayni kurumdan veya başka bir kurumdan olabilir. Vekil olarak atanacak bir kamu görevlisinin aynı sınıftan olması gerekir. Ancak yöneticilik hizmetleri sınıfına vekil olarak atanacak kamu görevlisinde Yöneticilik Hizmetleri sınıfından olma koşulu aranmamaktadır. Madde 81(2) tahtında kendi kuruluş yasa ve tüzüklerinde, bir göreve vekalet etme görev ve yetkinine sahip oldukları belirlenen kamu görevlileri, Kamu Hizmeti Komisyonu’nun atama işlemine gerek görülmeksizin vekalet görevini yürütürler ve kendi kadrolarına tahsis edilmiş maaşlarını almaya devam ederler. Bu görevin üç aydan fazla sürmesi halinde vekaleten görevlendirildiği kadroya asaleten atanmış olsa verilecek maaş verilir.
57/1977 sayılı Bakanlıkların Kuruluş İlkeleri Yasası’nın amacı, bakanlıkların kuruluşunu, örgütlenmesini ve çalışma düzenlerini ortak esaslara bağlamak suretiyle etkin bir yönetim sağlamak, bakanlıklar arası işbirliği, koordinasyon ve denetimi kolaylaştırmaktır. Söz konusu Yasa’nın 26(2) maddesi tahtında Bakan, bakanlığa tahsis edilen kadroları işgal eden kamu görevlilerini, özlük haklarına ve statülerine halel gelmemek koşuluyla mevkiileriyle mütenasip diğer görevlerde çalıştırabilir.
Sayın Ekman Zaifoğlu 2010 yılından itibaren Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Dairesi Şube Amirliği görevini vekaleten yürütmektedir. Sayın Ekman Zaifoğlu 1992 yılı itibariyle kamu görevinde olmasına rağmen Kamu Hizmeti Komisyonu tarafından atandığı Hizmet Sınıfı “Teknisyen“liktir veya Sayın Ekman Zaifoğlu “Teknisyen“ kadrosunu işgal etmektedir. Bu durumda Sayın Ekman Zaifoğlu 7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası’nın 80’inci maddesinin 3’üncü fıkrası uyarınca Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Şube Amirliği mevkii’ne vekalet edemez ve/veya bu husus Kamu Görevlileri Yasası’nın ilgili maddesine aykırıdır.
Ayni şekilde, 57/1977 sayılı Bakanlıkların Kuruluş İlkeleri Yasasına göre de bir Bakan, bakanlığa bağlı kadroları işgal eden kamu görevlilerini, statülerine uygun bir görevde çalıştırma yükümlülüğü vardır. Bu itibarla her iki Bakan Sayın Ekman Zaifoğlu’nu Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Şube Amirliğine vekaleten atarken söz konusu Yasa’nın 26(2) maddesi uyarınca kendilerine verilen yetkiyi aştılar ve/veya Yasa’nın 26(2) maddesine aykırı davrandılar.
Bilinen en eski sanatsal faaliyet olan tiyatroların insanlar üzerinde ve toplum hayatında bir çok faydaları, eğitici ve yetiştirici yönleri bulunmaktadır. Toplum yaşamı için gerekli olan sorumluluk duygusunu sağladığı da bir gerçektir. Bu bağlamda Tiyatroların gelişmesi Kültür politikalarının gelişmesini sağlamasına yol açacak ve toplumun kültür ve sanat konusunda bir farkındalık yaratmasına yardımcı olacaktır.
10/1990 sayılı Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası’nın 14’üncü maddesinin 2’inci fıkrasına istinaden Daire kadrolarının her yıl Bütçe Yasası’nda gösterilmek ve Bütçe Yasası’na konacak ödenekler çerçevesinde doldurulması gerekmektedir. Kıbrıs Türk Devlet Tiyatroları Şube Amiri kadrosu 2010 yılından itibaren boş olmasına rağmen bu güne kadar münhal ilan edilmemiş, ilgili Bakanlık tarafından görevlendirme yapmak suretiyle doldurulmuştur. Bu uygulama Kamu Görevlileri Yasası’na aykırıdır. Bu itibarla boş olan İdari Kadroların doldurulması elzemdir.
Yine 10/1990 sayılı Yasa Eser Saptama Kurulu ile Edebi Kurulun oluşturulmasını öngörmektedir. Edebi Kurul’un onaylamadığı hiçbir eser oynanamaz veya sahneye konamaz. Bu iki kurulun takriben 16 yıldır oluşturulmayan çalışma esasları ivedilikle Bakanlar Kurulunca çıkarılacak tüzükle düzenlenmesi gerekmektedir. Aksi halde Devlet Tiyatrolarımızda hiçbir oyunun oynanması Yasa’ya göre mümkün değildir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)