Sayın Hüseyin Said, 5 Nisan 1979 tarihinde babası merhum İbrahim H. Said’e Motorlu Araçlar İzin Makamı Dairesi tarafından Güzelyurt’ta yolcu taşımak üzere Otobüs İşletme İzni verildiğini, babasının ölümü nedeniyle bu iznin kendisine miras yoluyla geçtiğini, söz konusu izni kullanabilmek maksadıyla 10 Ağustos 2016 tarihinde Turistik Minibüs “T” izni için Trafik Dairesine başvurduğunu ancak bir netice alamadığını iddia ederek konunun Dairemiz tarafından soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Hüseyin Said’in babası merhum İbrahim H. Said’in adına kayıtlı bulunan CQ 991 plaka numaralı otobüs olaylar neticesinde Güney Kıbrıs’ta kalmıştır. 10 Kasım 1978 tarihli Ö-505-78 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı tahtında 1963 olayları esnasında iş araçlarını kaybeden, 1974 Barış Harekâtı’nda iş araçları Güney Kıbrıs’ta kalan veya hadiseler esnasında Kuzey Kıbrıs’ta iş araçlarını yitiren ve karşılığında eşdeğerde araç alamayan kişilere dış ülkelerden ithal edecekleri iş araçları için gümrük muafiyeti tanınmıştır. Mezkûr Kararda söz konusu iş araçlarının 6 ay içinde ithal edilmesi öngörülmüş ve bu süre içerisinde araç ithal eden kişilere gümrük muafiyetinden yararlanma hakkı tanınmıştır.
Sayın Hüseyin Said’in babası merhum İbrahim H. Said, 5 Şubat 1979 tarihinde o dönemki adıyla İçişleri ve İskân Bakanlığı Motorlu Araçlar İzin Makamı Dairesi’ne mezkûr Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca Güzelyurt bölgesinde çalışmak üzere Otobüs İthal edip İşletme İzni müracaatında bulunmuştur. İlgili dönemin İçişleri ve İskân Bakanlığı Müsteşarı Sayın Salih Coşar söz konusu müracaatı değerlendirerek 5 Nisan 1979 tarihinde merhum İbrahim H. Said’e Güzelyurt’ta çalışıp işçi taşıma veya turistik maksatlar için kullanılmak üzere bir adet Otobüs İşletme İzni vermiştir. Sayın İbrahim H. Said’e işletme izni verilmesine rağmen söz konusu hakkını kullanmamış ve/veya bir araç ithal etmemiştir.
Sayın Hüseyin Said, babası Sayın İbrahim H. Said’in vefatı neticesinde bahse konu iznin kendisine miras yoluyla geçtiği hususuna bağlı olarak kendisine de İşletme İzninin verilmesi gerektiğini iddia etmektedir.
50/2000 sayılı Motorlu Araçlarla Yolcu ve Eşya Taşınması (Denetim) Yasası’nın 12’nci maddesinin yolcu taşımacılığına ilişki kuralları düzenlemektedir. Söz konusu Yasanın 12’nci maddesinin 4’üncü fıkrası tahtında yolcu taşımacılığı maksadıyla verilecek izinler, verilen kişiye özeldir ve para karşılığı olsun veya olmasın kiralama, satış veya başka herhangi bir şekilde devredilemez. Ancak izin sahibinin vefat etmesi, Devlet Hastanesi Sağlık Kurulu belgesiyle çalışmaya devam edemeyeceğinin kanıtlanması, ilk izin alındığı tarihten sonra yenilenmek suretiyle on yıllık bir süre çalışmışlığı olması, eşine veya reşit evladına devretmek istemesi halinde kendisi veya yasal temsilcisinin İzin Kuruluna başvurusu üzerine, izinde belirtilen aracı devralanın da aynı yerleşim biriminde ikamet etmesi ve bu maddenin diğer kurallarının yerine getirilmesi koşuluyla taşımacılık iznini devretme hakkı saklıdır.
Sayın Hüseyin Said’in babası merhum İbrahim H. Said’e verilen Otobüs İşletme İzninin amacı Güney Kıbrıs’ta kalan otobüsüne karşılık 6 ay içinde başka bir otobüs ithal edip onun mağduriyetini gidermek idi. Bakanlar Kurulu böyle bir hakkı 6 ay süre ile kullanılmasına izin vermesine rağmen Sayın Hüseyin Said’in babası merhum İbrahim H. Said, başka bir otobüs ithal etmemiş ve izni de süresi içerisinde kullanmamıştır. Bu durumda Bakanlar Kurulu Kararının öngördüğü süre dolduğundan ve/veya bu sürenin sonunda geçerliliğini yitirdiğinden miras yolu ile devralınacak bir ithal izni kalmamıştır.
Sayın Hüseyin Said Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı İzin Kurulu’na 15 Ağustos 2016 tarihinde Turistik Minibüs “T” izni için başvuru yapmış ancak kendisine Trafik Dairesi tarafından bir cevap verilmemiştir.
İzin Kurulu mezkûr Yasa’nın 12’nci maddesinde öngörülen kurallar ışığında Sayın Hüseyin Said’in başvurusunu değerlendirmesi ve bir karar vermesi gerekirdi. İzin Kurulu bu değerlendirmeyi yapmayarak hatalı davranmıştır.
50/2000 sayılı Motorlu Araçlarla Yolcu ve Eşya Taşınması (Denetim) Yasası’nın 11’inci maddesi İzin Kurulu Sekreterliğinin Oluşumu, Görev ve Çalışma Esaslarını düzenlemektedir. Söz konusu Yasa’nın 11’inci maddesinin 2’nci fıkrası gereğince İzin Kurulu Sekreteri, İzin Kurulu Sekreterliğine yapılan müracaatları kabul eder, bu müracaatlarla ilgili araştırma ve inceleme çalışmalarını yönlendirir ve hazırlayacağı dosyaları, geliş ve tarih sırasına göre düzenleyerek, raporları ile birlikte İzin Kurulu gündemine getirir. İzin Kurulu toplantılarına katılır veya makul bir mazereti olması halinde kendinden sonra gelen en kıdemli idare memurunun toplantıya katılmasını sağlar.
Daha önce belirttiğimiz üzere yolcu taşımacılığına ilişkin kurallar Yasasının 12’nci maddesinde yer almaktadır. Bu maddeye göre yolcu taşıma izni olmayan veya verilen iznin içerdiği koşullara uymayan hiç kimse Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sınırları içerisindeki karayollarında ücretli yolcu taşımacılığı yapamaz. Yolcu taşımacılığı maksadıyla verilen izinler, verilen kişiye özeldir ve para karşılığı olsun veya olmasın kiralama, satış veya başka herhangi bir şekilde devredilemez. Ancak izin Belgesiyle çalışmaya devam edemeyeceğinin kanıtlanması halinde, eşine veya evladına devretmek istemesi halinde kendisi veya temsilcisinin İzin Kuruluna başvurusu üzerine izinde belirtilen aracı devralanın da aynı yerleşim biriminde ikamet etmesi ve diğer kurallarının yerine getirilmesi koşuluyla taşımacılık iznini devretme hakkı saklıdır. İznini devreden bir kişi, bir daha izin almak için başvuruda bulunamaz.
Trafik Dairesi nezdinde yaptığımız soruşturma esnasında Sayın Nazmiye Çelebi’den çalışma yöntemleri ile ilgili bilgi talep edilmiş ancak Sayın Çelebi yapılan başvuruların hangi kıstaslara göre görüşüldüğü, bahse konu başvurular ile ilgili bir liste olup olmadığı hususunda herhangi bir cevap veya bilgi vermekten imtina etmiş ve verdiği cevapların açık olmadığı ve/veya çeliştiği görülmüştür. Yine belirtilen süre içerisinde Trafik Dairesi İzin Kurulu’nda değerlendirilen başvuruların ilgili Yasa kurallarına göre değil tamamen Yönetim Kurulu’nun inisiyatifine göre değerlendirildiği anlaşılmaktadır.
KKTC Anayasası’nın 76’ıncı maddesinde düzenlenen Dilekçe Hakkı tahtında herkes, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında tek başına veya topluca, yetkili makamlara yazı ile başvurma ve bunların süratle incelenmesi ve karara bağlanması hakkına sahiptir. Gerekçeye dayanacak olan bu karar, en geç otuz gün içinde, dilek ve şikâyet sahibine yazılı olarak bildirilir. Böyle bir karardan zarar gören herkes veya otuz gün içerisinde kendisine bir karar bildirilmeyen her ilgili, dilek ve şikâyet konusu hakkında yetkili mahkemeye başvurabilir.
Yine 27/2003 sayılı İyi İdare Yasası’nın 15’inci maddesi özel kişilerin istemlerini düzenlemektedir. Söz konusu Yasa maddesi uyarınca özel kişiler, kendileri veya kamu ile dilek ve şikâyetleri hakkında, tek başına veya topluca, yetkili makamlara yazı ile başvurma ve idareden yetkisi içindeki bir konuda birel işlem yapmasını isteme hakkına sahiptir. İdare, kendisine yazı ile başvuran kişi ya da kişilere, üzerinde tarih bulunan bir alındı belgesi verir. İstem, yetkili olmayan bir idareye yöneltilirse, kendisinden istemde bulunulan makam, istemi en geç beş iş günü içerisinde yetkili makama iletir ve istem sahibini yazılı olarak durumdan haberdar eder. İdare, istemle ilgili kararını, en geç otuz gün içinde, gerekçeli olarak, başvuran kişiye veya kişilere yazılı olarak bildirir. Otuz günlük süre, istemin yetkili makama ulaşmasından itibaren hesaplanır. İdare, bu süre içerisinde yazılı ve gerekçeli yanıt vermeyi ihmal ederse, bundan dolayı doğacak zararları bu Yasadaki kurallar çerçevesinde gidermekle yükümlüdür. İdare, yazılı ve gerekçeli bildirimde, kararına karşı, hangi süreler içinde, hangi hukuki yollara başvurulabileceğini belirtir.
Trafik Dairesi Müdürlüğü Sayın Hüseyin Said’in başvurusuna cevap vermeyerek KKTC Anayasasının 76’ıncı ve İyi İdare Yasası’nın 15’inci maddesine aykırı davranmıştır.
Netice itibariyle, 10 Kasım 1978 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı iş araçları Güney Kıbrıs’ta kalan veya hadiseler esnasında iş araçlarını yitiren kişileri kapsamakta idi. Mezkûr karara göre bu hak sadece 6 ay için geçerli idi veya bu hakkın kullanımı için öngörülen süre 6 ay idi. Merhum İbrahim H. Said söz konusu hakkını Kararın öngördüğü 6 aylık süre zarfında kullanmadığından gümrük muafiyetinden yararlanma hakkı ortadan kalkmıştır ve/veya bu sürenin sonunda otobüs ve/veya araç ile ilgili devredilecek bir hak kalmamıştır. Bu durumda İzin Kurulu Sayın Said’in başvurusunu 50/2000 sayılı Yasanın 12’nci maddesi tahtında değerlendirmesi ve bir karara vararak cevap vermesi gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)