Dairemize başvuru yapan Sayın Mehdi Değirmencioğlu, Girne’de, Yıldırım Sokak’ta bulunan Özyalçın 5 Apartmanının septik kuyularının sürekli olarak dolup taştığını, atıkların hem çevreyi kirlettiğini hem de insan sağlığını tehdit ettiğini, diğer apartman sakinlerinin apartmana kadar getirilen kanalizasyon sistemine bağlanma için gerekeni yapmadıklarını, apartman sakinleri ve/veya kullanıcıları dolan kuyuları da boşalttırmayarak kirliliğe sebebiyet verdiklerini, Girne Belediyesine 5 Ocak 2015 tarihinde konu ile ilgili yaptığı dilekçeye, Kanalizasyon Şube Amirliğinden 4 Şubat 2015 tarih ve 1/3-306 sayılı cevap yazısını almasına rağmen sorunun çözülmediğini ve apartmanın sakini olarak bu durumdan rahatsız olduklarını belirterek yardım talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Girne Belediyesi tarafından 2013 yılında Yukarı Girne II. Etap Kanalizasyon Projesi için ihaleye çıkılmış ve Yıldırım Sokaktaki kanalizasyon altyapısı bu proje kapsamında yapılmıştır. Mezkur proje 2014 yılının Mart ayında tamamlanmıştır. Belediyeler Yasası altında çıkarılan Girne Belediyesi Kanalizasyon Tüzüğünün 3’üncü maddesi uyarınca Belediye tarafından yapılmış kanalizasyon şebekelerinin iki tarafında bulunan konutların kanalizasyon şebekesine bağlanmaları zorunludur.
Yapılan soruşturmada, söz konusu Apartmanın atık sularının kanalizasyona bağlanması için Belediye tarafından uyarı yapıldığı ancak Daire sahiplerinin üzerlerine düşeni yapmadıkları ve/veya gerekli şartları yerine getirmedikleri tespit edilmiştir. Girne Belediyesi kamu sağlığını tehlikeye sokacak nitelikteki bu rahatsızlığın giderilmesi için gerekli önlemleri alarak zaman be zaman vidanjör göndermiş ve bunu müteakip Sağlık Şubesi tarafından uyarılar yapılmıştır. Girne Belediyesi tarafından tanzim edilen 27 Kasım 2017 tarihli Raporda, binanın kanalizasyona bağlantısı için teknik çalışmaların yerinde yapıldığı ve kanalizasyon katkı paylarının ödenmesinin istendiği fakat 2017 yılı sonu itibarı ile 16 aboneden sadece 2’sinin ödeme yaptığı belirtilmiştir.
35/2010 sayılı Kat Mülkiyeti ve Kat İrtifakı Yasasının 6’ıncı maddesine göre her kat malikinin kendi bölümü dışındaki kanalizasyon tesisleri ve çöp kanalları ile kalorifer, su ve elektrik tesisleri ortak kullanım alanı sayılır. Ayni Yasanın 22’inci maddesi tahtında kat maliklerinin, ortak kullanım alanı veya tesisler üzerindeki kullanma hakkından vazgeçmek veya kendi bağımsız bölümünün durumu dolayısıyla bunlardan faydalanmaya lüzum ve ihtiyaç bulunmadığını ileri sürmek suretiyle bu gider ve avans payını ödemekten kaçınamaz.
Girne Belediyesi tarafından Özyalçın 5 Apartman sakinlerine 17 Mart 2017 tarih ve BŞ.4-682 sayılı ve 23 Kasım 2017 tarih ve BŞ.4-2775 sayılı ihbarlar gönderilmiştir. ‘Son İhbar’ olarak adlandırılan yazılarda foseptik ve içme sularının uzun bir süreden beri çevreye aktığının tespit edildiği, bu durumun çevre ve insan sağlığını önemli derecede tehdit ettiği, tamirat ve tedbirlerin en geç 26 Kasım 2017 tarihine kadar yapılması ve/veya alınması istenmiştir. Söz konusu ihbarlarda, gerekli tedbirin alınmaması halinde içme ve kullanma sularının kesileceği ve haklarında Belediyeler Yasası ve Çevre Yasasının ilgili maddeleri uyarınca yasal işlem başlatılacağı belirtilmiştir. Ancak birinci ‘Son İhbarın’ gönderildiği 17 Mart 2017 tarihinden itibaren bir yıldan fazla, ikinci ‘Son İhbar’ın gönderildiği 23 Kasım 2017 tarihinden ise altı ay geçmiş olmasına rağmen hiçbir işlem yapılmamıştır.
51/1995 sayılı Belediyeler Yasasının 16’ıncı maddesinin 15’inci fıkrasına göre konut ve işyerlerinin septiklerinin veya atık suların kontrolsüz bir şekilde dış ortama akmasını ve akıtılmasını önlemek Belediyelerin sağlıkla ilgili görevleri arasındadır. Söz konusu ‘Rahatsızlıklar ve Rahatsızlıkların Giderilmesi’ 25’inci maddesinde düzenlenmiştir. Mezkur maddenin 1’inci fıkrasının (B) bendine göre rahatsızlık yaratan veya sağlığa aykırı herhangi bir pis su sızıntısı, döküntüsü, yatak veya birikintisi, hendek, lağım, tuvalet, çöp kuyusu, su yolu veya süprüntü kuyusu ve benzerleri Yasa amaçları bakımından rahatsızlık sayılır. Yasanın aynı maddesinin (2)’inci fıkrası uyarınca, herhangi bir rahatsızlık hakkında alınan bilgi üzerine Belediye tarafından, rahatsızlık yapan veya bundan sorumlu olan kişiye bir ihbar gönderilerek yapılması istenecek işlerin ve alınması gereken önlemlerin belirtileceği, rahatsızlığı yapanın bulunmasının olanaksız olması halinde ise, mal sahibine veya rahatsızlığa neden olan işlerin yapıldığı binayı kullananlara, ihbarda belirtilen süre içerisinde rahatsızlığa son verilmesinin duyurulması gerekmektedir. İlgili Yasaya göre, ihbarı gerektiren olayın, kamu güvenliğini, huzurunu, sağlığını tehlikeye sokacak nitelikte olması veya bölgenin huzuru gereği aciliyet arzetmesi halinde, Belediye tarafından gerekli önlemler alınarak gerekli işlemlerin başlatılması gerekir. Rahatsızlığa neden olan kişinin bulunmadığı hallerde veya rahatsızlık mal sahibi veya binayı işgalinde bulunduran kişinin ihmali sonucu ya da önlem alınmaması neticesinde olmuş ise, Belediye Başkanı, bu rahatsızlığa derhal son verilmesi için emir verebilir. Bu fıkra uyarınca ihbar alan kişinin rahatsızlığı ihbarda belirtilen süre içinde gidermesi koşuldur. Rahatsızlığın devamı halinde Belediye rahatsızlığı kendisi giderebilir ve bu amaçla yapılacak harcamaları sorumlulardan talep edebilir. Sorumlu kişinin ve/veya kişilerin talep tarihinden başlayarak 7 gün içinde bu harcamayı ilgili Belediye veznesine yatırmaları gerekir.
Belediyeler Yasasının 122’inci maddesi Belediyenin sabit para cezasını gerektiren suçları belirleyerek düzenlemiştir. Söz konusu Yasa maddesinin (D) fıkrası tahtında atık sularının denetimsiz olarak dış ortama akıtılması ve rahatsızlığın, ihbarda belirtilen süre içerisinde giderilmemesi sabit para cezası gerektiren suç olarak belirtilmiştir. Yasanın kurallarına aykırı herhangi bir hareketten veya itaatsızlıktan ötürü suçlu bulunan herhangi bir kişiye, mahkeme uygun görülen ceza ve dava masraflarına ek olarak ödenmesi gereken ve ödenmeyen veya ödemeyi reddeden veya ödemeyi ihmal eden kişiye, cezaya ve dava masraflarına ek olarak herhangi bir vergi, resim, harç veya ücreti ödemesini de emredebilir.
Girne Belediyesi başvuruya konu Özyalçın 5 Apartmanının foseptik sularının çevre ve insan sağlığını önemli derecede tehdit eder şekilde çevreye aktığının tespit etmesine ve kanalizasyona bağlanma yasal zorunluluk olmasına rağmen, gereklerini yerine getirmeyen konut sahiplerine sadece ihbar göndermiş, yasal yetkilerini kullanmayarak para cezası kesmemiş ve bu konuda yasal işlem başlatmamıştır. Girne Belediyesi, kanalizasyon projesinin tamamlanmasını takip eden dört yıl boyunca söz konusu Apartmanın septik sularının kontrolsüz bir şekilde dış ortama akmasını ve akıtılmasını önleme görevini yerine getirmeyerek ve insan ve çevre sağlığına olumsuz etkilerini ortadan kaldırmayarak görevini layıkı ile yerine getirmemiştir ve/veya görevlerini gerektiği şekilde yerine getirmediği görülmektedir.
KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü personeli tarafından hazırlanan Denetleme Tutanağında, Sayın Değirmencioğlu’nun yapmış olduğu 25 Aralık 2014 tarihli dilekçe üzerine Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü tarafından 14 Ocak 2015 tarihinde yerinde denetim yapıldığı, apartmanın altındaki park yerinde atık suların taştığı hususu tespit edilmiştir. Buna rağmen, Çevre Koruma Dairesi Girne Birimi konut sahipleri hakkında Girne Belediyesinden bilgi istediklerini ancak bu bilgiye ulaşamadıkları nedeniyle işlem yapamadıklarını belirttiler. Çevre sağlığını tehdit eden bu olayda Çevre Koruma Dairesinin bu kadar rahat davranması üzüntüyle karşılanmıştır. Bunu müteakip Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi gerekli bilgileri Çevre Koruma Dairesine iletmiştir.
18/2012 sayılı Çevre Yasasının 19’uncu maddesinin (4)’üncü fıkrası tahtında kanalizasyon sistemlerinin var olduğu bölgelerde emici kuyulara ve bireysel septik tanklara atık su deşarj etmek yasaktır. Bu kurallara aykırı hareket eden gerçek veya tüzel kişiler suç işlemiş olurlar ve mahkumiyetleri halinde yürürlükteki aylık asgari ücretin 4 katına kadar para cezasına veya 1 yıla kadar hapis cezasına veya her iki cezaya birden çarptırılabilirler. Bunun dışında Çevre Koruma Dairesi öncelikle apartman sakinlerine veya suçu işleyene ihbar verip söz konusu aykırılığı düzeltmesini veya sözkonusu kirliliğin temizlenmesini veya çevrede yarattığı hasarı telafi etmesini isteyebilir ve gerekli olan koşulları koyabilir. Kanalizasyon sistemlerinin var olduğu bölgelerde septik tanklara ve emici kuyulara su deşarj etmenin sabit para cezası aylık asgari ücretin ½’si kadardır. Bundan da anlaşılacağı üzere Çevre Koruma Dairesinin söz konusu rahatsızlıkları gidermek için bir çok yetkileri bulunmaktadır.
Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü, yetkili makam olarak, atık suların yönetimi ve kontrolü ile ilgili olarak bu Yasada öngörülen tüm kuralları uygular ve izler. Ancak, Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü, insan ve çevre sağlığını tehdit eder nitelikteki bu durumdan sorumlu olan kişilere kanalizasyona bağlanmaları için gerekeni yapmaları konusunda herhangi bir ihbar göndermemiş, ceza ihbarnamesi göndererek sabit para cezası uygulamamış ve kanalizasyon sistemlerine bağlanmayarak dört yıl süre ile kirlilik yaratan ve/veya Yasa’nın ilgili hükümlerini ihlal eden kişiler hakkında yasal işlem başlatmamıştır. Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü yasal yetkilerini Yasanın emrettiği şekilde kullanmayarak ve yasal sorumluluklarını yerine getirmeyerek ve/veya yapması gerekeni yapmayarak hatalı davranmıştır ve/veya kamu sağlığını tehdit eden tehlikeyi görmezden gelmiştir.
Netice itibarıyle, Çevre Koruma Dairesi Girne Şube Amirliğinin 2 Mayıs 2018 tarih ve ÇKD.3.00-137.03-18-959 sayılı yazısı tahtında, kanalizasyona bağlanabilmek için gerekli olan meblağların Apartman sakinleri tarafından Belediyeye yatırıldığı ve en geç 4 hafta içerisinde gerekli çalışmaların tamamlanacağı belirtilmekle beraber Girne Belediyesi Kanalizasyon İşleri Sorumlusu Sayın Ahmet Türker’den alınan bilgide Apartmandaki 5 daire sakininin ve/veya sahibinin hala kanalizasyon katkı paylarını ödemedikleri yönündedir. Apartmanın diğer sakinleri katkı paylarını Girne Belediyesine yatırmışlardır.
Bu durumda kanalizasyon katkı paylarını yatırmamış ve/veya bağlanma için gereken katkıyı koymayı reddeden aboneler hakkında Girne Belediyesi ve Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü tarafından gerekli adımlar atılarak söz konusu Yasalar tahtında yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekir. Söz konusu Yasa hükümleri uyarınca kanalizasyon şebekesine bağlanmaları zorunlu olan kişiler hakkında ivedilikle yasal işlem başlatmaları gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)