Dairemize başvuruda bulunan Şehir Plancıları Odası Başkanı Sayın Merter Refikoğlu 60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası (13/2001 sayılı Yasa ile değiştirilmiş şekliyle) tahtında kurulan Taşınmaz Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun yapması gereken görevleri yapmadığını, Kurula başkanlık eden Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürü Sayın Fuat Azimli’nin söz konusu Yasaya aykırı hareket ettiğini ve/veya Anıtlar Yüksek Kuruluna yeterli niteliğe sahip olmayan üyeler atadığını iddia ederek Anıtlar Yüksek Kurulunda yaşanmakta olan bir çok şikayetin soruşturulmasını talep etmiştir.
Sayın Merter Refikoğlu’nun ileri sürdüğü iddialar şu şekilde özetlenebilir: Sayın Refikoğlu’nun iddiasına göre Sayın Fuat Azimli tarafından Kurul Üyeliğine atanan kişilerin niteliklerinin ilgili mevzuata uygun olmadığı ve/veya Yasaya aykırı olduğu, Anıtlar Yüksek Kurulu salt çoğunlukla toplanması gerekirken toplantı yeter sayısına riayet edilmediği, Kurulun çalışma gündeminin toplantıdan bir hafta önce üyelere yazılı olarak bildirilmediğini, Gazi Mağusa’da Salamis Sit Alanı içerisinde bulunan büfeye yapılan kaçak eklentiler ile ilgili Kurul kararına rağmen söz konusu kararın uygulamaya konmadığını Orta Çağ dönemine ait bir konutun gayrı yasal bir şekilde yıkıldığını, Gazi Mağusa Suriçi’nde bulunan Venedik Evi, Kraliçe’nin Sarayı ve Bedesten olarak adlandırılan listeli yerlerle ilgili Eski Eserler Dairesinin kontrol ve denetiminde bahçe düzenlenmesinin yapılması öngörülürken restorasyon projesi olmaksızın ilgili yer için tasarlanan işler dışında izinsiz ve kanunsuz olarak inşaat faaliyetlerine göz yumulduğu, buna bağlı olarak söz konusu yerin mühürlenmediğini ve sit alanı sınırları içerisinde bulunan 13 antik mezar ile ilgili Anıtlar Yüksek Kuruluna iki kez rapor hazırlanıp sunulmasına rağmen başka bir arkeoloğa bir rapor hazırlatıldığı ve 13 antik mezarın sit alanı dışında bırakıldığıdır.
13/2001 sayılı Yasa ile değiştirilmiş şekliyle 60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası’nın 42’inci maddesi Anıtlar Yüksek Kurulu’nun oluşumunu düzenlemektedir. Bu maddeye istinaden oluşturulan “Taşınmaz Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu” korunması gerekli taşınmaz eski eserler ve doğa varlıkları ile ilgili hizmetleri bilimsel esaslara göre yürütmek ve/veya yürütülmesini sağlamak amacıyla kurulmuştur. Söz konusu Yasanın 42’inci maddesinin 2’inci fıkrası Kurulun hangi üyelerden oluştuğunu belirlemektedir. Şöyle ki, Anıtlar Yüksek Kurulu Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürü, Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Rölöve ve Restorasyon Şube Amiri veya Şube Temsilcisi, Kültür Dairesi Temsilcisi, Bakanlıkça atanacak bir arkeolog, Bakanlıkça belirlenecek yüksek öğrenim kurumlarından bir temsilci, Vakıflar İdaresi temsilcisi, Şehir Planlama Dairesi temsilcisi, Çevre Koruma Dairesi temsilcisi, Belediyeler Birliği temsilcisi, K.T.M.M.O.B. Mimarlar Odası temsilcisi ve K.T.M.M.O.B. Şehir Plancıları Odası temsilcisinden oluşur.
Anıtlar Yüksek Kurulu’nun görevleri 60/1994 sayılı Yasanın 43’üncü maddesinde yer almaktadır. Söz konusu madde tahtında Anıtlar Yüksek Kurulu’nun görevleri arasında saptanan taşınmaz eski eserler ile doğa varlıklarının listesini ve saptanan ve/veya derecelendirilen arkeolojik, tarihi ve doğal sit alanlarını onaylamak, korunması gerekli taşınmaz eski eser ve doğa varlıkları ve/veya korunma alanları ile ilgili koruma, inşai ve fiziki müdahale uygulamalarına ilişkin bölgedeki yapıların stil, özellik, yükseklik, mimari karakter, çevreyle uyum sağlama ve benzeri hususları göz önünde bulundurarak plan kararları, yapı esasları ve yükseklik sınırlamalarını belirlemek, bakım, onarım, restorasyon, fonksiyon değiştirmek ve yaşatma işlerinde uyulması gerekli ilkeleri, usul ve esasları saptamak, plan kararları almak, bunlarla ilgili programlar düzenlemek ve karara bağlanan konulardaki uygulamaları izlemek, denetlemek ve/veya izlenip denetlenmesini sağlamak, taşınmaz eski eserler ve doğa varlıkları ile ilgili olarak Anıtlar Yüksek Kurulu’nun bilgisine getirilen konular hakkında kararlar almak ve bilimsel görüş vermek ve ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından hazırlanan koruma amaçlı imar alanları ile bunların her türlü değişiklikleri konusunda görüş bildirmek karar almak ve onaylamak vardır.
Anıtlar Yüksek Kuruluna üye olarak gönderilecek üyelerin nitelikleri ve üyeliklerinin son bulması 44’üncü maddede düzenlenmiştir. Anıtlar Yüksek Kuruluna üye olarak gönderilecek temsilcilerin arkeoloji, sanat tarihi, mimarlık tarihi, mimarlık, şehircilik veya restorasyon alanında yüksek öğrenim görmüş olmaları ve/veya bu alanların birinde veya bir kaçında tanınmış, çalışmış ve kendini kanıtlamış olması koşulu aranmaktadır. Kurum, kuruluş ve yüksek öğrenim kurumlarından gönderilen temsilcilerin, bağlı bulundukları yerlerle ilişkilerinin kesilmesi ve/veya ilgili kurumlarının bu konuda herhangi bir karar alması durumunda, Anıtlar Yüksek Kurulundaki temsiliyetleri de sona erer. Üyelikleri sona eren, ölen, istifa eden, hastalık ile geçici görev gereği dışında özürsüz olarak üst üste üç ve/veya her ne şekilde olursa olsun, ayni takvim yılı içerisinde yedi toplantıya katılmayan temsilci üyelerin yerine ayni niteliğe haiz başka bir temsilci üye gönderilmesi bağlı bulundukları kurum, kuruluş veya yüksek öğrenim kurumlarından talep edilir.
Daha önce belirttiğim üzere Sayın Refikoğlu’nun iddiası göre Sayın Fuat Azimli tarafından Kurul üyeliğine atanan kişilerin niteliklerinin ilgili mevzuata uygun olmadığı ve/veya söz konusu kişilerin Anıtlar Yüksek Kuruluna usulüne uygun olarak atanmadıkları yönündedir.
Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Rölöve ve Restorasyon Şube Amiri Sayın Özge Samioğlu Anıtlar Yüksek Kurulunun bir temsilcisi idi. Sayın Özge Samioğlu Anıtlar Yüksek Kurulu üyeliğinden istifa ederken istifa dilekçesinde herhangi bir neden belirtmemekle birlikte Sayın Özge Samioğlu’nun istifa nedeni Yönetim Kurulu üyelerinden alınan bilgiye göre Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanı Sayın Fuat Azimli’nin Kurul’un çalışma şekline uygun olmayan tavrı ile Kurul toplantı ilkelerine ve/veya usulüne uygun alınmayan kararlara bir tepki olarak yapıldığıdır. Sayın Fuat Azimli Sayın Özge Samioğlu’nun yerine geçici ve/veya sözleşmeli personel olan Sayın Simge Erönde Özgüç’ü atadı. Bunu müteakip Sayın Özgüç’ün doğum iznine ayrılması neticesinde Sayın Azimli Kurul üyeliğine geçici ve/veya sözleşmeli personel Sayın Simge Batıgün Öksüzoğulları’nı atamıştır. Sayın Özge Samioğlu istifa ederken istifa dilekçesinde herhangi bir gerekçe belirtmemiştir. Bu nedenle bu hususu somut bir delil olmadan Fuat Azimli’nin Kurul’da aldığı yanlış ve/veya usulsüz kararlara bağlamak ve/veya bu hususu bağdaştırmak doğru değildir. Bu durumda Sayın Özge Samioğlu’nun Kurul üyeliğinden ve/veya temsilciliğinden istifa ederken kendi hür iradesini kullanarak karar verdiği sonucuna varılması gerekir. Böyle bir iddianın doğru olması halinde ise Sayın Samioğlu sessiz kalmayıp söz konusu usulsüzlükleri açıkça ilgili mercilere söylemesi gerekirdi. Bu bağlamda Sayın Özge Samioğlu’nun istifası 60/1994 sayılı Eski Eserler Yasasının 44’üncü maddesinin 3’üncü fıkrasına bir aykırılık teşkil etmemektedir.
Sayın Özge Samioğlu’nun istifasından sonra Sayın Fuat Azimli Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Röleve ve Restorasyon Şube Amiri’ni temsilen iki kez geçici ve/veya sözleşmeli personel atadı. 23/1989 sayılı Eski Eserler ve Müzeler Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası’nda belirlenen Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Rölöve ve Restorasyon Şube Amiri Kadrosu Hizmet Şemasına bakıldığında söz konusu mevkiinin Hizmet Sınıfı Yöneticilik Hizmetler Sınıfı olduğu görülmektedir. Söz konusu mevkii için aranan nitelikler, mimarlık konusunda bir fakülte veya dengi bir yüksek okul bitirmiş olmak, Yüksek öğrenim gerektiren hizmet sınıflarının 1’inci Derecesinde en az üç yıl çalışmış olmak ve ilk uygulamada, Eski Eserler ve Müzeler Dairesinde Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri Sınıfının II’inci Derecesinde en az on yıl çalışmış olmaktır.
60/1994 sayılı Yasanın 44’üncü maddesinin 3’üncü fıkrası tahtında üyelikleri sona eren veya istifa eden kişilerin yerine ayni niteliğe haiz başka temsilci üye gönderilmesi gerekir. Boş üyeleri doldurmak için Anıtlar Yüksek Kurulu söz konusu üyeliklerin doldurulmasını bağlı bulundukları kurum, kuruluş ve/veya yüksek öğrenim kurumlarından talep eder. Söz konusu Rölöve ve Restorasyon Şube Amiri mevkiisi için atfedilen görev ve bu görev için aranan niteliklere bakıldığında Sayın Fuat Azimli söz konusu üyeliğin doldurulmasını ilgili Şube Amirinden talep etmesi gerekirdi. İlk nazarda boşalan bu yere üye atama yetkisi Rölöve ve Restorasyon Şube Amirindedir. Bu itibarla Sayın Azimli söz konusu kadroyu Kurul’da temsil etmek için kendi iradesi ile geçici ve/veya sözleşmeli personel atayamaz. Söz konusu yasa tahtında Sayın Azimli’nin böyle bir yetkisi olmadığı gibi 23/1989 sayılı Eski Eserler ve Müzeler Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası da Sayın Fuat Azimli’nin böyle bir atama yapmasına cevaz vermemektedir. Eski Eserler Dairesinde böyle bir vasfı taşıyan bir temsilci bulunmaması halinde yüksek öğrenim kurumlarından konusunda uzman bir üye talep edilebilir. Bir işin en iyi şekilde yapılabilmesi için o işin uzmanından yardım almak gerekmektedir. Kurul üyelerinin veya temsilcilerinin o iş için vasıflı olup olmadıklarına bakılmaksızın önemli yerlere yerleştirilmeleri doğru olmayan bir uygulamadır. Adama göre iş değil, işe göre adam seçilmelidir. Özellikle ülkemiz ve şehirlerimiz adına yapılan bu tür görevlerde uygulamaların söz konusu Yasada belirtildiği gibi üyenin ilgili alanda tanınmış, çalışmış ve kendini kanıtlamış olması gerekmektedir.
Anıtlar Yüksek Kurulu’nun çalışma şekli 60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası’nın 45’inci maddesinde yer almaktadır. Söz konusu Yasa maddesinin 4’üncü fıkrası gereğince Kurul salt çoğunlukla toplanır ve Kurul, üye tam sayısının salt çoğunluğunun oyları ile karar alır. Oylamalar kapalı toplantılarda açık olarak yapılır. Yasanın 5’inci fıkrası uyarınca da Kurulun çalışma gündemi toplantıdan bir hafta önce üyelere yazılı olarak bildirilmesi gerekmektedir.
Sayın Simge Erönde Özgüç’ün hamilelik iznine 6 Haziran 2016 tarihinde ayrılmasını müteakip Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürü Sayın Fuat Azimli 16 Haziran 2016 tarihli yazı ile Sayın Özgüç’ün Kurul üyeliğini sona erdirdi. Aynı gün Sayın Fuat Azimli Anıtlar Yüksek Kurulu’nda boşalan üyeliğe Sayın Simge Öksüzoğulları’nı görevlendirerek Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 16 Haziran 2016 tarihli 571 sayılı toplantısına katılmasını sağlamıştır. Sayın Simge Öksüzoğulları’na veya Anıtlar Yüksek Kurulu üyelerine söz konusu Yasanın 45’inci maddesinin 5’inci fıkrası uyarınca Kurulun çalışma gündemi toplantıdan bir hafta önce üyelere yazılı olarak bildirilmeden toplantı yapılmıştır. Bu durum söz konusu Yasa maddesinin ilgili hükümlerine ve Kurul’un çalışma şekline aykırıdır. Kurul en az ayda bir defa Başkanın veya Başkanın gaybubeti halinde Başkan Yardımcısının çağrısı ile toplanır. Söz konusu fıkrada herhangi bir gün belirtilmediği cihetle Anıtlar Yüksek Kurulu toplantılarının Salı gününden Perşembe gününe alınması söz konusu mevzuata aykırılık teşkil etmemektedir. 11 Temmuz 2016 tarihinde Yayla Köyünde yapılan 573 numaralı Anıtlar Yüksek Kurulu toplantısının da bu kurallara aykırı karar yeter sayısına ulaşılmadan yapıldığı saptanmıştır.
Sayın Elif Karaca Eski Eserler ve Müzeler Dairesi’nde 1’inci Derece Arkeolog olarak görev yapmaktadır. Ayni zamanda Sayın Karaca 16 Temmuz 2012 tarihinden itibaren Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Gazi Mağusa Şube Amirliğini yürütmekle görevlendirilmişti. Sayın Fuat Azimli 31 Mart 2016 tarihinde Sayın Elif Karaca’nın yürütmekle görevli olduğu Şube Amirliği görevine son vererek yerine Sayın Hasan Tekel’i getirdi.
7/1979 sayılı Kamu Görevlileri Yasası’nın amacı, kamu görevlilerinin hizmet koşullarını, niteliklerini, atama ve yetişmelerini, ilerleme ve yükselmelerini, ödev, hak ve yükümlülüklerini, sorumluluklarını, aylık, ücret ve ödeneklerini, güvencelerini, disiplin işlemlerini ve diğer özlük haklarını düzenlemektir. Söz konusu Yasanın 7’inci maddesi tahtında Kamu Hizmeti Komisyonu, kamu görevlilerinin atanmalarını, onaylanmalarını, sürekli ve emeklilik hakkı kazandıran kadrolara yerleştirilmelerini, terfilerini, yer değiştirmelerini (nakillerini), çekilmiş sayılma, görevden uzaklaştırma veya göreve son verme dahil tüm disiplin işlemlerini bu Yasa kuralları çerçevesinde yürütmekle görevlidir.
Bir göreve vekalet koşulları Kamu Görevlileri Yasasının 80’inci maddesi uyarınca düzenlenmiştir. Vekaleten görevlendirme, atanacak kamu görevlisinin bağlı bulunduğu kurumun yazılı istemi ve tavsiyesi üzerine Kamu Hizmeti Komisyonunca yapılır.
Yukarıdan anlaşılacağı üzere Sayın Fuat Azimli’nin bir kamu görevlisini görevden alma yetkisi yoktur. Atama, görevden alma, ilerleme gibi hususlar bağımsız bir kurum olan Kamu Hizmeti Komisyonu tarafından yürütülmektedir. Bu nedenle Sayın Fuat Azimli Sayın Elif Karaca’nın görevine son verirken ve/veya Sayın Hasan Tekel’i Gazi Mağusa Şube Amirliğine getirirken yetkisini aşarak Kamu Görevlileri Yasasının ilgili hükümlerine aykırı davranmıştır.
Şehir Planlama Dairesi temsilcisi olarak Anıtlar Yüksek Kurulu üyesi olan Sayın Gül Öztek, kendisinin ve Şehir Planlama Dairesi Müdürü’nün izinli olduğu bir zamanda Şehir Planlama Dairesi Müdürlüğünün bağlı bulunduğu Turizm ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı Sayın İsmet Esenyel tarafından herhangi bir gerekçe gösterilmeksizin 31 Mayıs 2016 tarihinde Anıtlar Yüksek Kurulu üyeliğinden alınarak 1 Haziran 2016 tarihi itibarı ile yerine Sayın Ayhan Çakmak getirilmiştir.
Daha önce de belirttiğimiz gibi 60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası Anıtlar Yüksek Kurulu’na atanan kişilerin üyeliklerinin nasıl veya hangi şartlarda son bulacağı düzenlenmiştir. Söz konusu Yasanın 44’üncü maddesi gereğince üyeler keyfi bir şekilde görevden alınamayacağı gibi ilgili Bakanlığın Müsteşarı’nın da da böyle bir yetkisi yoktur. Anıtlar Yüksek Kurulu’na üye atama sadece ilgili Daire ve/veya Kurumların Müdürleri tarafından yapılabilir ve 44’üncü maddede yer alan koşullar yerine gelmediği sürece Anıtlar Yüksek Kurulu üyelikleri sona ermez. Şehir Planlama Dairesinin müdürünün izinli olduğu dönemde Sayın Müsteşarın bunu yapması hem etik değildir, hem de Eski Eserler Yasası’na aykırıdır.
Anıtlar Yüksek Kurulu’nun kuruluş amacı korunması gerekli taşınmaz eski eserler ve doğa vakıfları ile ilgili hizmetlerin bilimsel esaslara göre yürütmek ve/veya yürütülmesini sağlamaktır. Bu nedenle Anıtlar Yüksek Kuruluna üye olarak gönderilecek temsilcilerin arkeolog, sanat tarihi, mimarlık tarihi, mimarlık, şehircilik veya restorasyon alanında yüksek öğrenim görmüş olmaları veya bu alanların birinde veya birkaçında tanınmış, çalışmış ve kendini kanıtlamış olması koşulu aranmaktadır. Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürü Anıtlar Yüksek Kurulu Başkanı olmakla beraber Kurulu oluşturan 11 üyeden sadece biridir. 60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası’nın 42’inci maddesi hangi Dairelerin, Kurumların ve Bakanlıkların söz konusu kurula üye atayabilecekleri açıkça belirtmektedir. Hangi üyenin, hangi Kurum, Kuruluş ve Daire Amiri tarafından atanacağı belli olduğundan Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürünün veya Müsteşarının Anıtlar Yüksek Kurulu’na üye atama yetkileri yoktur. Bu husus söz konusu Yasaya aykırıdır. Bu itibarla Sayın Azimli ilgili Daire veya Kurumların yerine geçerek ve/veya ilgili Daire veya Kurum Amirlerinin görevlerini veya Kurula üye atama yetkilerini ellerinden alarak onları bu yetkiden mahrum bırakmıştır. Sayın Azimli Anıtlar Yüksek Kurulu’nun Başkanı olsa dahi Yasa ile ilgili Kurum veya Dairelere verilen yetkilere müdahale edemez ve/veya ilgili kurumlara verilen yetkileri onları yok sayarak kullanamaz.
24 Nisan 1995 tarihli toplantı ve 95/2016 sayılı karar numarası ile Antik Enkomi (Alasia), Salamis Kent kalıntıları ve Salamis Nekropoli (mezarlık) alanı Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından “Arkeolojik Sit Alanı” olarak ilan edilmiş ve Tuzla (Enkomi) ile Yeni Boğaziçi (Ayios Sergios) köyleri bu kapsam içerisine alınmıştır. Söz konusu karar Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu karar doğrultusunda bölgedeki eski eserlerin ziyaret edilebilmesi ve/veya söz konusu bölgelerde arkeolojik çalışmaların gerçekleştirilmesi 60/1994 sayılı Eski eserler Yasasının hükümlerine tabi olacağı belirtilmiştir. Ancak eski eser ziyaretleri ile arkeolojik kazı çalışmalarının dışında kalan ve derin harfiyat gerektiren gelişme projelerinde Anıtlar Yüksek Kurulu onayının alınması koşuldur. Anıtlar Yüksek Kurulu’ndan onay alınması halinde söz konusu bölgede çevre düzenlenmesine, alt yapıya, üst yapıya yönelik gelişmeler yapılabilir. Taşınmaz Eski Eserleri ve Koruma Alanları ile bu alanlara yönelik inşai ve fiziki müdahalelerin ilke, kural ve koşullarını belirleme yetkisi Anıtlar Yüksek Kurulu’na aittir.
Korunması gerekli taşınmaz eski eser ve doğa varlıkları ve/veya koruma alanları ile ilgili koruma, inşai ve fiziki müdahale uygulamalarına ilişkin bölgedeki yapıların stil, özellik, yükseklik, mimari karakter, çevreyle uyum sağlama ve benzeri husuları göz önünde bulundurarak uyulması gerekli ilkeleri, usul ve esasları saptamak ve bunlarla ilgili uygulamaları izlemek, denetlemek ve/veya denetlenmesini sağlamak Anıtlar Yüksek Kurulu’nun görevleri arasındadır.
18 Haziran 2013 tarihli Anıtlar Yüksek Kurulu kararı ile Salamis Sit Alanı içerisine bir büfe inşaa edilmiştir. Söz konusu büfenin ziyaretçilerin kullanımına açık olan kısmı Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğünün kararı ile kapalı alana dönüştürülmüş ve zaman içerisinde mezkur yere kaçak ve/veya izinsiz eklemeler yapılmıştır. Salamis Sit Alanı içerisine fiziki ve/veya inşai faaliyetler yürütülürken üst yapıya yönelik gelişmeler kapsamında olup olmadığı hususu değerlendirilmemiş Kurul’un onayı alınmadan ve/veya Kurul’un onayına gerek duyulmadan yapılmıştır.
Salamis Antik Kenti Bronz Çağı sonlarında kurulan Kuzey Kıbrıs’taki en önemli ören yerlerinden birisidir. Salamis Kenti kazılarla kısmen açığa çıkmıştır. Açığa çıkarılan yapıların tamamı Roma dönemine aittir. Çok geniş bir alana yayılan söz konusu kentin büyük bir bölümü gün ışığına halen çıkarılmamıştır. Söz konusu alanda kral mezarları dahil bir çok mezar bulunmaktadır. Bu nedenle bu kadar hassas olan bir bölgede yapılan büfenin ve/veya gelişmenin Salamis Sit Alanının stil, özellik, mimari karakter ve çevreyle uyumlu olup olmadığının belirlenebilmesi için Anıtlar Yüksek Kurulu’nun bu konuyu gündemine alması ve izinsiz veya kaçak yapılan eklemeleri yeniden değerlendirmesi gerekmektedir. Salamis Antik Kenti sadece Kıbrıs’ın değil, bir dünya mirasıdır. Bu itibarla söz konusu Kente verilmesi muhtemel zararın önlenmesi ve korunması hepimizin görevleri arasında olmalıdır.
KKTC Bakanlar Kurulu (Karar numarası: E(K-1) 266-86 Taşınmaz Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 21 Ocak 1986 tarihinde yaptığı 83/2 sayılı toplantısında Gazi Mağusa şehrini çevreleyen tarihi surların, burçların, meyillerin, hendeklerin ve içinde yer alan her türlü eski eserlerin korunma sınırlarının Gazi Mağusa Surlariçi’nin tümünü kapsadığı ile ilgili aldığı kararı 35/1977 sayılı Eski Eserler (Değişiklik) Yasası’nın 2’nci maddesi uyarınca onaylamıştır.
Gazi Mağusa Suriçi’nde bulunan Venedik Evi geçmişte Kraliçe’nin Evi veya Bedesten olarak da bilinmekte idi. Söz konusu evi son Lüzinyan Kraliçesi olan Caterina Cornaro sarayı olarak kullandığından bu saray Kraliyet Sarayı olarak da adlandırılmaktadır. Venedik Evi bir Latinler dönemi konutu olarak listelidir. Anıtlar Yüksek Kurulu mezkur yerde Eski Eserler Dairesinin kontrol ve denetiminde olmak koşulu ile bahçe düzenlenmesi yapılabileceği yönünde karar almasına rağmen söz konusu yerde restorasyon projesi olmaksızın kaçak ve/veya izinsiz inşaat faaliyetlerinin yapıldığı tespit edilmiştir.
Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 28 Haziran 2016 tarihli, 572 numaralı toplantısında alınan 16/50 sayılı karara göre, kaçak olarak başlatılan Venedik Evi ile ilgili inşaii ve fiziki müdahale uygulamaları Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğü tarafından durdurulduğu, 1 (bir) ay içerisinde söz konusu taşınmaz ile ilgili restorasyon projesinin Anıtlar Yüksek Kurulu’na sunulması gerektiği ve inşaii ve fiziki müdahaleye devam edilmesi durumunda binanın mühürlenmesi gerektiği belirtilmektedir.
Sayın Fuat Azimli Dairemize yazdığı 7 Aralık 2016 tarihli cevabi yazısında mezkur evde yaptıkları kontrollerde mal sahibinin Anıtlar Yüksek Kurulu kararına uymamış olması nedeniyle söz konusu binanın Gazi Mağusa Bölge Şube Amirliği tarafından mühürlendiğini belirtmiştir.
Durum bu noktada iken KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı konuya müdahale ederek Anıtlar Yüksek Kurulu’na sunulacak projenin hazırlanabilmesi için 2 (iki) aylık bir süre vererek tarihi listeli Evin olan mührünü kaldırmıştır. Sayın Resmiye Canaltay’a KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı Sayın İsmet Esenel tarafından gönderilen yazı 9 Eylül 2016 tarihlidir. Turizm ve Çevre Bakanlığı tarafından verilen süre 9 Kasım 2016 tarihinde dolmasına rağmen herhangi bir tedbir alınmamıştır. Sayın Resmiye Canaltay’a verilen sürenin üzerinden takriben 5 ay geçtikten sonra Sayın Fuat Azimli Sayın Resmiye Canaltay’a 1 Mart 2017 tarihli uyarı ve/veya hatırlatma yazısı göndererek Turizm ve Çevre Bakanlığı tarafından verilen süre içerisinde Anıtlar Yüksek Kurulu’na herhangi bir proje sunulmadığından hakkında yasal işlem başlatılacağı bildirilmiştir.
Sayın Fuat Azimli’nin yazmış olduğu 1 Mart 2017 tarihli uyarı yazısının üzerinden de 6 aylık bir süre geçmiş olmasına rağmen 9 Ağustos 2017 tarihinde yaptığımız kontrolde herhangi bir tadilat projesinin Anıtlar Yüksek Kurulu’na sunulmadığı saptanmıştır. Yine bu hususa bağlı olarak yapılan soruşturmada izinsiz ve/veya projesiz kaçak olarak yapılan inşai faaliyetlerle ilgili herhangi bir yasal sürecin başlatılmadığı tespit edilmiştir.
Kültür varlıklarının korunmasındaki en önemli görev ülkemiz insanının kültürel geçmişini benimsemesi, tarihi eserlerin önemlerini algılamaları ve bunlara sahip çıkmalarıdır. Ülkemizi yönetenlerin veya yönetmeye talip olanların da aynı bilinçle hareket etmeleri gerekmektedir. KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın beklentisi turizmde bir artış ise sahip olduğumuz değerlerin ve tarihi çevre olgusunu ön planda tutulması önem arz etmektedir. Maalesef Turizm ve Çevre Bakanlığı bunu yapmak yerine Eski Eserler ve Müzeler Dairesi tarafından mühürlenen bir eski eser evinin mührünü hiçbir yetkisi ve/veya restorasyon konusunda hiç bir uzmanlığı veya bilgisi yokken söz konusu eve konan mührü kaldırmıştır ve/veya kaldırılmasını uygun bulmuştur. KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı bunu yaparak ve/veya bu şekilde hareket ederek söz konusu evde tahribat yapılmasına ve/veya söz konusu evin dokusuna aykırı inşai faaliyet ve/veya eklemeler yapılmasına göz yummuştur.
60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası’nın 12’nci maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca durdurulan ve mühürlenen Venedik Evi’nin mührünün KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı tarafından yetkisizce kaldırılması neticesinde söz konusu inşai faaliyetlerin denetimsiz bir şekilde devam etmesine yol açmış ve telafisi olmayan hatalı uygulamaları beraberinde getirmiştir. KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı söz konusu mührü kaldırarak 60/1994 sayılı Yasanın hükümlerine aykırı davranmış ve yetkisini aşmıştır.
60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası’nın 50’nci maddesi suç ve cezaları düzenlemektedir. Söz konusu yasa maddesinin 2 (A) bendi uyarınca Anıtlar Yüksek Kurulu’nun kararlarına aykırı davranmak, izinli ve/veya izinsiz müdahalede bulunmak ve planlama onayı ve/veya inşaat iznine aykırı olarak yapıldığı belirlenen taşınmaz eski eserlere yönelik ve/veya bunların koruma alanlarında yer alan her türlü inşai ve fiziki müdahale suç sayılır ve/veya suçtur.
Söz konusu evin sahibine 9 Eylül 2016 tarihinde ihbar gönderilmesine rağmen Anıtlar Yüksek Kurulu’na henüz sunulan bir restorasyon projesi yoktur. Bu nedenle konunun Anıtlar Yüksek Kurulu’nun gündemine tekrar alınarak listeli bir tarihi eser konumunda olan Venedik Evi’nin Eski Eserler Yasası uyarınca belirlenen usul ve esaslara göre onarım ve/veya restorasyonunun yapılıp yapılmadığının ve/veya herhangi bir tahribata uğrayıp uğramadığının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu hususlara aykırı davranıldığı tespit edilmesi halinde yasal işlem başlatılması gerekmektedir.
Gazi Mağusa’da Serbest Liman içerisinde bulunan eski eser nitelikli bir taş ocağının kiralanmasının ilgili mevzuata aykırı olduğu iddia edilmiştir. Bu husus Temiz Toplum Derneği’nin başvurusu üzerine Dairemiz tarafından değerlendirilmiş ve soruşturma neticesinde 2 Ağustos 2016 tarihinde Rapor hazırlanmıştır. 7 Kasım 2016 tarihinde KKTC Meclisi’nde ve/veya Ombudsman Komitesinde görüşülen Raporumuzun tavsiyeleri ışığında söz konusu Kira Sözleşmesi, Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğü tarafından iptal edilmiştir.
Daha önce de belirttiğimiz üzere Gazi Mağusa Suriçi Bölgesi 11 Mart 1986 tarihinde “Koruma Alanı” içerisine alınmıştır. Bu karar uyarınca Gazi Mağusa Suriçi’nde bulunan eski eser nitelikli taşınmaz mallar ile ilgili bir listeleme çalışması yapılmış ve mezkur liste Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 30 Haziran 1998 tarihli 267 numaralı toplantısında onaylanmıştır.
Buna rağmen Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğü Orta Çağ konutu olduğu iddia edilen evin özellikli ve/veya listeli olmadığından yıkılmasına izin vermiştir. Halbuki, Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 11 Mart 1986 tarihli kararı ışığında “Koruma Alanı” olarak ilan edilen bölgede herhangi bir yapı ve/veya eser ile ilgili bir müracaat yapılması halinde Eski Eserler Dairesi Müdürlüğü tarafından yıkımına izin verilmezden önce konunun Anıtlar Yüksek Kurulu’nda görüşülmesi ve Kurul tarafından yapılacak olan araştırma ve/veya inceleme neticesinde yıkım izninin verilip verilemeyeceğinin değerlendirilmesi gerekirdi. Aksi halde telafisi olmayan kararlarda akıllarda hep bir acaba sorusu bırakacaktır. Bu nedenle Sayın Azimli yıkım izni vererek aceleci ve/veya hatalı davranmıştır.
Anıtlar Yüksek Kurulu 23 Eylül 2016 tarihli 575 numaralı toplantısında İskele Sit Alanı sınırlarını görüşerek onaylamıştır. Ancak Sayın Merter Refikoğlu İskele Bölgesi Sit Alanı’na dahil edilmesi gereken bir bölge ile ilgili Gazi Mağusa Şubesi eski Amiri Sayın Elif Karaca’nın iki kez rapor hazırlayıp Müdürlüğe sunduğunu buna rağmen Sayın Azimli’nin Şube Amirliğinde görevli sözleşmeli bir Arkeoloğa yeni bir rapor hazırlatıp belirlenen Sit Alanını daraltarak 13 (onüç) antik mezarı bu alanın dışında bıraktığını iddia etmiştir. Sayın Fuat Azimli Sayın Refikoğlu’nun bu iddiasını reddederek gerçekleri yansıtmadığını ileri sürmüştür.
Dairemiz tarafından yapılan soruşturma neticesinde İskele Bölgesi Sit Alanı ilan edilen bölge ile ilgili olarak başka herhangi bir rapor ve/veya bölge tespit edilememiştir. Gazi Mağusa Eski Bölge Şube Amiri Sayın Elif Karaca ile yapılan telefon görüşmesinde bu konuda tanzim ettiği raporu Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğüne teslim ettiğini belirtmiştir. Sayın Fuat Azimli Anıtlar Yüksek Kurulu kararını söz konusu Rapor doğrultusunda aldığını ve/veya onayladığını ileri sürmüştür. Bu beyanın aksine bir durum tespit edilemediğinden Sayın Merter Refikoğlu’nun bu konudaki iddiasının yersiz olduğu sonucuna varılması gerekmektedir.
Tarihi eserler bir toplumun geçmişini anlatan en önemli yapıtlarıdır. Anıtlar Yüksek Kurulu ve Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğü eski eserlerin tahrip olmalarının önlenmesinde sorumluluklarını bir o kadar daha ciddiye alarak eski eserlerin korunmasında daha aktif bir rol oynamaları gerekmektedir. Söz konusu Kurul ve Eski Eserler Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan icraatların niteliği ve buna bağlı olarak denetim mekanizmasının zamanında uygulanabilirliği önemlidir. Bu itibarla Kurul ve Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğü ülkemizin kültürünü gelecek kuşaklara taşımak, bu değerleri onlara yaşatmak ve/veya yansıtmak bakımından tarafsız davranmaları ve mesleki bilgilerine göre hareket etmelidirler. Yine Anıtlar Yüksek Kurulu’na atanacak üyelerin 60/1994 sayılı Yasanın 42’nci maddesi uyarınca usulüne uygun olarak atanmaları hizmetlerin bilimsel esaslara göre yürütülmesine yardımcı olacaktır.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)