Ombudsman Emine Dizdarlı Sayın Nazife Tavlı'nın raporunu yayınladı.

Dairemize başvuruda bulunan Sayın Nazife Tavlı, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun gönderdiği Enerji Tüketim Faturalarındaki, maktu ücretin ve sokak aydınlatma ücretinin sabit olmadığını, elektrik tüketim faturalarında belirtilmesi gereken KW.’lık dilimlerin görünmediğini, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’na bu konuyu sözlü olarak bildirdiğini ancak tatmin edici bir cevap alamadığını, Elektrik Kurumu tarafından uygulanan maktu ücrete bağlı olarak mağduriyet yaşadığını iddia ederek konunun Dairemiz tarafından soruşturulmasını talep etmiştir.

Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.

Kıbrıs Elektrik İdaresi, Fasıl 171 Elektrik İnkişafı Yasası tahtında kurulan tüzel bir kişiliğe haiz bir kurum olup söz konusu Yasa kurallarına bağlı kalınması koşuluyla mezkur Yasanın 12’nci maddesinde yer alan görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.

KKTC Elektrik Kurumundan temin edilen bilgiye göre, uzaktan erişimli elektronik sayaca geçilmeden önce, ülke genelinde 157,741 adet mekanik sayaç bulunmakta idi. Her ne kadar da mekanik sayaçların uzaktan erişimli sayaçlarla değiştirilmesi projesi büyük oranda gerçekleştirilmiş olsa da mezkûr proje tamamlanmamıştır.

Söz konusu proje tamamlanmadığı cihetle eskiden olduğu gibi okuma işlemleri ilgili memurlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Özellikle hava koşulları, izinli personel sayısı ve ilgili aydaki çalışma gününe bağlı olarak 30 günde bir okunması gereken sayaçlar daha uzun bir sürede veya normal süresinden daha erken okunabilir. Bu husus birçok tüketici tarafından yakınma konusu yapılmaktadır. Tüketiciler sayaçların her zamanki gününden geç okunması halinde tüketim miktarının yükselmiş olacağından, yüksek tarifeli üst dilimlere giren tüketim miktarının artacağını ve normalde ödemeleri gereken miktardan daha yüksek faturalarla karşılaşacaklarını iddia etmektedirler. Bu durum genel bir kanaat olmakla birlikte doğruyu yansıtmamaktadır. Faturalandırma halen merkezi sistemle değil okuma değerleri alındıktan sonra Bölge Amirliklerinde yapılmaktadır. Bu nedenle yerleşim yerleri bölgelere ayrılarak okuma işlemi devam etmektedir. Buna bağlı olarak 30 günde okunması gereken sayaçlar halen normal süresinden geç veya daha erken okunabilmektedir. Kıb-Tek’in uyguladığı tarifelerde fiyat dilimleri ile maktu ücret 30 günlük kullanım süresi içindir. Sokak aydınlatma ücreti ise ülke genelindeki tüketim miktarına ve maliyete bağlı olarak her ay değişebilmektedir. Yine, okuma devresi iki farklı aydan gün alıyorsa, ilgili aylar için geçerli olan fiyatlar, fatura döneminin kapsadığı gün payına göre faturaya yansıtılmaktadır.

Fasıl 171 Elektrik İnkişaf Yasası’nın 23’üncü maddesi elektrik vergileri ve tarifeleri, 24’üncü maddesi ise hesap ve muhasebe işlemlerinin nasıl yapılacağını düzenlemektedir. Söz konusu Yasanın 23’üncü maddesi uyarınca elektrik vergileri ve tarifeleri İdarenin toplu olarak veya doğrudan tüketicilere sattığı elektrik ve yaptığı hizmetler için yükleyeceği ücretler, İdarenin bu satış ve hizmetlerinde bir yılda başka kaynaklardan elde edilmesi muhtemel gelirle birlikte sağlayacağı gelir, İdarenin harcayacağı herhangi bir paranın faizi veya ana kısmının ödenmesi ile ilgili olarak o yılda yapılması gereken ödemelerle, İdarece bu kısım uyarınca çıkarılmış esham ve tahsilatın geri ödenmesi için ödenek ayrılması ve İdarenin o yılda ihtiyat fonu, genişletme, yenileme, aşınma ikrazları ve başka benzeri amaçlar için ayırmayı uygun göreceği miktarlar dahil, İdarenin o yıl doğru olarak gelire yüklenebilecek tüm ücret, tahsilat, maaş, ikramiye, çalıştırma masrafları ve öteki harcamalarını ödemek için yeterli olacak kadar veya yeterli olan miktarın mümkün derecede en yakın miktarı sağlayacak oranda ve tarifeye göre saptanır.

Bir faturanın nasıl hesaplandığını anlamak bakımından Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun örnek olarak gösterdiği ve uyguladığı yöntemle 1 Şubat 2015 tarihinden itibaren yürürlükte bulunan tarifelere göre Konut Tarifesi kullanan bir tüketici için 30 gün süreli kullanıma örnek bir fatura hesabı tanzim edelim.

Örnek Fatura Hesabı:

Önceki okuma ile son okuma arasında elektrik sayacının 400 kWs fark göstermiş olsun.

51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’nın 85’inci maddesinin 2’nci fıkrası uyarınca Belediyenin aydınlatılması Belediye’ye aittir. Yapılan hizmete karşılık her konut ve işyerinden Belediye Meclisince hazırlanacak, Bakanlıkça önerilecek ve Bakanlar Kurulunca onaylanacak bir tüzükle yılda 4,000,000 Türk Lirası ile 160,000,000 Türk Lirası arasında aydınlatma resmi alınır. Ancak, 2011 ve 2012 yılında KKTC’de bulunan 28 Belediyeden 25’i Temizlik ve Şehir Aydınlatma (Değişiklik) Tüzüğü yayımlamış ve Sokak Aydınlatma ücretini kaldırmıştır. Girne, Alsancak ve Çatalköy Belediyeleri tüzük ve/veya tüzük değişikliği yapmamakla birlikte onlar da sokak aydınlatma ücretlerini kaldırdılar. Mezkûr Belediyelerin de gerekli adımı atarak tüzük değişikliklerini yapmalarını ve bu konudaki eksikliklerini gidermeleri gerekmektedir.

Fasıl 170 Elektrik, Aydınlatma ve Öteki Amaçlar için Elektrik Sağlanmasını Düzenleyen Yasa’nın 17’nci maddesi Sokak Lambalarına enerji teminini düzenlemektedir. Sokak Aydınlatma ücreti ile ilgili düzenleme ise 736/2012 sayılı Elektrik İnkişaf (Değişiklik) Tüzüğü’nde yer almaktadır. Esas Nizamnamenin 5’inci maddesinin 7’inci fıkrası tahtında tüketicilerin aylık fatura bedellerine, Belediyelerin sokak ışıklarına ait bakiye borç tamamlanıncaya kadar her ay 5.5 Türk Lirası (Beş buçuk Türk Lirası) tutarında ek maktu ücret eklenir ve o ayın faturası ile birlikte tahsil edilir. Maktu ücretler fatura alan kişiler için 16.95 Türk Lirası olarak belirlenmişken fatura almayan kişiler için 12 Türk Lirası olarak belirlenmiştir. Bu duruma bağlı olarak 30 gün esas alındığında fatura alan kişiler maktu ücreti 16.95TL+5.5TL = 22.45 Türk Lirası olarak öderken fatura almayan kişiler maktu ücreti 12TL+5.5TL = 17.5 Türk Lirası ödemektedir. Ayni şekilde Sokak Aydınlatma ücretlerinin her faturada değişkenlik ve/veya farklılık gösterebilme sebebi ise faturalandırma döneminde Kuzey Kıbrıs’taki tüm sokak aydınlatma sayaçlarının toplam tüketiminin, toplam aktif tüketici sayısına bölünerek hesaplanmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu belirli dönemlerde Belediyelerin sokak aydınlatma ile ilgili bakiye borç miktarının ne olduğunu ve ne kadar kaldığını açıklaması ve faturalarda belirtilen maktu ücretin ne kadar süre ile tüketiciler tarafından ödenmesi gerektiği konusunda tüketiciyi bilgilendirmesi gerekmektedir.

Sayın Tavlı’ya ait elektrik sayacının her ayın 7’sinde okunarak faturalandığı tespit edilmiştir. Enerji tüketim faturası ve/veya faturalandırma gününde sayacın gösterdiği miktar 6973 kWs’tır. Bir önceki okumada ise mezkûr sayaç 6,466 kWs göstermekte idi. Önceki okuma ile son okuma arasında Sayın Tavlı 507 kWs enerji akımı kullanmıştır.

Sayın Tavlı’ya ait ihtilaf konusu Enerji Tüketim Faturası incelendiğinde 250 kWs dilimlerin ayrımı net olarak görülmemektedir. Bu nedenle yukarıdaki örneği dikkate alarak söz konusu faturanın kalemlerine bakarak nasıl hesaplandığını saptamak yararlı olacaktır.

Söz konusu Enerji Tüketim Faturası 7 Kasım – 7 Aralık 2017 tarihlerini kapsamaktadır.

Görüleceği gibi, Enerji Tüketim Faturası toplamında bir hata yoktur. Ancak, Enerji Tüketim Faturası incelediğimizde satırlarda gösterilen tutarlar ve yerleri kafamızı karıştırmaktadır. Bu nedenle fiyat ve faturaların anlaşılır hale getirilmesi için Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu tüketicileri faturaları hakkında bilgilendirmesi, fatura üzerinde belirtilen enerji tüketim dilimlerinin okunurken anlaşılır hale getirilmesi, enerji tüketim faturalarının okunmasının kolaylaştırılması veya enerji tüketim faturalarının yazılmalarında sadeleştirilmeye gidilmesi ve bu konudaki kafa karışıklığını ortadan kaldıracak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir.

           Emine DİZDARLI

    Yüksek Yönetim Denetçisi

            (Ombudsman)