Dairemize başvuruda bulunan Sayın Necati Karavezirler, Cihangir’de Pafta/Harita XXII.12.W.1C’de bulunan 1 numaralı parsel üzerinde 1974 Harekatı öncesinde tuğla fabrikası bulunduğunu, mezkur fabrika Harekattan sonra askeri amaçlarla kullanıldığını, askeri bölgedeki tuğla-kiremit fabrikasındaki makinelere yapılan hasar için kendisine puan verildiğini, bir süre sonra mezkur yeri oğluna devretmek amacı ile ilgili Daireye işlemler için gittikleri zaman söz konusu parselin mülkiyetinin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti adında kayıtlı olduğunu öğrenmesini müteakip tarlasının kendisine iade edilmesini talep ettiğini iddia etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Başvuru konusu taşınmaz mal için 9 Ağustos 1987 tarihinde, değiştirilmiş şekliyle 41/77 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası uyarınca düzenlenmiş Bina Değerlendirme Formu (İTEM 21) doldurulmuş ve söz konusu Form Cihangir Muhtarlığı tarafından imzalanıp mühürlenmiştir . Form: İtem 21 İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası, Bina Değerlendirme Formu Danışma Kurulu, söz konusu form üzerinde bulunan Özel Not veya Açıklaması bölümüne söz konusu yerde Tuğla Kiremit Fabrikası bulunduğunu ve askeri bölgede yer aldığını belirtmiştir. KKTC İçişleri ve Yerel Yönetimler Bakanlığı, Harita Dairesi Müdürlüğü tarafından 13 Ağustos 2013 yılında yapılan araştırmada Cihangir’de kain 1 nolu arazinin askeri bölge dışında olduğu tespit edilmiştir. Bu belirsizliğin devam etmesi neticesinde 5 Ekim 2017 tarihinde yeniden ve yerinde yapılan incelemede söz konusu taşınmaz malın askeri bölge dışında ancak 300 metrelik askeri emniyet sahası içerisinde olduğu saptanmıştır.
1988 yılında Sayın Karavezirler’e ait tuğla-kiremit fabrikasındaki makinelerin dökümü temin edilmiş ve Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu eski Başkanı Sayın Esat Fellahoğlu tarafından Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğüne gönderilen 9 Kasım 1988 tarih ve MK.20445 sayılı yazı ile makinelerin ‘1977 rayiç fiyatlarına göre’ değerlendirilerek bildirilmesi istenmiştir. Söz konusu fabrikada bulunan makinelerin değeri, Devlet Emlak ve Malzeme Dairesinde görevli Makine Mühendisi Sayın Halet Yıldırım, Satış Sorumlusu Sayın Hasan Gazi ile Karayolları Dairesinde görevli Makine Mühendisi Sayın Helvacıoğlu tarafından değerlendirilmiştir. Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi Müdürlüğü’nün 10 Ağustos 1989 tarihli Değerlendirme Raporu neticesinde makinelerin değerinin 9,800,000 Türk Lirası olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu değer feragat edilen taşınmaz malın değerlendirilmesinde dikkate alınmıştır. Nitekim Sayın Necati Karavezirler (n/d Necati Ali Hacı İsmail) adına 13 Şubat 1990 tarihli T Cetveli düzenlenerek Sayın Karavezirler’e, ‘terkedilen malın’ ve keza makinelere biçilen değere karşılık olarak toplam 1, 096,598 puan verilmiştir. Bunun üzerine Sayın Karavezirler 20446 numaralı T.(1) Terkedilen Taşınmaz Mallar Formu üzerine, mezkur taşınmaz malından feragat ettiğini yazıp imzalamıştır. Sayın Karavezirlerin dosyasında yapılan incelemede, Sayın Karavezirler’in iddia ettiği gibi 25 Mayıs 1990 tarihinde yaptığı müracaatın taşınmaz malı için hasar müracaatı değil, 41/77 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası uyarınca ‘Güney Malvarlığından Feragat Beyannamesi’ doldurduğu ve mezkur taşınmaz malından feragat ettiği görülmektedir.
13 Şubat 1990 tarihinde Necati Ali Hacı İsmail sahibi bulunduğu söz konusu kiremit fabrikasından 41/77 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası IX. Cetvel A tahtında Feragat Beyannamesi imzalayarak hakkından feragat etmiştir. Söz konusu Feragat Beyannamesi uyarınca Sayın Necati Ali Hacı İsmail’e Mal Değer Belgesi düzenlenerek toplam 1,096.598 (Bir milyon doksan altı bin beş yüz doksan sekiz) puan verilmiştir.
41/77 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın 2’nci maddesinin (d) bendi uyarınca Kıbrıs’ın Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sınırları dışında veya içinde olup, askeri nedenlerle kullanamama durumunda taşınmaz malı bulunanlara bunlara karşılık eşdeğer miktarda mal verilmesini veya tazmin edilmelerini öngörmektedir.
Yine, söz konusu Yasanın 82’inci maddesinin 1’inci fıkrası tahtında İskan Komitesi, “T” Cetvellerinde yer alan ve verilmesini onayladığı taşınmaz mal veya mallar veya puan değeri için hak sahibine Kesin Tasarruf Belgesi veya Mal Değer Belgesi verilmesini Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğüne bildirmeden evvel hak sahibinden Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde kendisine karar verilmiş taşınmaz mal veya mallara veya puan değerine karşılık olarak başvurusunda göstermiş olduğu terk edilen mallardaki mülkiyetinden hale göre bu Yasaya ekli IX. Cetveldeki veya IX.cetvel A’daki örneğe uygun olarak hazine lehine feragat vermesini ister. Ayrıca, mal hasarına karşılık taşınmaz mal veya puan değeri dışında başka herhangi bir talepte bulunamayacağına dair ilgili hak sahiplerinden hale göre bu Yasaya ekli X. cetveldeki veya X. Cetvel A’daki örneğe uygun olarak feragatname alır.
Bu konuda yapılan incelemede İskan Komitesinin mezkur Yasa’nın 82’inci maddesinde belirtilen yöntemle Feragat işlemlerini yaptığı ve usulüne uygun olarak 13 Şubat 1990 tarihinde işlemlerini tamamlandığı açıkça görülmektedir. 41/1977 sayılı Yasa hükümlerine göre Sayın Karavezirlerin mevcut fiili durum değişmediği sürece taşınmaz malını geri talep etme yetkisi bulunmamaktadır. Bununla birlikte İskan Komitesinin bu süre içerisinde ve mezkur Yasaya göre söz konusu taşınmaz malın statüsünde değişiklik olmadığı sürece iade etme yetkisi bulunmamaktadır. KKTC İçişleri Bakanlığı Harita Dairesi Müdürlüğü’nün 5 Ekim 2017 tarihli yazısına göre söz konusu taşınmaz malın askeri bölge dışında ancak 300 metre askeri emniyet sahası içerisinde olduğu tespit edilmiştir. Bu durumda taşınmaz malın statüsünde bir değişiklik olmadığı takdirde kişi yararına adımlar atılmasına olanak bulunmamaktadır.
Mevcut yasal durum bu noktada iken Sayın Karavezirler lehine atılacak herhangi bir adım bulunmamaktadır. Sayın Karavezirlerin talebinde ısrarlı olması halinde dava açması ve Mahkeme huzurunda 28 (yirmi sekiz) yıl önce yaptığı işlemlerin hatalı olduğu ve/veya söz konusu işlemleri yaptığı sırada görevli memurlar tarafından kandırıldığı ve/veya söz konusu işlemlerin hile yolu ile yapıldığı hususlarını isbatlaması gerekmektedir.
Halka hizmet amacıyla görev yapan kamu görevlilerinin tarafsız, dürüst ve kendi yeteneklerini en iyi bir şekilde kullanarak görevlerini ifa etmeleri beklenir. Kamu görevlileri, görevlerini yerine getirirken dikkatli davranmalı, herkesin haklarını gözetmeleri ve hizmetlerin etkin bir şekilde sunulduğuna olan güven ve inancı tutarsız beyanlarla sarsmamalıdırlar. Kamu görevlileri, halkın kamu hizmetine güven duygusunu zedeleyen, şüphe yaratan ve adalet ilkesine zarar veren davranışlarda bulunmaktan kaçınmaları gerekmektedir.
Emine Dizdarlı
Yüksek Yönetim Denetçisi
(ombudsman)