Sayın Orhan Öztekin, 1990 yılı itibarıyla çalışma izni ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde ikamet ettiğini, 2012 yılının Ağustos ayında vatandaşlık almak için KKTC İçişleri Bakanlığı Muhaceret Dairesi Müdürlüğü’ne başvuruda bulunduğunu, Yurttaşlık Yasası’nda yurttaşlığın kazanılması için öngörülen koşullara haiz olmasına rağmen KKTC vatandaşlığının çeşitli sebeplerle şahsına verilmediğini iddia ederek konunun soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Yurttaşlık Yasası’nın amacı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yurttaşlığının kazanılmasına ve kaybedilmesine ilişkin esasları düzenlemektir. 25/1993 sayılı Yurttaşlık Yasası tahtında yurttaşlığın kazanılması doğum yolu, evlat edinme yolu, doğum yeri ve evlenme ile olabileceği gibi, Bakanlar Kurulu veya Bakanlık Kararı ile Genel veya İstisnai olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Vatandaşlığı alınabilmektedir.
Sayın Orhan Öztekin KKTC İçişleri Bakanlığı, Muhaceret Dairesi Müdürlüğü nezdinde bulunan 49250/90 numaralı Vatandaşlık Başvuru Dosyası’nın sahibidir. Sayın Orhan Öztekin 8 Ekim 1990 tarihinden itibaren çalışma izni almaya başlamış ve 21 kez çalışma izni almış ve/veya yenilemiştir. Yapılan soruşturmada Sayın Öztekin’in 25/1993 sayılı Yurttaşlık Yasası’nın 8’inci maddesi uyarınca belirlenen koşulları taşıyan yabancı bir kişi Bakanlık Kararı ile KKTC Yurttaşlığına alınabilir. Söz konusu madde tahtında Vatandaşlık almak maksadıyla yapılan başvurularda, kendi ulusal yasasına göre veya vatansız olması halinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yürürlükteki yasalara göre reşit olması, başvuru tarihinden geriye doğru Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde beş yıl kesintisiz ikamet etmiş olması, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yerleşmeye karar verdiğini davranışı ile teyit etmiş olması, iyi ahlak sahibi olması, genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden hastalığının bulunmaması, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde kendisinin ve geçimi ile yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire ve işe sahip olması şartları aranmaktadır. Bu çerçevede Sayın Öztekin, gerekli koşullara haiz olduğundan 8 Ağustos 2012 tarihinde İçişleri Bakanlığı’na başvurmuştur. 10 Ocak 2013 tarihinde ilgili Bakanlık tarafından Sayın Öztekin’den talep edilen güvenlik soruşturmasına ilişkin belge 26 Mart 2013 tarihinde, 10 Nisan 2013 tarihinde talep edilen sağlık soruşturmasına ilişkin belge ise 30 Mayıs 2013 tarihinde Sayın Öztekin tarafından Bakanlığa sunulmuştur. Ancak 28 Temmuz 2013 tarihinde gerçekleşen Genel Seçimler dolayısıyla Sayın Öztekin’in Yurttaşlığa alınma işlemleri 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası’nın 79’uncu maddesinin 5’inci fıkrasının (Ğ) bendi Yurttaşlık Yasası kuralları uyarınca seçim yasakları kapsamına girdiği cihetle durdurulmuştur. Muhaceret Dairesi Müdürlüğü’nün 2013 seçim yasakları sonrasında 2012 yılına ait belgeler Sayın Öztekin tarafından yenilenmediği cihetle işlemeleri ileriye götürülmemiştir.
Sayın Öztekin 15 Ağustos 2017 tarihinde 23/1995 sayılı Yurttaşlık Yasası’nın 9’uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu Kararı ile istisnai olarak Yurttaşlığa alınma talebinde bulunmuştur. Söz konusu madde tahtında, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yurttaşlığını herhangi bir şekilde kaybetmiş olanların sonradan doğmuş reşit çocukları Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetine sanayi, ticaret, turizm, sosyal ve ekonomik alanlarda yatırım yapmış olan veya bilim, teknik, siyaset veya kültür alanlarında olağanüstü hizmeti geçmiş veya hizmet verebilecek kişiler, Yurttaşlığa alınması Bakanlar Kurulunca zorunlu görülen kişiler, 1974 Barış Harekatı’na katılanlar ile eş ve çocukları; şehit düşenlerin dul eş ve çocukları ile ana ve babaları, 1 Ağustos 1958 tarihinden sonra Türk Mukavemet teşkilâtı saflarında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyet'inde hizmet ifa eden kişiler başvurabilmektedir. Söz konusu madde uyarınca gerekli güvenlik ve sağlık soruşturmalarını tamamlayan Sayın Öztekin’in yurttaşlık başvurusunun kabulü Bakanlar Kurulu’nun onayına bağlıdır. Ancak yapılan soruşturmada Bakanlar Kurulu’nun bugüne kadar bu yönde bir karar almadığı tespit edilmiştir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Yurttaşlığı’nın kazanılmasına ve kaybedilmesine ilişkin esasları düzenleyen 25/1993 sayılı Yurttaşlık Yasası uyarınca Bakanlar Kurulu veya Bakanlık kararı ile Genel veya İstisnai olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yurttaşlığına alınabilir. Bu koşullar mezkur Yasa’nın 8 ve 9’uncu maddelerinde yer almaktadır. Söz konusu Yasa maddelerinde belirtilen koşulları yerine getiren veya taşıyan herkesin KKTC yurttaşlığına alınma hakkı olmakla beraber Devletin vatandaşlık konularında takdir hakkı bulunmaktadır. İdare adına yetki kullanan kişiler takdir hakkını keyfi olarak kullanamaz. İdari yetki kullanan kişi, söz konusu yetkisini, kamu hizmetlerinin etkin şekilde yürütülmesine ve kamu yararını sağlamak amacıyla kullanır. İdare’nin takdir yetkisini kullanması ile ilgili prensipler birçok Yüksek İdare Mahkemesi’nin kararlarında yer almaktadır. İdare, takdir yetkisini kullanırken, bu yetkisini yasalara ve Anayasa’ya uygun bir şekilde kullanmalıdır.
Sayın Öztekin’in işlemleri Seçim Yasakları nedeniyle kesintiye uğradığı ve/veya Sayın Öztekin ilgili belgelerini yenilemediği cihetle işlemeleri yarım kaldığından KKTC İçişleri Bakanlığı, Muhaceret Dairesi Müdürlüğüne yapılacak yeni bir müracaat ışığında durumunun gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bireyler İdare nezdindeki işlemlerin nasıl ilerlediğini bilmedikleri nedeniyle İçişleri Bakanlığı’nın gerekli bilgilendirmeyi yapması ve/veya söz konusu kişiyi Müdürlüğe davet ederek işlemlerin yeniden başlatılması için yol göstermesi gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)