Sayın Savaş İzci ikamet etmekte olduğu Dikmen Köyü’nde şahsına ait evinin çok yakın mesafesinde bulunan Pafta/Harita:X11/61W1 Parsel No:102’ye ağıl inşaat izni verildiğini , söz konusu ağılın çevre kirliliği , koku , sinek gibi sorunlar yarattığını , bunun neticesinde bölge halkının bir çok rahatsızlığa maruz kaldığını iddia ederek Dairemizden bu konuda yardım talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu , 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor tanzim edilmiştir.
K.K.T.C. Bakanlar Kurulu 10 Şubat 2016 tarihli oturumunda Dikmen Köyü’nde Sayın Savaş İzci’nin ikamet etmekte olduğu evinin çok yakın bir mesafesinde bulunan Pafta/Harita:X11/61W1 Parsel No:102’yi Aşağı Dikmen Hayvancılık Bölgesi’nin yetersiz kalması gerekçesiyle İçişleri Bakanlığı’nın kontrol ve yönetiminden sorumlu olmak üzere Girne Kaymakamlığı’nın kullanımına vererek Aşağı Dikmen’in Organize Hayvancılık Bölgesine dahil edilmesine karar vermiştir. Bunun üzerine Şehir Planlama Dairesi Müdürü Sayın Türkmen Yiğitcan 10 Şubat 2016 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ve Hayvancılık Dairesi’nden alınan olumlu görüş çerçevesinde söz konusu yere gerekli ağıl izinlerini vermiştir.
K.K.T.C. Turizm ve Çevre Bakanlığı ile Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü’nün söz konusu yerde gerçekleştirdiği denetimde söz konusu ağıl yerinin yerleşim alanı içerisinde olduğu tespit edilmiştir.
18/2012 sayılı Çevre Yasası’nın 30’uncu maddesinin 1’inci fıkrası altında yapılan Hava Kirliliğinin Kontrolü Tüzüğü’nün 28. maddesinin 1’inci fıkrasının (B) bendi uyarınca hayvancılık faaliyetlerinin Organize Hayvancılık Bölgelerinde veya yerleşim alanları dışında yapılması gerekmektedir. Bu madde tahtında yapılacak olan hayvancılık faaliyetlerinin ayrıca Çevresel Etki Değerlendirmesi (Ç.E.D.) Tüzüğü kapsamında da değerlendirilmesi gerekmektedir.
K.K.T.C. Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Hayvancılık Dairesi hayvancılık bölgesi oluşturulurken talep edilen görüşlerde yerleşim yerine yakınlık ve/veya mesafesine yönelik faktörleri dikkate almadıklarını , kendi Yasa ve Tüzüklerinde böyle bir düzenleme veya koşul bulunmadığını . daha çok söz konusu arazinin şekli , meyili ve hayvancılık yapımına uygunluğu dikkate alınarak görüş verildiğini , bu bağlamda söz konusu parselin hayvancılık bölgesine dahil edilmesinde herhangi bir sakınca görülmediği konusunda Girne Kaymakamlığı’na da yazı yazdıklarını belirtmiştir.
Girne Kaymakamlığı nezdinde yapılan soruşturmada , Girne Kaymakamı Sayın Mustafa Erişmen ağıl izinlerinin Hayvancılık Dairesi ve Çevre Koruma Dairesi taraflarından alınan olumlu görüşlere istinaden yerleşim yerleri dışında veya organize hayvancılık bölgesi sınırları içerisinde verilmekte olduğunu , söz konusu arazi ile ilgili Sayın Tahir Sancak Girne Kaymakamlığı’na 05 Şubat 2016 tarihinde ağıl izni için başvurduğunu , 10 Şubat 2016 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca Pafta/Harita:X11/61W1 Parsel No:102’nin Aşağı Dikmen Organize Hayvancılık Bölgesine dahil edilmesi neticesinde 07 Mart 2016 tarihinde sözleşme imzalanarak Ağıl Kullanım İzin Belgesi verdiklerini belirtmiştir. Girne Kaymakamlığı Çevre Koruma Dairesi’ne bir yazı yazarak görüşlerini talep etmiştir. Girne Kaymakamlığı Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü’nün olumsuz görüşüne rağmen söz konusu yer için Ağıl Kullanım İzni vermiştir.
Ağıl izni genel olarak yerleşim yerleri dışında uygun yerlere veya Organize Hayvancılık Bölgesi olan yerlere Hayvancılık Dairesi ile Çevre Dairesi’nden alınan olumlu görüşler ışığında verilmektedir. Bu hususa bağlı olarak Ağılar Bölgesini oluştururken İdare ağıl yapımına ve kullanımına uygun olan arazileri tespit ederken yerleşim yerlerine uzaklığı ve insan sağlığı üzerinde yarattığı olumsuz sonuçlar nedeniyle uzman kişilerden ve/veya kurumlardan olumlu bir rapor alınması gerekmektedir. Ülkemizde yaşamını sürdüren her bireyin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek , çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin , gerçek ve tüzel kişilerin ödevidir. Bu nedenle İdare çevre kirliliğini önlemek için etkin bir şekilde söz konusu bölgeleri denetlemelidir.
Ağıl bölgelerinin kurulması amacıyla hayvanların barınacağı yerler saptanırken belediyelerin , Çevre Koruma Dairesi’nin ve Sağlık Bakanlığı’nın görüşleri alınarak söz konusu arazilerin özelliği , koruma alanı içinde olup olmadıkları ve söz konusu arazilerin yerleşim yerlerine uzaklığı dikkate alınması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Sayın Savaş İzci’nin şikayetine konu olan Aşağı Dikmen Bölgesi’nde kain Pafta/Harita:X11/61W1 Parsel No:102’ye ağıl izni verilmeden önce Girne Kaymakamlığı Çevre Koruma Dairesi tarafından verilen görüşü dikkate alması gerekirdi ve/veya Girne Kaymakamlığı söz konusu arazinin yerleşim bölgesi sınırları dahilinde olduğunu dikkate alarak Ağıl Kullanım İznini vermemesi gerekirdi. Bu hususa ilaveten Girne Kaymakamlığı 18/2012 Çevre Yasası’nın 30’uncu maddesinin altında yapılan 580/2015 sayılı Hava Kirliliğinin Kontrolü Tüzüğü kapsamında da bir değerlendirme yapması gerekirdi. Sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamak herkesin hakkıdır. İdare bu problemi görmezden geldiği sürece insanların en temel hakkı olan yaşama hakkı etkilenecektir. Bu konudaki yasalarında uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir.
Bu itibarla Sayın Savaş İzci’nin şikayetinde haklı olduğu , İdare’nin dikkate alması gereken hususları dikkate almadığı açıkça görülmektedir. Yine yerleşim bölgesi içerisinde bulunan sadece söz konusu parsel’in Hayvancılık Bölgesine eklenmesi ve/veya Aşağı Dikmen Organize Hayvancılık Bölgesine dahil edilmesi düşündürücüdür. Aşağı Dikmen Bölgesi’nde kain Pafta/Harita:X11/61W1 Parsel No:102’ye verilen ağıl izninin iptal edilip söz konusu köyde ikamet edenleri herhangi bir şekilde mağdur etmeyecek yeni alternatif bir ağıl yeri gösterilmesi ve/veya ağıl sahibinin kullanabileceği uygun , yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede arazi tahsis edilmesi gerekir. Söz konusu ağıl inşaatı için bir çok harcama yapıldığı hususunun göz önünde bulundurularak ağıl sahibinin tazmin edilmesi gerekmektedir. İdare’nin kendi işlem , ihmal ve eylemlerinden doğan zararı gidermekle yükümlüdür.
İdare , zarar görenin zararını giderdikten sonra , kusurlu işlem ya da eylemiyle zararın doğmasına sebebiyet veren kamu personeline , mahkeme tarafından tespit edilen kusur oranında rüju etmesi gerekir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)