Sayın Semra İlgu, Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı tarafından düzenlenen yazılı ve sözlü sınavlarda başarılı olarak 19 Ekim 2017 tarihi itibarı ile Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi, Paramedikal Hizmetleri Sınıfı, III. Derece Sağlık Hemşiresi mevkisine atandığını ancak KKTC Sağlık Bakanlığı yetkililerince kadrosunun yetki ve sorumluluklarını yerine getirmesinin engellendiğini iddia ederek Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Semra İlgu, 5 Mart 2012 tarihinde KKTC Sağlık Bakanlığı, Yataklı Tedavi Kurumları’nda, Ebelik ve Hemşirelik Hizmetleri Sınıfında, IV. Derece Hemşire olarak göreve başlamıştır. Sayın İlgu, 5 yıl boyunca hemşirelik görevini sürdürmesinin ardından Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı tarafından düzenlenmiş olan Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi, III. Derece Paramedikal Hizmetler Sınıfı, Sağlık Hemşiresi sınavına girmiş ve başarılı olmuştur. Sözlü mülakatta da başarılı bulunmasının akabinde Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı tarafından, 19 Ekim 2017 tarihinden itibaren Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi, III. Derece Paramedikal Hizmetler Sınıfı, Sağlık Hemşiresi mevkisine atanmasına karar verilmiştir. Atanma yazısına göre Sayın İlgu’nun ilk görev yeri, Akdoğan Sağlık Merkezi olarak belirlenmiştir.
57/1989 sayılı Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası’nda yer alan, III. Derece Sağlık Hemşiresi kadrosu hizmet şemasına göre bir Sağlık hemşiresinin görev, yetki ve sorumlulukları sağlık merkezlerinde görevli ziyaretçi hemşire ve ebeleri görevleri başında denetlemek, eğitmek, ziyaretçi hemşirelik ve ebelik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla sağlık merkezi hemşireleri ile iş birliği yapmak, kayıtları tutmak, halk sağlığı ve ziyaretçi hemşirelikle ilgili diğer işleri planlamak ve denetlemektir. III. Derece Sağlık Hemşiresi bu görevlere ilaveten amirleri tarafından verilecek mevkiine uygun diğer görevleri yerine getirir ve görevlerinin yerine getirilmesinden amirlerine karşı sorumludur.
Sayın İlgu başvurusunda, KKTC Sağlık Bakanlığı yetkililerince III. Derece Sağlık Hemşiresi mevkisinin görev, yetki ve sorumluluklarını yerine getirmesine müsaade edilmediğini, ilaveten yasal bir yükümlülüğü bulunmamasına rağmen kendisinden 112 Acil Sağlık Hizmetlerini yerine getirmesinin beklendiğini ileri sürmüştür.
Sayın İlgu’nun Akdoğan Sağlık Merkezinde göreve başlamasının hemen ardından, Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi kadrosunda çalışan iki Yüksek Hemşire, 6 Kasım 2017 tarihi itibarı ile dönemin Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Sayın Kemal Deniz Dana tarafından Akdoğan Sağlık Merkezine görevlendirilmişlerdir. Sayın İlgu bu görevlendirmenin Yasaya aykırı olduğunu ve bu durumun ilgili merkezde yetki karmaşası yaşanmasına neden olduğunu belirtmektedir.
Sayın Semra İlgu’nun başvurusu üzerine başlatılan soruşturma sürecinde, KKTC Sağlık Bakanlığı’ndan değerlendirme talep edilmiştir. KKTC Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan Bilgi Raporunda Temel Sağlık Hemşirelerine Başhemşirelik tarafından çeşitli koruyucu sağlığı destekleyici hizmet içi eğitimler verildiği, yeni hemşireler geldikçe Aşı, Emzirme Danışmanlığı, Acil-Hızır eğitimleri gibi eğitimlerin planlandığı ve bunların yenileme eğitimleri ile birlikte yürütüldüğü kaydedilmiştir. Temel Sağlık Hizmetleri Şube Amiri, Psikoterapist ve Aile Danışmanı Sayın Dr. Güley Bilgi Abatay, bu amaçla 2018 yılı içerisinde Koruyucu Sağlık Hizmetleri ve Aşı Kursu, Emzirme Kursu, Acil-Hızır Eğitimi ve Acil Müdahale-Temel Yaşam Desteği Eğitim Kursu gerçekleştirildiğini ve Sayın İlgu’nun bu kurslardan gerek yazılı gerek duyuru yolu ile haberdar edildiğini belirtmiştir. Sayın Güley Bilgi Abatay, 23-27 Nisan 2018 tarihleri arasında yapılması öngörülen Acil Müdahale-Temel Yaşam Desteği Eğitim Kursu duyurusunun Sayın Semra İlgu’ya bildirildiğini ancak kendisinin bir dilekçe ile kursa katılmayacağını ve ambulansa binmeyeceğini ilettiğini iddia etmiştir. Sayın Abatay, Semra İlgu’nun amirleri tarafından verilen gelişimini destekleyecek direktifleri yapmadığını, sağlık hemşiresinin görev yetki ve sorumluluklarını yerine getirmesinde ön koşul olan bu eğitimleri almadan yasada belirtilen denetim ve eğitim görevini yapmasının mümkün olamayacağını ifade etmiştir.
KKTC Sağlık Bakanlığı Bilgi Raporundan anlaşıldığı üzere, Sayın Semra İlgu’nun ambulansa binme ve diğer acil hizmetlerle ilgili görevleri kabul etmemesi, görevini layıkı ile yerine getirmediği biçiminde değerlendirilmektedir.
Sayın Semra İlgu, 24 Kasım 2017 tarihinde ve 20 Nisan 2018 tarihinde KKTC Sağlık Bakanlığı’na birer dilekçe yazmış ve yaşanan sorunları dile getirmiştir. Sayın İlgu söz konusu dilekçelerde, Akdoğan Sağlık Merkezinde sorumlu hemşirelik görevini kimin sürdüreceği hususunda bir yetki karmaşası yaşandığını, göreve atandıktan sonraki 6 ay boyunca yasal bir zorunluluğu olmadığı halde amirlerince merkezdeki işleyişi tanınmasına katkı koyacağı söylendiğinden 112 Acil Sağlık hizmetinde çalıştığını ancak bu süre zarfında kadrosunun asıl görevlerini yapmasına olanak verilmediğini ifade etmektedir. Sayın Semra İlgu 20 Nisan 2018 tarihli dilekçesi ile 24 Nisan 2018 tarihli dilekçesinde 112 Acil Sağlık Hizmetleri eğitimini 3. şahıslardan öğrendiğini bildirmiş ve düzenlenecek kurslardan yazılı olarak haberdar edilmeyi talep etmiştir.
KKTC Sağlık Bakanlığı Bilgi Raporuna göre, 112 Acil Sağlık Hizmetleri 2004 yılında KKTC Sağlık Bakanlığına bağlı 4 Hastane ile 13 Sağlık Merkezi ve Ercan Havaalanında başlatılmış olup, hizmetler Lefkoşa Dr. Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi, Komuta Kontrol Merkezi’nden yönetilmektedir. Söz konusu Bilgi Raporunda bu hizmetlerin verilmesinde Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi ile Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi iş birliği olduğu, iki kurumun hemşirelerinin kendi rızaları ile görevlendirildikleri belirtilmektedir. 112 Acil Sağlık Hizmetleri ile ilgili yasa çalışmaları ne yazık ki halen tamamlanmış değildir. Dolayısı ile bu göreve ilişkin asıl kadrolar oluşturulmamıştır. Bu hizmetler, Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi ve Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi hemşireleri eli ile sürdürülmektedir.
53/1983 sayılı Kamu Hizmeti Komisyonu ve Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası’nın 4’üncü maddesinin 1’inci fıkrası tahtında Kamu görevlilerinin atanmalarını, onaylanmalarını, sürekli ve emeklilik hakkı kazandıran kadrolara yerleştirilmelerini, terfilerini, nakillerini, çekilmiş sayılmalarını (istifa), emekliye sevklerini ve görevden geçici olarak uzaklaştırma veya göreve son verme dahil tüm disiplin işlemlerini, sözü edilen Yasa, Kamu Görevlileri Yasası ve yürürlükteki diğer mevzuat çerçevesinde yapmak, Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı’nın görevleri arasındadır. Yine aynı Yasa maddesinin 2’nci fıkrasına göre Kamu Görevlileri Yasasında öngörülen tüm sınavları, Kamu Görevlileri Sınav Tüzüğü uyarınca yürütmek ve sonuçlandırmak Komisyonun sorumluluğundadır. Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı, Kamuda görevlendirilecek kişileri, ilgili pozisyonun başvuru koşullarını sağlamaları durumunda öncelikle yazılı sınava tabi tutmaktadır. Bunu müteakip yazılı sınavlarda başarılı olan adaylarla Komisyon Başkan ve Üyelerinin yanı sıra ilgili kurumların müdür veya müsteşarlarının da hazır bulunduğu bir sözlü mülakat gerçekleştirilmektedir. Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı’nın sınavlarda başarılı olan kişileri ataması, adaylarla yapılan sözlü mülakatların ardından adayların kendilerine verilecek görevleri yerine getirebilecek yeterlilikte oldukları kanaatine varılması neticesinde gerçekleştirilmektedir.
Sayın Semra İlgu, yazılı ve sözlü mülakatlarda başarılı olduktan sonra ve görevini yerine getirebilecek yeterlilikte olduğuna kanaat getirilmesi neticesinde, Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı tarafından, Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi, III. Derece Sağlık Hemşiresi kadrosuna atanmıştır. Sayın İlgu, Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı tarafından asıl ve sürekli bir kadroya atanmış olan her kamu görevlisi gibi hizmet şemasında belirtilmiş olan görev, yetki ve sorumluluklarını yerine getirmekle yükümlüdür. Aynı şekilde KKTC Sağlık Bakanlığı’nın da kendisini bu esaslar çerçevesinde çalıştırması gerekmektedir. Sayın İlgu’nun amirlerinin kendisinin yeterliliği ile ilgili bir tereddütleri olması ve/veya atandığı görevi layığı ile yerine getirmediği yönünde bir kanaatleri oluşması durumunda ve/veya gelişimini destekleyecek direktifleri yapmadığı görüşünde olmaları halinde konuya ilişkin mevzuatın gereklerini yerine getirmeleri gerekmektedir.
Sayın İlgu’nun mesleğini daha iyi bir şekilde yerine getirmesi için KKTC Sağlık Bakanlığı tarafından açılan eğitimlere katılması elbette ki yararlı olacaktır. Ancak atanmasının hemen ardından bazı eğitimlere katılmadan denetim ve eğitim görevini yapamayacağını söyleyerek yasa ile kendisine verilmiş olan görevlerinden el çektirilmesi kabul edilebilir değildir. Netice itibarı ile Sayın İlgu, söz konusu mevkiye Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı tarafından ve bu görevleri yapacak yeterlilikte olduğu takdir edilerek getirilmiştir.
57/1989 sayılı Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası’na göre III. Derece Sağlık Hemşiresinin Acil Sağlık Hizmetlerine ilişkin ve/veya 112 Acil Sağlık Ambulans Hizmetlerine ilişkin bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Kaldı ki, KKTC Sağlık Bakanlığı tarafından da 112 Acil Sağlık Hizmetleri ile ilgili mevzuat çalışmasının tamamlanmadığı ve bu görevin hemşirelerin rızası alınarak yerine getirildiği açıkça belirtilmiştir. Hal böyle iken Sayın İlgu’nun hizmet şemasında görevi olarak tanımlanmamış bir işi yapmasını beklemek ve bunu yapmaya rızasının olmaması durumunda görevini eksik biçimde yaptığını söylemek haksız bir yaklaşım olacaktır.
Sayın Semra İlgu’nun 19 Ekim 2017 tarihinde Akdoğan Sağlık Merkezi’ne göreve başlamasının hemen ardından, 6 Kasım 2017 tarihinde, o tarihte Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi kadrosunda III. Derece Yüksek Hemşire mevkisinde bulunan Sayın Selma Borataş (Oflaz) ve Sayın Aysu Elçioğlu (Kasapoğlu), dönemin Müsteşarı Sayın Kemal Deniz Dana tarafından “görülen lüzum üzerine, sağlık servislerindeki personel ihtiyacı ile ilgili gerekli organizasyon yapılana dek işlerin yürütülmesi amacıyla” açıklamasıyla, 3 ay geçici süreliğine Akdoğan Sağlık Merkezine görevlendirilmişlerdir. Sayın Selma Borataş (Oflaz) ve Sayın Aysu Elçioğlu (Kasapoğlu), Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi, Paramedikal Hizmetleri Sınıfı, III. Derece Yüksek Hemşire mevkisine bu görevlendirmeden yalnızca 1 hafta önce atanmışlar ve Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı tarafından görev yerlerinin Lefkoşa olmasına karar verilmiştir. Burada sözü edilen hemşirelik görevleri birbirinden farklıdır. Biri Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi Yüksek Hemşiresi, diğeri Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi Sağlık Hemşiresi mevkisidir. Bu iki mevkinin görev, yetki ve sorumlukları birbiri ile aynı değildir. Dolayısıyla bir Kurumun hizmet şemasında adı geçen bir pozisyon için yapılmış bir atama ile yerleştirilen bir kişiyi alarak bir hafta sonra başka bir kurumdaki bambaşka bir göreve vermek, Kamu Hizmeti Komisyonu ve Dairesi Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yasası’nın ilgili hükümleri ile Yasa’nın ruhuna aykırıdır. Bu görevlendirmenin yasal dayanağı sorulduğunda, 112 Acil Sağlık Hizmeti görevlerine ilişkin yasa çalışmasının tamamlanmamış olması nedeniyle, Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi kadrolarında görev yapan hemşirelerin bölgelerde acil hizmet görevlerinde çalıştırılmasının kaçınılmaz olduğu ve sözü edilen yasa çalışmaları tamamlanıp bölgelere acil hizmetler için personel atanmadan önce Yataklı Tedavi Kurumları hemşirelerinin ilçelerden alınmalarının ilgili bölgelerdeki hizmeti sonlandırmak anlamına geleceği ve bunun toplum sağlığı açısından büyük risk teşkil edeceği kaydedilmiştir. Kuşku yoktur ki sağlık alanındaki sorunlar, zaman zaman ivedi çözümler üretilmesini zorunlu kılmaktadır. Ancak bu durum idareye hangi ihtiyaca dayanarak yapıldığı belirsiz, somut gerekçeler ortaya koyulmadan, soyut kavramlar üzerinden karar alma ve yasa ve tüzükleri dikkate almama hakkı tanımaz. Yasal düzenlemedeki eksikliklerin sorumluluğunu çalışanların omuzlarına yüklemek ve ilaveten bu beklenti üzerinden bir değerlendirme yapmak adil olmadığı gibi keyfi ve istismara açık yaklaşımlara da fırsat tanıyabilir.
Sayın Selma Borataş (Oflaz) ve Sayın Aysu Elçioğlu (Kasapoğlu)’nun Müsteşar Sayın Kemal Deniz Dana tarafından Akdoğan Sağlık Merkezine görevlendirilmeleri kararının somut ve açıklayıcı bir gerekçesi olmadığı gibi yasal dayanaktan da yoksundur. 57/1977 sayılı Bakanlıkların Kuruluş İlkeleri Yasası’nın 26’ncı maddesinin 2’nci fıkrası tahtında Bakan, Bakanlığa tahsis edilen kadroları işgal eden kamu görevlilerini, özlük haklarına ve statülerine halel gelmemek koşuluyla mevkileriyle mütenasip diğer görevlerde çalıştırabilir. Yasaya göre görevlendirme yapma yetkisi Bakanın uhdesindedir. Müsteşarın böyle bir görevlendirme yapma yetkisi yoktur. Dolayısıyla Sayın Müsteşar, bu görevlendirme kararı ile yetkisini aşmıştır.
Dönemin Müsteşarı Sayın Kemal Deniz Dana tarafından, 6 Kasım 2017 tarihinde, “3 ay geçici süreyle” Akdoğan Sağlık Merkezine gönderilen Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi, Yüksek Hemşireleri Sayın Selma Borataş (Oflaz) ve Sayın Aysu Elçioğlu (Kasapoğlu)’nun bu görevlendirilmeleri kalıcı olmuş ve Akdoğan Sağlık Merkezinde çalışmaya devam etmişlerdir. Akabinde her iki hemşire de Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı tarafından 26 Nisan 2018 tarihi itibarı ile Yataklı Tedavi Kurumları Dairesi III. Derece Yüksek Hemşire kadrosundan alınarak, Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi, III. Derece Sağlık Hemşiresi kadrosuna nakledilmişlerdir.
57/1989 sayılı Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası’nın Sağlık Merkezleri ile ilgili 6’ncı maddesinin 2’nci fıkrası gereğince her sağlık merkezinde 1 tane Sağlık Hemşiresi bulunur. Kamu Hizmeti Komisyonu nakil yazısında bu iki hemşirenin görev yeri, Gazimağusa İlçesi Sağlık Kurumları olarak belirtilmiştir. Sayın Borataş ve Sayın Kasapoğlu’nun nakillerinin gerçekleştiği tarihte Sayın İlgu halihazırda Akdoğan Sağlık Merkezi’nde Sağlık Hemşiresi olarak görevde olduğundan, bu iki hemşirenin nakil görev yerinin Gazimağusa İlçesi Sağlık Kurumları olması, 57/1989 sayılı Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası’nın 6’ncı maddesine uygundur. Ancak Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı’nın Yasayı gözeterek yapmış olduğu görev yeri kararına rağmen söz konusu iki hemşire Akdoğan Sağlık Merkezi’nde görev yapmaya devam etmiş ve Merkezdeki yetki karmaşası sonlandırılmamıştır.
Son olarak Temel Sağlık Hizmetleri Daire Müdürü Sayın Çiğdem Çağa, 27 Şubat 2020 tarihinde, Sayın Selma Oflaz Borataş’a bir yazı göndermiş, kadrosu ve kıdemi göz önünde bulundurularak, Akdoğan Sağlık Merkezine Kamu Hizmeti Komisyonu tarafından II. Derece Sağlık Hemşiresi atanana kadar, sağlık merkezinin hemşire listelerini yapma ve organizasyonda Başhemşirelik ile istişare edilerek hizmetlerin yürütülmesi sorumluluğunun kendisine verildiği bildirilmiştir.
6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasası’nın 122’nci maddesine göre kıdem, ilke olarak kamu sağlık çalışanının bir kadroya atandığı tarihe göre belirlenir. İlaveten Kamu Görevlileri Sınav Tüzüğüne göre kıdem, adayın en son atanmış bulunduğu kadroya atanma yılı ve kadronun atanma derecesi esas alınarak belirlenir. Sayın Semra İlgu’nun III. Derece Sağlık Hemşiresi mevkisine atanması, 2017 yılında yani diğer hemşirelerden daha önce olmuştur. Bu nedenle, 6/2009 sayılı Kamu Sağlık Çalışanları Yasası ve Kamu Görevlileri Sınav Tüzüğünde belirlenmiş kıstaslara göre Sayın İlgu’nun Sağlık Hemşiresi olarak diğer iki hemşireden daha kıdemli olduğunu söylemek mümkündür. Akdoğan Sağlık Merkezi’ndeki hemşirelerin kadro ve kıdem durumları değerlendirilirken kişilerin bulundukları kadroya atanma tarihleri değil, hemşirelik mesleğinde geçirdikleri toplam süre hesaba katılmış ve neticesinde Sayın Semra İlgu’nun Merkezdeki en kıdemli Sağlık Hemşiresi olduğu dikkate alınmamıştır. Kuşku yoktur ki bir kişinin diğer çalışanlardan daha kıdemli olması her zaman için o görevi daha iyi yapabileceği anlamını taşımaz. Elbette ki, sağlık gibi son derece önemli, hayati önem taşıyan bir meslekte huzursuzluk olması durumunda hizmetlerin kalitesini, etkinliğini ve verimliliğini etkileyecektir. Sayın İlgu Akdoğan Sağlık Merkezindeki en kıdemli Sağlık Hemşiresidir. Bu nedenle, Sayın İlgu’ya Kadrosu’na ve Kıdemi’ne uygun görev, yetki ve sorumluluk verilmesi gerekmektedir. Hal böyle iken Temel Sağlık Hizmetleri Dairesi Müdürlüğü tarafından, 27 Şubat 2020 tarihi itibarı ile Akdoğan Sağlık Merkezi’ndeki hemşireler arasında kadro ve kıdem durumunu gözetilerek yapıldığı söylenen görevlendirmenin, yeniden, Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanlığı tarafından öngörüldüğü şekilde değerlendirilmesi ve hatalı uygulamanın bu çerçevede düzeltilmesi gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)