Takriben 1984 yılının sonlarında, Çatalköy Belediyesi hudutları dahilinde bulunan Pafta/Harita: XX1/31 W2’deki 117, 118 /1,119, 120, 121, 122 ,124 /1, 127 /1 /1 ve 138 numaralı parsellerden oluşan toplam 86 dönüm orman arazisi bir hayvan parkı olarak kullanılmak üzere 25 yıllık bir süre için Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma, Geliştirme ve Tanıtma Vakfı’na (Kyrenia Wild Life Park Trust) tahsis edilmiştir. Bu tahsis Bakanlar Kurulu’nun 24 Ekim 1984 tarih ve 5. H-802 -84 numaralı kararıyla onaylanmıştır. Ilgili dönemin Tarım, Doğal Kaynaklar ve Enerji Bakanlığı ile “Kyrenia Wild Life Park Trust” mütevellisi Sayın Trevor Taylor arasında 14 Haziran 1985 tarihinde bir sözleşme imzalanarak toplam 86 dönümden oluşan arazi bir hayvan parkı olarak kullanılmak üzere 25 yıllık bir süre için söz konusu Vakfa tahsis edilmiştir.
Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma, Geliştirme ve Tanıtma Vakfı’nın (Kyrenia Wild Life Park Trust) mütevellisi ve/veya Başkanının vefatı üzerine söz konusu Vakfın devamını sağlamak maksadıyla 29 Nisan 2014 tarihinde Girne Aile Mahkemesi’nde Vakıf İstida No 1/2014 dosyalandı. Söz konusu Vakıf İstida tahtında Muhterem Mahkeme 29 Nisan 2014 tarihinde Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma, Geliştirme ve Tanıtma Vakfı’nın (Kyrenia Wild Life Park Trust) ismiyle bir Vakfiye olarak tescil edilmesine karar vermiştir.
Bunu müteakip Vakıf yetkilileri 24 Haziran 2014 tarihinde KKTC Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Orman Dairesi Müdürlüğüne bir yazı yazarak tahsis ve kullanma izninin süresinin sona ermesi nedeniyle uzatılmasını talep ettiler. KKTC Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Orman Dairesi Müdürlüğü yaptığı değerlendirme neticesinde tahsis süresinin ve/veya söz konusu Sözleşmeyi 25 yıl süre ile uzatmayı uygun bulmayarak taraflar arasında varılacak anlaşma neticesinde yapılacak olan Kira Sözleşmesinin 2 yıl süre ile uzatabileceklerini bildirdiler. Bunun üzerine Orman Dairesi Müdürlüğü ile Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma, Geliştirme ve Tanıtma Vakfı’nın (Kyrenia Wild Life Park Trust) arasında 1 Temmuz 2015 tarihinde yazılı bir Kira Sözleşmesi imzalandı. Taraflar arasında 1 Temmuz 2015 tarihinde imzalanan 2 yıllık Kira Sözleşmesi hitam bulduktan sonra 10 Ağustos 2016 tarihinde yeni bir Kira Sözleşmesi imzalanarak Kira Sözleşmesinin süresi 2 yıl süre ile uzatılmış oldu. Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma Geliştirme ve Tanıtma Vakfı’nın (Kyrenia Wild Life Park Trust) 1985 yılından itibaren faaliyetlerini Çatalköy Belediyesi sınırları içerisinde bulunan ve Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca tahsis edilen yerde sürdürmektedirler. Başvuru sahibi Sayın Nailer’in evi ise söz konusu parkın yanında ve/veya sınırında bulunmaktadır. Sayın Nailer mezkur evin inşaat ruhsatını 2004 yılında alımış ve bunu müteakip inşaatını tamamlayarak söz konusu eve yerleşmiştir.
Sayın Nailer 20 Haziran 2014 tarihinde Girne Hayvancılık Dairesine yazılı şikayette bulunarak evinin bitişiğinde kâr amaçlı çok sayıda hayvan beslendiğini, pis kokudan rahatsız olduklarını ve sağlık nedeniyle ivedilik arzeden bu durumun incelenip gerekli önlemlerin alınmasını talep etmiştir. Hayvancılık Dairesi de gerekli değerlendirmeleri yaparak bu konudaki tespitleri ihtiva eden 23 Temmuz 2014 tarihli cevap yazısını hazırlamıştır. Girne Hayvancılık Dairesi, Vakfın tasarrufunda bulunan arazilerde küçükbaş hayvan tespit edildiği ve bunun neticesinde koku oluştuğunu saptamıştır. Hayvancılık Dairesi bu tespiti yapmış olmakla birlikte Vakıf idarecileri ve/veya Mütevelli Heyeti 30 Ocak 2014 tarihinde geçici bir süre için Salih Yamak’a ait hayvanların Vakıf alanında barınacağı hususunu Çatalköy Belediyesi’ne bildirdiler ve/veya söz konusu hayvanların kısa bir süre için parkta barınmaları için izin talep ettiler. Bu bildirimden sonra Çatalköy Belediyesi’nin herhangi bir yakınması olmamıştır ve/veya bu talebe aykırı bir cevap verilmemiştir.
13 Mart 2016 tarihinde Sayın Nailer Girne Kaymakamlığı’na yazmış olduğu dilekçesinde evinin yanındaki Vakfa ait orman arazisinde keçi ve koyun beslendiği cihetle mahalle halkının rahatsız olduğunu ileri sürmüştür.
KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü, Girne Birimi tarafından 31 Mart 2016 tarihinde yerinde yaptığı denetimde Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma, Geliştirme ve Tanıtma Vakfı’na ait arazi piknik alanı ve çocuklar için eğlence parkı şeklinde düzenlendiği, barınak içerisinde farklı yerlerde 11 adet Kıbrıs ineği, 6 adet Kıbrıs Eşeği , 20 adet Keçi, 34 adet Koyun ve kafesler içerisinde tavuz kuşları, ördekler ve farklı kuş türleri olduğu gözlemlenmiştir. Denetim sırasında bölgede herhangi bir atık ve/veya hayvan gübresi görülmemiş ve/veya tespit edilememiştir. 31 Mart 2016 tarihinde yerinde yapılan denetim neticesinde hazırlanan raporda Sayın Nailer’in dilekçesinde belirtilen yüzlerce keçi ve koyun ile ilgili şikayetinin yersiz olduğu veya yüzlerce keçi veya koyuna rastlanmadığı gibi mezkur bölgede hayvan gübresi ve atığı da rastlanmadığı belirtilmektedir.
51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’nın 25’inci maddesi rahatsızlıkları ve rahatsızlıkların giderilmesi ile ilgili düzenlemeleri içermektedir.
Bu maddenin 1’inci fıkrasının (A)(B)(C) bendleri tahtında rahatsızlık yaratan veya sağlığa aykırı olduğu saptanan herhangi bir kötü yer veya tesis, rahatsızlık yaratan veya sağlığa aykırı herhangi bir pis su sızıntısı, döküntüsü veya birikintisi, hendek, lağım, tuvalet, çöp kuyusu, su yolu veya süprüntü kuyusu ve benzerleri veya rahatsız edici veya sağlığa aykırı bir şekilde tutulan herhangi bir hayvan veya hayvan barınağı ve benzerleri bu Yasa amaçları bakımından rahatsızlık sayılır.
Sayın Nailer, Çatalköy Belediyesi’ne 18 Temmuz 2016 tarihinde bir dilekçe daha yaparak Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma, Geliştirme Vakfı’ndan koku geldiği yönünde iddiada bulunmuştur. Ancak ilgili Belediye tarafından bu konu ile ilgili herhangi bir araştırma veya işlem yaptığına dair bir bilgiye ulaşılamamıştır.
Sayın Nailer’in Dairemize yaptığı başvuru neticesinde Hayvancılık Dairesi Girne Şubesi, 8 Mart 2017 tarihinde yerinde inceleme yapmış ve hazırladıkları raporda koku ile ilgili herhangi bir bulguya rastlamadıklarını belirtmişlerdir. Yine gerek Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü gerekse Orman Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan denetimlerde Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma, Geliştirme Vakfı’ndan (Kyrenia Wild Life Park Trust) kaynaklanan kötü koku, çevre kirliliği veya halk sağlığını tehdit eden bir bulgu saptanmamış ve söz konusu alanda bulunan hayvanların çevrili saha dışına çıkmadıkları tespit edilmiştir. Akabinde 10/1989 sayılı Çevre Koruma Dairesi Yasası uyarınca Çevre Koruma Dairesi tarafından 7 Mart 2017 tarihinde yapılan denetimde 18/2012 sayılı Çevre Yasasının ilgili maddelerine aykırı çevreye rahatsızlık verebilecek herhangi bir katı veya sıvı atığa rastlanmamıştır.
Söz konusu denetimlere ilaveten Orman Dairesi söz konusu bölgede yaptığı incelemede Vakfa ait arazilerin yakınında başka ağıllar bulunduğunu ve şikayet konusu kokunun söz konusu ağıllardan geldiği sonucuna varmıştır. Bunun üzerine 27 Şubat 2017 tarihinde Dairemiz tarafından yerinde gözlem ve incelemeler yapılmıştır. Girne Kaymakamlığı’nın Dairemize hitaben yazdığı yazıların cevapları ile yerinde yaptığımız tespitler örtüşmektedir. Mezkûr Vakfın yakınında bulunan Sayın Hüseyin Bayırbaş’a ait büyük baş hayvan çiftliği Dairemiz tarafından tespit edilerek Sayın Bayırbaş ile yüz yüze bir görüşme gerçekleştirilmiştir. Sayın Bayırbaş koku ile ilgili birçok şikayet aldığını ve bu konuda Girne Kaymakamlığı ile istişare içerisinde olduğunu belirtmiştir. Bu bağlamda Girne Kaymakamlığı da söz konusu şahsa ait çiftlikten yayılan koku ile ilgili birçok sözlü şikayet aldığını kabul etmiştir. Bu hususa ilaveten Girne Kaymakamlığı, Ağılların Köy Dışına Çıkarılması Programı kapsamında bütün ağılların yapılacak organize hayvancılık bölgelerine taşınmasının amaçlandığını belirtmiştir. Bu amaçla, Bakanlar Kurulu 14 Şubat 2017 tarihinde H(K-I) 373-2017 sayılı kararı almıştır. Bu maksatla İçişleri Bakanlığı’nın kontrol ve denetiminde Şirinevler Köyü’nde yer ayrıldığı belirtilmektedir. Ancak altyapı eksikliği nedeniyle gerek Sayın Hüseyin Bayırbaşı’na ait ağılın gerekse diğer ağılların ağıllar bölgesine aktarılması gerçekleşememiştir.
51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’nın 21’inci maddesi Belediyelerin tarıma ilişkin görevlerini düzenlemektedir. Bu madde tahtında her çeşit hayvan ve kuş yetiştirmeyi düzenlemek, halk sağlığı bakımından bunları sürekli denetim altında bulundurmak, Belediye Meclisince hazırlanacak bir tüzükle saptanacak sayıdan fazla büyükbaş, küçükbaş, kanatlı, kanatsız her türlü hayvan beslenmesini önlemek Belediyelerin görev ve sorumlulukları arasındadır. Bu bağlamda Çatalköy Belediyesi bu güne kadar Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma, Geliştirme ve Tanıtma Vakfı’na Belediyeler Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırı davrandığına dair herhangi bir ihbar veya benzeri bir uyarı göndermemiştir. Ancak Çatalköy Belediyesi 2016 yılından Vakfa ait yerin ruhsatsız çalıştırıldığını ileri sürerek söz konusu yeri mühürlemiştir. Bunun neticesinde Kıbrıs Yaban Hayatı Koruma, Geliştirme ve Tanıtma Vakfı Yüksek İdare Mahkemesinde YİM 189/2016 sayılı davayı dosyalamıştır. Söz konusu davanın 30 Kasım 2016 tarihinde geri çekilmesi neticesinde Çatalköy Belediyesi mührü kaldırımıştır.
Daha önce de belirtildiği üzere Belediyeler Yasası uyarınca halk sağlığı açısından denetlemeler yapmak Çatalköy Belediyesinin uhdesindedir. Mezkür Vakfın bu sebepten ötürü mühürlendiği iddia edilse de söz konusu mühürleme işleminin koku veya halk sağlığını tehdit etmesi ile bir ilgisi olmadığı anlaşılmaktadır. Dairece yaptığımız soruşturmada Çatalköy Belediyesi 21 Şubat 2011 tarihinde İçişleri Bakanlığı’na, 12 Aralık 2014 tarihinde Çevre ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’na ve 18 Ağustos 2015 tarihinde Bayındırlık Çevre ve Kültür Bakanlığı’na başvurarak Vakfın üstlenmiş olduğu misyonu yitirdiğini iddia ederek söz konusu arazilerin aynı amaç doğrultusunda Çatalköy Belediyesi’ne verilmesini talep etmiştir. Bu husus da dikkat çekici ve/veya düşündürücüdür. Çatalköy Belediyesi’nin Vakıf’la ilgili herhangi bir tespiti olmadığı gibi bu konuda soruşturma veya denetim yapabilecek yetkili bir kurumu da görevlendirmemiştir. Sayın Nailer’in şikayetlerinin birçok kez yetkili kurumlar tarafından yerinde değerlendirilmiş ancak kokunun park içerisinde bulunan hayvanlardan kaynaklandığı saptanamamıştır. Şikayet konusu kokunun bölgedeki ağıllar olduğundan Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca ağıllar bölgesinin alt yapı çalışmaları en erken bir zamanda tamamlanması ve söz konusu ağılların mezkur bölgeye taşınması gerekmektedir. Böylelikle Sayın Nailer’in şikayetlerinin ortadan kalkacağı aşikardır. Bu süre zarfında şikayet mahallindeki tüm olası koku kaynaklarının ve çevresinde koku problemine katkıda bulunabilecek başka kaynakların var olup olmadığının tespitinin yapılması ve bu doğrultuda kokunun önlenmesi için tedbirlerin alınması önem taşımaktadır.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)