Sayın Tansel Fikri, ikamet ettiği Phelicia Court isimli sitenin zemin katında ofis, butik veya mağaza olarak tasarlanmış dükkânların mutfak ve kanalizasyon altyapısından yoksun olmasına rağmen kiralanan işyerlerine yeme-içme izni verilerek konu dükkânların birer birer lokantaya dönüştürüldüğünü, zemin kattaki ortak mülkiyet alanları üzerinde lokantacılık faaliyeti yapıldığını, zemin, bodrum ve çatı katlarında hukuksuz yapılaşmaların olduğunu, yük taşıyıcı bazı kolon ve duvarların yıkılıp, tahrip edildiğini, lokantaların katı atıklarının sitede ciddi bir çevre kirliliğine, sık sık kanalizasyon borularının tıkanmasına ve patlamasına neden olduğunu, bodrum ve çöp odalarının işyerlerinin depo alanına dönüştürüldüğünü iddia ederek Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor tanzim edilmiştir.
35/2010 sayılı Kat Mülkiyeti ve Kat İrtifakı Yasasının 6’ncı maddesi Kat Mülkiyetinde ve Kat İrtifakında Ortak Kullanım Alanlarının ne olduğunu düzenlemiştir. Ortak kullanım alanları, sözleşme ile belirlenebilir. Ancak yapılacak sözleşmelere bakılmaksızın temeller, duvarlar, taşıyıcı sistemi oluşturan kiriş, kolon ve perde duvarlar, bağımsız bölümleri ayıran ortak duvarlar, tavan ve tabanlar, avlular, genel giriş kapıları, antreler, merdivenler, asansörler, sahanlıklar, koridorlar ve buralardaki genel tuvalet ve lavabolar, kapıcı daire veya odaları, çamaşır kurutma yerleri, ortak garajlar, elektrik, su ve havagazı saatlerinin korunmasına mahsus olup bağımsız bölüm dışında olan yuvalar ve kapalı kısımlar, kuyu ve sarnıçlar, yapının genel su depoları, sığınaklar ve çatı kısımları bu Yasa uyarınca ortak kullanım alanı sayılır. Yukarıda belirtilenlerin dışında kalıp da, yine ortaklaşa kullanma, korunma veya faydalanma için zorunlu olan diğer yerler ve yapılar da ortak kullanım alanı kapsamına girer.
Aşağı Girne’de, Atatürk Caddesi Kordonboyunda bulunan Phelicia Court isimli altı dükkan üstü apartman dairelerinden oluşan sitede yerinde yapılan denetimde ortak kullanım alanlarındaki depolarda çöpler olduğu ve giriş katındaki Adana Dürümcüsü ve Sultan Sofrası isimli iki lokantanın ortak alanı işgal edecek şekilde masa sandalye koyup müşterilerine hizmet verdiği tespit edilmiştir.
Girne Belediyesi nezdinde yaptığımız soruşturmada Girne Belediye Başkanı Sayın Nidai Güngördü, konu sitede ortak kullanım alanlarına herhangi bir yapı ve/veya gelişme ve/veya inşaat yapılmadığını ancak masa sandalye koymak suretiyle işgal edildiğini, ortak kullanım alanlarındaki depoların içerisine çöplerin atılı olduğunu, çöplerin kim veya kimler tarafından atıldığının tespit edilemediğini, çevre sakinlerinden de herhangi bir bilgi alınamadığını bildirerek konu sitenin apartman türü bir bina olduğunu ve bu binada ikamet edenlerin ve/veya mal sahiplerinin de sorumluluklarını yerine getirmelerinin yasal bir zorunluluk olduğunu ancak konu binadaki atıkların Girne Belediyesi Temizlik Şubesi tarafından temizleneceğini kaydetmiştir.
51/1995 sayılı Belediyeler Yasasının 25’inci maddesi tahtında hangi durumların rahatsızlık kapsamına girdiği ve rahatsızlıkların giderilmesi için izlenecek usul tarif edilmiştir. Aynı maddenin 1’inci fıkrasının (E) bendinin (c) alt bendi uyarınca temiz tutulmayan yer rahatsızlık kapsamına girmektedir ve/veya bu Yasa amaçları bakımından rahatsızlık sayılmaktadır.
51/1995 sayılı Belediyeler Yasasının 25’inci maddesinin 2’nci fıkrasının (A) bendi tahtında herhangi bir rahatsızlık hakkında alınan bilgi üzerine, Belediye rahatsızlık yapan veya bundan sorumlu olan kişiye bir ihbar gönderir. Aynı fıkranın (B) bendi tahtında rahatsızlığı yapanın bulunmasının olanaksız olması halinde, mal sahibine veya rahatsızlığa neden olan işlerin yapıldığı binayı kullananlara, ihbarda belirtilen süre içerisinde rahatsızlığa son verilmesi duyurulur. Apartman sakinlerine verilen ihbarda, rahatsızlığa neden olanların yapması istenecek işler ve alınacak önlemler belirtilir. Bu fıkra uyarınca ihbar alan kişinin rahatsızlığı ihbarda belirtilen süre içinde gidermesi koşuldur. İhbarı gerektiren olay ve rahatsızlık, kamu güvenliğini, huzurunu, sağlığını tehlikeye sokacak veya bölgenin huzuru gereği aciliyet arzediyorsa Belediye gerekli önlemleri alarak işlemleri başlatır ve rahatsızlığı kendisi giderebilir. Bu amaçla yapılacak harcamaları sorumlulardan talep edebilir. Sorumlu talep tarihinden başlayarak 7 gün içinde bu harcamayı ilgili Belediye veznesine yatırır.
Girne Belediyesinin 51/1995 sayılı Belediyeler Yasasının 25’inci maddesinde belirtilen usulü izlemediği ve sitenin ortak alanlarında bulunan depoların içine çöp atanları tespit edemediği için tüm site sakinlerine ihbar göndermediği tespit edilmiştir. Mezkûr Belediyenin, 51/1995 sayılı Belediyeler Yasasının 25’inci maddesinin 2’nci fıkrasında Belediyelere verilmiş cezai yaptırım yetkisini kullanması gerekmekte idi.
35/2010 sayılı Kat Mülkiyeti ve Kat İrtifakı Yasasının 18’inci maddesi tahtında kat malikleri ve/veya kiracıları arsa payları oranında ortak kullanım alanları üzerinde hak sahibidirler. Aynı Yasanın 20’nci maddesi uyarınca ortak kullanım alanları kullanılırken apartman sakinlerinin gerekli dikkat ve özeni göstermeleri, birbirlerini rahatsız etmemeleri gerekmektedir.
Girne Belediyesinin söz konusu sitenin ortak mülkiyet alanlarına masa ve sandalye koymak suretiyle işgalde bulunduğu saptanan işyerine herhangi bir cezai yaptırım uygulamadığı tespit edilmiştir.
Sayın Nidai Güngördü, Phelicia Court isimli site içerisinde zemin katta bulunan işyerlerine Belediyenin ilgili bölümleri tarafından kontroller yapıldığını, binanın kanalizasyona bağlı olduğunu ve sitede bulunan işyerlerine işyeri açma izni verilirken kanalizasyona bağlı olup olmadığına dikkat edildiğini, lokantalardan birinin yağ tutucusunun olmadığını ve takılması için süre verildiğini, binada herhangi bir kolon ve/veya taşıyıcı sistemin zarar görmediğinin tespit edildiğini belirtmiştir.
51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’nın 82’nci ve 133’üncü maddelerinin verdiği yetki kullanılarak Bakanlık ve Bakanlar Kurulu onayıyla 2000 Girne Belediyesi “Açılması İzne Bağlı Olan İşyerlerinin Çalışma Koşullarını Düzenleyen Tüzük ” yapılmıştır. Mezkûr Tüzüğün 6’ncı maddesi tahtında besin maddelerinin yapıldığı, elde edildiği, hazırlandığı, depo edildiği, satıldığı ve halkın yiyip içmesine ait yerlere ilişkin genel hükümler belirtilmektedir. Aynı maddenin (h) fıkrasının (i) bendi uyarınca bu tür işyerlerinde, her birim ayrı ayrı, yeterince aydınlatılmış, havalandırılmış olacak, ihtiyaca uygun baca ve aspiratör takılacak denmektedir.
Yapmış olduğumuz soruşturmayı neticelendirme aşamasında Girne Belediyesinin mezkûr işyerleri ile ilgili tespit etmiş olduğu eksikliklerin giderilip giderilmediği ile ilgili etkin bir denetim gerçekleştirmediği tespit edilmiştir. Sultan Sofrası isimli işletmenin 26 Kasım 2018 tarihinde kapandığı öğrenilmiştir. Phelicia Court Sitesinde bulunan işyerlerinin İşyeri İzin Belgeleri incelendiğinde Eskaya Kuyumculuk Ltd.’in işlettiği Adana Dürümcüsü’nün 20 Ekim 2016 tarihinden 19 Ekim 2017 tarihine kadar işyeri izni olduğu ve mezkûr iznin yenilenmediği, konu tarihten sonra işyeri izni olmadan faaliyet gösteren Adana Dürümcüsü’nde yağ tutucusu, baca veya aspiratör gibi eksikliklerin giderilip giderilmediğinin denetlenmediği tespit edilmiştir.
Eskaya Kuyumculuk Ltd’in şirket Ana Sözleşmesi ve Tüzüğünde şirketin kuruluş gayeleri arasında “Konusu ile ilgili her türlü hazır gıda sanayinde yurt içinde ve yurt dışında lokanta, fast food türü restoran zinciri kurmak, firmalara bayilik vermek ve bu amaçla kurulu firmaların bayiliğini yapmak” vardır. Ancak restorant işletmek şirketin faaliyetleri arasında değildir. Ayrıca Eskaya Kuyumculuk Ltd’in kullandığı “Adana Dürümcüsü By Acıktım” tabela isminin Resmi Kabz Memurluğu ve Şirketler Mukayyitliği Dairesi nezdinde tescilli olmadığı tespit edilmiştir. Resmi Kabz Memurluğu ve Şirketler Mukayyitliği Dairesi Müdürü Sayın Olgun Yetişmiş’den almış olduğumuz bilgiye göre mezkûr Daire tarafından Eskaya Kuyumculuk Ltd’e 26 Eylül 2017 tarihinde “ Eskaya Adana Dürümcüsü” ismi verilmiş ancak konu isim tescil edilmemiştir. Mezkûr işyerine Adana Dürümcüsü by Acıktım ticari ünvanının tescillenmemesinin sebebi “Acıktım Restoran” isimli ticari ünvanın TU 4216 sicil numarası ile Özhan Karapaşa adına tescil edilmiş olmasıdır.
2000 Girne Belediyesi Açılması İzne Bağlı Olan İşyerlerinin Çalışma Koşullarını Düzenleyen Tüzüğün 4’üncü maddesi tahtında mezkûr Belediyeden işyeri izni almak için sunulması gereken belgeler sıralanmıştır. Mezkûr maddenin (h) fıkrası uyarınca Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik Dairesinden alınan “Tescil Onay Belgesi” işyeri çalıştırmak için başvuruda bulunan kişilerin Belediyeye sunmakla yükümlü oldukları belgelerdendir.
Eskaya Kuyumculuk Ltd, Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik Dairesi tarafından verilen “Eskaya Adana Dürümcüsü” ismini tescil ettirmediğinden söz konusu ismi veya başka bir ismi kullanma olanağı bulunmamaktadır. Girne Belediyesi’nin konu şirkete işyeri izni verirken ilgili şirketin böyle bir işyeri çalıştırmak için yetkisi olup olmadığını ve/veya şirketin gayeleri arasında böyle bir işi yapma yetkisi olup olmadığına bakması gerekmektedir. Söz konusu şirketin Ana tüzük ve Sözleşmesinde restoran çalıştırmak gibi bir gayesi olmadığı görülmektedir.
Belediyelerin, Phelicia Court Sitesi gibi hem daimi ikametgâh hemde işyerlerini aynı bina içerisinde barındıran sitelerde, işyerlerinin çalışma koşullarını düzenlerken site sakinlerinin huzur ve rahatını temin edecek şekilde gürültü, koku ve temizlik açısından gerekli tedbirlerin alınmasını sağlaması ve İşyeri İzinlendirme Belgesinde konulan koşulların yerine getirilip getirilmediğini denetlemesi şarttır.
Girne Belediyesinin 51/1995 sayılı Belediyeler Yasasından kaynaklanan yetkilerini kullanmaması Belde halkına etkin ve verimli bir hizmet sunmasına engel olmaktadır. Özellikle Girne bölgesinde yaşanan sıkıntıların ciddi bir denetim ile ortadan kalkabileceği veya giderilebileceği hususu göz önünde bulundurulduğunda sadece Girne Belediyesi değil tüm Belediyelerin, Belediyeler Yasasında verilen yetkilerini usulüne uygun olarak daha etkin bir şekilde kullanmaları gerekmektedir.
Emine Dizdarlı
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)