Sayın Umut Araz, Lefkoşa Türk Belediyesi tarafından MAK Petrol İstasyonu Ltd. adına gönderilen İlan Reklam ve Levha Resmi faturalarının yasaya aykırı biçimde tahakkuk ettirildiğini ve Belediye yetkililerinin konuyla ilgili dilekçesini cevaplandırırken itirazının temel dayanak noktasına açıklama getirmediğini iddia ederek Dairemize başvuruda bulunmuştur.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Umut Araz’ın sahibi ve/veya direktörü olduğu MAK Petrol İstasyonu Ltd. isimli işyeri, Lefkoşa’da Bedrettin Demirel Caddesi üzerinde faaliyet göstermekte olup Lefkoşa Türk Belediyesi’nde 54816 Kişi Kodu ile kayıtlıdır.
Lefkoşa Türk Belediyesi tarafından MAK Petrol İstasyonu Ltd. adına açılmış Mükellef Hesap Kartına göre söz konusu işyerinden 2016 yılı için 1,300.00 TL, 2017 yılı için 1,300.00 TL ve 2018 yılı için 1,150.00 TL İlan Reklam ve Levha Resmi talep edilmektedir. MAK Petrol İstasyonu Ltd.’in 30 Nisan 2018 tarihi itibarı ile Lefkoşa Türk Belediyesi’ne 2016-2018 yıllarında tahakkuk etmiş İlan Reklam ve Levha Resmi için 3,750.00 TL ve söz konusu miktarın zamanında ödenmemesi nedeniyle tahakkuk etmiş gecikme zammı olarak 656.70 TL olmak üzere toplam 4,406.70 TL borcu bulunmaktadır. MAK Petrol İstasyonu Ltd.’in söz konusu borcu, 2016 yılından itibaren her yıl Lefkoşa Türk Belediyesi tarafından gönderilen faturalarla işverene tebliğ edilmiştir.
Lefkoşa Türk Belediyesi’nin, 51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’nın 88’inci ve 133’üncü maddeleri tahtında ve Fasıl 50 Reklamların Teşhiri (Denetim) Yasası’nın 7. maddesinin verdiği yetkiye istinaden hazırlanmış olan Lefkoşa Türk Belediyesi İlan, Reklam ve Levha Resmi Tüzüğü kapsamında İlan, Reklam ve Levha Resmi alma hakkı vardır. Söz konusu Tüzüğün Birinci Cetvelinde, hangi boyuttaki reklam levhası için ne kadar resim alınacağı ayrıntılı biçimde açıklanmaktadır. İlan reklam alacakları, reklam levhası ve/veya tabela asmak için yapılan başvurular neticesinde veya Lefkoşa Türk Belediyesi’nin ilgili şubesi tarafından yapılan denetim ve ölçüm sonucunda tespit edilmekte ve Lefkoşa Türk Belediyesi İlan, Reklam ve Levha Resmi Tüzüğü’nün Birinci Cetvelinde belirtilen kıstaslar çerçevesinde tahakkuk ettirilmektedir.
Lefkoşa Türk Belediyesi’nin yetki alanı ve sınırları içerisinde bulunan Petrol İstasyonlarının İlan, Reklam Resmi ile ilgili olarak 30 Ocak 2018 tarihinde, Lefkoşa Türk Belediyesi ile Kıbrıs Türk Benzinciler Birliği arasında bir Protokol imzalanmıştır. Lefkoşa Türk Belediyesi Başkanı Sayın Mehmet Harmancı ve Kıbrıs Türk Benzinciler Birliği Başkanı Sayın Levent Çağdal’ın imzasını taşıyan Protokol, 1 Ocak 2018 ile 31 Aralık 2018 tarihleri arasındaki vergilendirme dönemini kapsamaktadır. Söz konusu Protokole göre Lefkoşa Türk Belediyesi sınırları ve yetki alanı içerisinde bulunan Petrol İstasyonları için bir “Kurumsal Kimlik” kapsamı oluşturulmuş ve bu kapsam dahilindeki ürünlerin 1,000.00 TL (Bin Türk Lirası) olarak vergilendirilmesi, kapsam dışında kalan reklam-ilan ürün vergilerinin ise 51/1995 saylı Belediyeler Yasası’nın 88’inci ve 133’üncü madde altında çıkartılmış Tüzük kuralları çerçevesinde ödenmesi hususunda taraflar uzlaşmaya varmıştır.
MAK Petrol İstasyonu Ltd.’in söz konusu borcu 2016 ve 2017 yılları için Lefkoşa Türk Belediyesi İlan, Reklam ve Levha Resmi Tüzüğünün Birinci Cetvelinde belirlenmiş tutarlara göre saptanmış, 2018 yılı için ise Lefkoşa Türk Belediyesi ile Kıbrıs Türk Benzinciler Birliği arasında imzalanan Protokole göre belirlenmiştir.
Sayın Umut Araz, Dairemize yapmış olduğu başvuruda, Lefkoşa Türk Belediyesi tarafından MAK Petrol İstasyonu Ltd.’ten İlan Reklam ve Levha Resmi talep edilmesinin yasal olmadığını, akaryakıt istasyonlarının bu borçtan muaf tutulması gerektiğini iddia ederek, bu hususta yasal bir değerlendirme yapmamızı talep etmektedir.
Lefkoşa Türk Belediyesi İlan, Reklam ve Levha Resmi Tüzüğü 51/1995 sayılı Belediyeler Yasası tahtında ve Fasıl 50 Reklamların Teşhiri (Denetim) Yasası’nın verdiği yetki ile hazırlanmıştır. Reklamların Teşhiri Yasası’nın 3’üncü maddesi tahtında söz konusu Yasa, KKTC sınırları içerisindeki arazi üzerinde teşhir edilen tüm reklamlara uygulanır. Yine aynı madde, istisnai durumları belirterek uygulama alanı dışında olan reklamların ne olduğunu belirtmektedir. Söz konusu kurallar, mezkur Yasa’nın 3’üncü maddesinin 1(h) bendi uyarınca, ilgili zamanda yürürlükte olan başka herhangi bir Yasa veya Amme Enstrümanı kuralları uyarınca teşhir edilen reklamlara uygulanmaz.
Bu durumda, 33/1977 sayılı Akaryakıt (Depolama, Nakliye ve Satış) Yasası’nın 9’uncu maddesinin kendisine verdiği yetki tahtında hazırlanan 1986 Akaryakıt Satışı ve İştigali (Denetim ve Düzenleme) Tüzüğü’nün 7’nci maddesine göre her bayi, hangi Petrol Şirketinin yakıtını sattığı hususunu teşhir etmesi gerekmektedir. Bu düzenlemeye göre, petrol şirketlerinin birer bayisi konumunda olan Akaryakıt İstasyonlarının, satmakta oldukları ürünün ne olduğunu açık bir biçimde teşhir etmelerini zorunlu kılınmaktadır. MAK Petrol İstasyonu K-PET (Kıbrıs Türk Petrolleri) Şirketinin bir bayisi olup, 1986 Akaryakıt Satışı ve İştigali (Denetim ve Düzenleme) Tüzüğü gereğince sattığı yakıtı açıkça belirtmekle ve sergilemekle yükümlüdür. Buna göre, MAK Petrol İstasyonu Ltd.’in satmakta olduğu yakıtın adını teşhir etmek amacıyla kullandığı tabela ve/veya levhalar için Reklamların Teşhiri Yasasının hükümlerine tabi olmaması ve bu tabela ve/veya levhalar için İlan, Reklam ve Levha Resminden muaf tutulması gerekmektedir.
Lefkoşa Türk Belediyesi, MAK Petrol İstasyonunda kullanılan fiyat panolarını da İlan, Reklam ve Levha Resmi kapsamında vergilendirmiştir. Oysa ki 21/1977 sayılı Mal ve Hizmetler (Düzenleme ve Denetim) Yasası ve 40/2003 sayılı Tüketicileri Koruma Yasası’nda akaryakıt fiyatlarının alıcılar tarafından rahatlıkla görülebilecek biçimde teşhir edilmesine ilişkin hükümler mevcuttur. 21/1977 sayılı Mal ve Hizmetler (Düzenleme ve Denetim) Yasası’nın 8’inci maddesinin 1’inci fıkrasına göre azami satış fiyatı veya azami kâr yüzdeliği saptanan denetime tabi bir malın satış fiyatının kolaylıkla okunabilecek şekilde teşhir edilmesi gerekmektedir. KKTC Bakanlar Kurulu tarafından isdar edilen 2000 Mal ve Hizmetler (Düzenleme ve Denetim) (Süper Benzin, Kurşunsuz Benzin, Motorin (Mazot) ve Gazyağı) Azami Satış Fiyatları Emirnamesi ile Süper Benzin, Kurşunsuz Benzin, Motorin (Mazot) ve Gazyağı, denetime tabi mal olarak ilan edilmiştir. Yine aynı Emirname gereğince Süper Benzin, Kurşunsuz Benzin ve Motorin (Mazot)’in satış fiyatı, belirlenmiş azami satış fiyatından fazla olamaz. Söz konusu Emirname, Resmi Gazetede yayımlanarak 17 Şubat 2000 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla Petrol Fiyatlarının teşhir edilmesi Mal ve Hizmetler (Düzenleme ve Denetim) Yasası ve Tüketicileri Koruma Yasası tahtında zorunlu hale getirilmiştir.
Bu itibarla Lefkoşa Türk Belediyesi, 33/1977 sayılı Akaryakıt (Depolama, Nakliye ve Satış) Yasası, 21/1977 sayılı Mal ve Hizmetler (Düzenleme ve Denetim) Yasası’nın ve 40/2003 sayılı Tüketicileri Koruma Yasası’nın ilgili hükümleri gereğince MAK Petrol İstasyonu’nun sattığı yakıtın fiyatını teşhir etmek amacıyla kullandığı zorunlu kılınan tabela ve/veya levhalar için ücret ve/veya resim talep edemez. Dolayısıyla söz konusu işyerinde bu amaçla teşhir edilen tabela ve/veya ilanların İlan, Reklam ve Levha Resminden muaf tutulması gerekir.
Yukarıda belirtilen ve zorunlu olarak teşhir edilmesi gereken ilan ve reklamların dışında kalan uygulamalar için resim harcı ödenmesi gerekmektedir. Bu durumda MAK Petrol İstasyonu’nun Lefkoşa Türk Belediyesi’ne üzerinde şirket adı yazılı tabela ve/veya levhalar, çeşitli yönlendirme levhaları ve hizmet ürünleri için İlan, Reklam ve Levha Resmi ödemesi gerekmektedir.
MAK Petrol İstasyonu Ltd, bir K-PET (Kıbrıs Türk Petrolleri) Şirketinin bir bayisi olup, her bayinin hangi Petrol Şirketinin yakıtını sattığını alenen teşhir etmesi 1986 Akaryakıt Satışı ve İştigali (Denetim ve Düzenleme) Tüzüğü ile zorunlu kılınmıştır. Söz konusu işyeri, 21/1977 sayılı Mal ve Hizmetler (Düzenleme ve Denetim) Yasası ve 40/2003 sayılı Tüketicileri Koruma Yasası’nın ilgili hükümleri gereği sattığı yakıtın fiyatını rahatlıkla görülebilecek biçimde sergilemekle yükümlüdür. Bu bağlamda Reklamların Teşhiri (Denetim) Yasası’nın 3’üncü maddesinin 1(h) fıkrası Yasa, Tüzük veya Amme Enstrümanı ile zorunlu kılınan teşhir veya reklamları resim veya harç ödemekten muaf tutmuştur. Bu durumda MAK Petrol İstasyonu tarafından yakıtın adını belirtmek ve fiyatını teşhir etmek amacıyla kullanılan tabela ve/veya levhalar için İlan, Reklam ve Levha Resmi alınmamalıdır. Lefkoşa Türk Belediyesi, Yasa ve/veya Tüzük ile teşhiri zorunlu kılınanlar dışında kalan İlan, Reklam ve Levha Resmi Tüzüğü kapsamındaki tabela ve/veya levhaları vergilendirmelidir.
Netice itibarı ile Lefkoşa Türk Belediyesi tarafından 2016-2018 yılları için MAK Petrol İstasyonu adına düzenlenmiş olan İlan Reklam ve Levha Resmi faturalarının yukarıda belirtilen yasal mevzuat çerçevesinde gözden geçirilerek yeniden hesaplanması, Yasa ve/veya Tüzük gereği muaf tutulan ve/veya teşhir edilmesi gereken reklamlar dışında kalan tabela ve/veya levhaların vergilendirilmesi gerekir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)