Alsancak’ta kâin Yayla Mahallesi, Kader Sokak, Omağ Edremit Villaları, A1’de ikamet eden Sayın Yusuf Ertürk evlerinin yakınında bulunan mandıradan sağlık koşullarına aykırı, rahatsız edici kokular yayıldığını, bu kokuların insan sağlığını tehdit ettiğini, stres ve sıkıntıya maruz kaldıklarını ve insan sağlığını olumsuz etkileyen koşulların söz konusu mandıradan kaynaklandığını iddia ederek yaşadıkları mağduriyetin ve/veya rahatsızlıkların giderilmesini talep etmiştir. Ayrıca, bölge sakinleri olarak farklı kurumlara konuyla ilgili yazılı dilekçeler verdiklerini ancak bir netice alamadıkları nedeniyle mağduriyetlerinin devam ettiğini belirterek konunun Dairemiz tarafından soruşturulması talebinde bulunmuşlardır.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Girne Kaymakamlığı nezdinde yaptığımız soruşturmada Sayın Yusuf Ertürk’ün Alsancak’taki ikametgâhı meskun mahal içerisinde yer aldığı tespit edilmiştir. Durum böyle olmakla beraber gerek Alsancak Belediyesi gerekse KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Veteriner Dairesi ve KKTC İçişleri Bakanlığı Girne Kaymakamlığı Sayın Ertürk’ün ikametgâhının 150 metre kadar yakınında bulunan Sayın Necmi Kaya’ya ait mandıranın takriben 45 yıldır (1974’ten beri) aynı yerde olduğu ve mandıranın yapıldığı tarihte bölgenin imar açısından gelişmemiş olması nedeniyle yapılmasına izin verildiği belirtilmiştir. Alsancak Belediyesi, Sayın Yusuf Ertürk’e ait konutun imar tarihinin 2015 yılı olduğunu ve Sayın Kaya’nın mandırasının Sayın Ertürk’ün bölgeye gelip inşaatının başladığı tarihte de aynı yerde faaliyetlerini sürdürdüğünü belirtmiştir. Veteriner Dairesi’nin de altını çizdiği gibi yerleşim yerlerinde bulunan hayvan barınakları, çevredeki kişiler tarafından şikâyet konusu olmaktadır ancak bu şikâyetlerin çoğu önceden var olan barınakların etrafına inşa edilen yeni konutlardan geldiği saptanmıştır.
KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Veteriner Dairesi’nden aldığımız bilgide Sayın Necmi Kaya’nın adına kayıtlı mandıra ticari bir işletmedir ve 01 Ocak 2008 tarihinden itibaren Veteriner Dairesi Bilgisayar Veri Tabanına kayıtlı bulunmaktadır. Sayın Necmi Kaya’ya ait olan mandıranın ticari olmasından dolayı hayvan sayısı 150 ile 250 küçükbaş olarak değişkenlik göstermektedir. KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Dairesi ve Alsancak Belediyesi de bu durumu teyit eder nitelikte bilgi vermiştir. Yine her iki kuruma göre söz konusu mandırada az sayıda büyükbaş hayvan bulunmaktadır. Ayrıca KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Veteriner Dairesi söz konusu iş yerini yılda en az iki kez denetlediğini belirtmiştir.
KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Veteriner Dairesi, Sayın Kaya’ya ait mandıranın temizliğinin düzenli yapılmakla beraber hayvan barınaklarının olduğu yerlerde sinek oluştuğu, zaman zaman rahatsız edici kokunun bulunmasının doğal olduğunu ve oluşan kokunun insan sağlığı açısından bir risk oluşturmadığını belirtmiştir. KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Veteriner Dairesi aynı mahalde insanlar arasında bulaşıcı bir hastalık bulunması halinde, sineklerin bu hastalıkları mekanik olarak bulaştırma riskinin olduğunu, bu bulaştırmanın, koyun – keçi gibi küçükbaş hayvandan insanlara bulaşma şeklinden fazla, insanlar arasında veya köpekten insana bulaşma olasılığının daha yüksek olduğunu belirtilmiştir.
Sayın Necmi Kaya’ya ait mandıranın 13 Haziran 2018 tarihinde KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Veteriner Dairesi tarafından yerinde yapılan denetiminde kötü koku, çevre kirliliği veya halk sağlığını tehdit eden bir bulguya rastlanmadığı, mandıranın temiz ve düzenli olduğu tespit edilmiştir. Benzer şekilde Alsancak Belediyesi de zabıta ekiplerini göndererek yaptığı denetimlerde çevre kirliliği, kötü koku veya halk sağlığı açısından risk teşkil eden bir bulgu saptanmamıştır.
18/2012 sayılı Çevre Yasası’nın 74’üncü maddesi tahtında Çevre Koruma Dairesi esas yetkili makam olarak bu durumları izlemekle, denetlemekle ve uygulatmakla görevlidir. 10/1989 sayılı Çevre Koruma Dairesi Yasası’nın ilgili hükümleri uyarınca Daire’nin görevleri arasında Çevreyi geliştirmek, iyileştirmek, çevreyi ve çevre sağlığını korumak, çevre kirlenmesini önlemek, Kamu kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerin her türlü girişimi sonucunda bitki ve hayvan varlığı ile doğa varlıklarında ve doğal kaynaklarda oluşacak olumsuz etkilenmeleri önlemek ve gidermek amacıyla gerekli önlemleri almak ve gerekli denetimleri yapmak vardır.
Bu kapsamda, Çevre Koruma Dairesi tarafından 24 Eylül 2018 tarihinde bir denetim gerçekleştirilmiştir. Denetim sonucunda 08 Ekim 2018 tarihinde kaleme aldıkları Raporda Sayın Necmi Kaya’ya ait mandırada herhangi bir atığa veya rahatsız edici bir kokuya rastlamadıkları belirtilmektedir. Nitekim 28 Mayıs 2018 tarihinde Dairemiz tarafından Alsancak’ta kain mandıranın bulunduğu yerde yapılan keşifte Sayın Kaya’ya ait mandıranın (Veteriner Dairesi’nin yerinde yaptığı denetimde olduğu gibi) temiz ve düzenli olduğu saptanmıştır. Ayrıca, KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Dairesi, KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Veteriner Dairesi ve Alsancak Belediyesi tarafından farklı tarihlerde yerinde yapılan denetimlerde herhangi bir kötü koku ve çevreyi rahatsız edici bir kirliliğinin olmadığı saptanmıştır.
Sayın Necmi Kaya’ya ait mandıra KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Veteriner Dairesi tarafından denetleniyor olsa da Alsancak Belediyesi ve KKTC İçişleri Bakanlığı, Girne Kaymakamlığı nezdinde yaptığımız soruşturmada mezkûr mandıranın işyeri izni veya mandıradaki faaliyetlerini yürütmek için gerekli izni yoktur. Her iki kurum da bölgenin uygun bir ağıl bölgesi olmadığının bilincindedirler. Alsancak Belediyesi Sayın Yusuf Ertürk’ün dilekçesini aldığını ve değerlendirdiğini belirtmekle birlikte Alsancak Belediyesi Daire’mize gönderdiği yazıda taraflarına bir şikâyet ulaşmadığı için mandıra sahibini mağdur etmemek adına bir yaptırım uygulamadığını ileri sürmüştür. Alsancak Belediyesi’ne bir şikâyet ulaşmasına rağmen şikâyet yoktur demesinden dolayı bir tutarsızlık veya çelişki olduğu açıkça görülmektedir.
Belediye sınırları içerisinde genel temizlik, çevre temizliği ve beldede bulunan mezbaha, at çiftliği, mandıra ve benzeri yerleri farklı bir yere taşımasıyla hayvan yetiştiriciliği ve/veya beslenmesini düzenleme yetkisi 51/1995 sayılı Belediyeler Yasası’yla Belediyelere verilmiştir. Belediyeler Yasası’nın 21’inci maddesi Belediyelerin tarıma ilişkin görevlerini düzenlemektedir. İlgili yasanın 21’inci maddesinin 4’üncü fıkrasının (B) bendine göre “Belediye sınırları içerisinde Belediyeden izinsiz ağıl, mandıra ve kümeslerin kurulmasını ve Belediye Meclisince hazırlanacak bir tüzükle saptanacak sayıdan fazla büyükbaş, küçükbaş, kanatlı, kanatsız her türlü hayvan beslenmesini önlemek” Belediye’nin görevleri arasında bulunmaktadır. Dolayısıyla, Alsancak Belediyesi söz konusu mandıranın 1974 yılından itibaren orda olduğunu dikkate alarak izinlendirilmesi için gerekli prosedürü başlatması gerekirdi. Bu sebeple Alsancak Belediyesi’nin üzerine düşen görevi yapmadığı veya ihmal ettiği anlaşılmaktadır.
KKTC İçişleri Bakanlığı, Girne Kaymakamlığı, Ağılların Köy Dışına Çıkarılması Programı kapsamında bütün ağılların yapılacak organize hayvancılık bölgelerine taşınmasının amaçlandığını belirtmiştir. Bu bağlamda Bakanlar Kurulu 14 Şubat 2017 tarihinde H (K-1) 373-2017 sayılı Kararı alarak bir program dâhilinde ağılların köy dışına çıkarılması hedeflenmektedir. Söz konusu Kararda Girne Kaymakamlığı’nın, İçişleri Bakanlığı’nın kontrol ve yönetiminde, Şirinevler Köyü’nde yer ayrıldığı ancak altyapı eksikliği nedeniyle gerek Sayın Necmi Kaya’ya ait ağılın gerekse diğer ağılların aktarılması gerçekleşmemiştir. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı doğrultusunda altyapı eksiklikleri ivedilikle giderilip ağılların meskun bölgelerden çıkartılması neticesinde bölge sakinleri yaşamlarını daha sağlıklı ve dengeli bir çevrede sürdürebileceklerdir.
KKTC İçişleri Bakanlığı, Girne Kaymakamlığı, Dairemize gönderdiği yazıda uygun bir ağıl bölgesi olmaması ve acil olarak bir yer bulunmasının mümkün olmadığı gerekçesiyle Sayın Ertürk’e cevap verilemediğini aktarmıştır. 27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın 15’inci maddesinin 1’inci fıkrası özel kişilerin kendileri veya kamu ile ilgili istem veya şikâyetlerinin nasıl yapılacağını düzenlemektedir. Mezkûr Yasanın 15’inci maddesinin 3’üncü fıkrası tahtında İdare, istemle ilgili kararını, en geç otuz gün içinde, gerekçeli olarak, başvuran kişiye veya kişilere yazılı olarak bildirmesi gerekmektedir. İdare, bu süre içerisinde yazılı ve gerekçeli yanıt vermeyi ihmal ederse, bundan dolayı doğacak zararları bu Yasadaki kurallar çerçevesinde gidermekle yükümlüdür. İdare her ne sebepten dolayı olursa olsun Sayın Yusuf Ertürk’e yazılı bir cevap vermesi gerekirdi.
Netice itibariyle, Necmi Kaya’ya ait mandıra 1974 yılı itibariyle Alsancak Belediyesi hudutları dâhilinde bulunmaktadır. Sayın Ertürk’ün evine komşu olan veya yakınında bulunan mandıra farklı kurumlar tarafından denetlenmiştir. Söz konusu yerde yapılan denetimler neticesinde hazırlanan raporlarda herhangi bir kötü koku, çevre kirliliği ve halk sağlığını tehdit eden bir bulguya rastlanmamıştır ve/veya bir rahatsızlık tespit edilmemiştir. Bu nedenle Sayın Yusuf Ertürk’ün başvurusu yersizdir ve/veya mesnetsizdir.
Son günlerde görünen Batı Nil Virüsü nedeniyle Alsancak Belediyesi’nin Girne Kaymakamlığı ile işbirliği yaparak belediye hudutları kapsamındaki mezbaha, at çiftliği, tüm mandıra ve benzeri yerlerin denetlenmesi ve taşınması konusunda ciddi bir çalışma yapmaları, çevrenin korunması, iyileştirilmesi ve insan sağlığını olumsuz etkileyen kirliliğin ortadan kaldırılması veya önlenmesi gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)