Dairemize başvuru yapan Sayın Ali Üstel, Girne, Ozanköy’de bulunan Değirmen Dereye (Mylous River), hudutlarını ihlal edecek ve sel baskınına sebebiyet verecek şekilde çöp, moloz, inşaat ve asfalt atıkları dökülerek yaklaşık 40-50 metre yükseklikte dolgular yapıldığını, bu dolgular üzerine yapılan inşaatların hem kayıp çökme hem de çevredeki binalara zarar verme tehlikesi bulunduğunu, ayrıca dere kenarına gelişi güzel çöp döküldüğünü, yeşil alanların amacına uygun kullanılmadığını, Girne Belediyesine ve Girne Kaymakamlığına yazılı ve sözlü olarak bölge halkının bu durumdan rahatsız ve şikayetçi olduğunu birçok kez bildirmelerine rağmen cevap almadıkları gibi bu konu ile ilgili olarak herhangi bir tedbir de alınmadığını iddia ederek yardım talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Dairemize yapılan başvuru ile ilgili soruşturmamız sürerken, Girne Belediye Başkanı Sayın Nidai Güngördü ve bu konudaki yetkili personeli, Girne Kaymakamı Sayın Sinan Güneş ve Çevre Koruma Dairesi Girne Şubesi görevlilerinin de katılımı ile tarafımızdan ilgili bölgede keşif yapılmıştır. Yerinde yapılan incelemede, Değirmen Dere güzergahı boyunca birden fazla yerde dolgu yapılarak Değirmen Derenin yatağına önemli ölçüde ihlalde bulunulduğu ve dere yatağına çöp ve moloz dökülmüş olduğu ve bazı yerlerin doldurularak yükseltildiği görülmüştür.
33/1998 sayılı Mülki Yönetim ve Bölümleri Yasasının 8’inci maddesi tahtında Kaymakam, ilçedeki en yüksek mülki ve idari amirdir. Kaymakam, ilçede Devleti ve Hükümeti temsil eder. Kamu hizmetlerinin etkin bir şekilde yerine getirilmesi ve çeşitli bakanlıkların bölgesel kuruluşları arasındaki işbirliği ve koordinasyonu sağlamak Kaymakamın görev, yetki ve sorumlulukları arasındadır.
Girne Kaymakamı Sayın Sinan Güneş Dairemize gönderdiği 17 Eylül 2018 tarihli yazıda konu ile ilgili olarak inceleme ve değerlendirme yapıldığını, söz konusu bölgenin imar yönünden Girne Belediyesinin kontrolünde olduğunu ifade etmiştir. Sayın Güneş, ilgili alanın dere gibi görünmesine rağmen özel mülk olduğunu, KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Şehir Planlama Dairesi Sayın Salih Kayım’a Girne, Ozanköy- Boğazdere mevki için Planlama Onayı Belgesi verdiğini ve söz konusu alanın sistematik bir şekilde doldurulduğu hususunu tespit ettiklerini belirtmiştir. Girne Belediyesi 28 Ocak 2019 tarihinde Planlama Onayına aykırı izinsiz ve kontrolsüz dolgu yapıldığı cihetle söz konusu dolguların kaldırılması için Sayın Salih Kayım’a ihbar göndermiştir.
Fasıl 82 Kamu Derelerinin Korunması Yasasının 4’üncü maddesi gereğince kimse, herhangi bir derenin kenarlarını veya duvarlarını yıkamaz, kesip deviremez veya onların içini veya altını kazamaz veya başka biçimde onlara zarar veremez veya onları tahrip edemez. Bu maddenin herhangi bir kuralına aykırı davranan herhangi bir kişi suç işlemiş olur. Kaymakam, zaman be zaman, yayınlayacağı bir bildiriyle herhangi bir derenin veya derenin herhangi bir bölümünün yatağından, kenarlarından veya duvarlarından, taş, çakıl, kum, toprak veya başka madde alınmasını veya taşınmasını, herhangi bir derenin veya derenin bir bölümünün yatağına, kenarlarına veya duvarlarına veya herhangi bir kısmına moloz, çöp, süpürüntü veya döküntü dökülmesini tamamen yasaklayabilir. Yasadaki tefsir maddesi tahtında derelerin korunması veya gözetimi, derenin veya derenin herhangi bir kısmının bulunduğu ilçenin Kaymakamı tarafından yapılır. Dolayısıyle, yürürlükteki mevzuat uyarınca, Girne Kaymakamlığı Değirmen Derede tespit edilen ihlaller ile ilgili olarak ivedi bir biçimde Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğünden dereyi ve dere yatağının hudutlarının tespit edilmesi için ölçüm yapılmasını istemesi gerekmektedir. Yine ilgili birimler olan Girne Belediyesi Başkanlığı ve Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü ile işbirliği yaparak dere yatağının sınırlarının olduğu şekilde açık kalmasını sağlamaları gerekmektedir.
Sayın Üstel Girne Kaymakamlığı’na ayrı bir dilekçe vermiş ancak bölgenin imar yönünden Girne Belediyesinin kontrolünde olması nedeniyle Belediye tarafından yanıtlanacağı düşüncesi ile dilekçeye cevap vermemiştir. KKTC Anayasası’nın ilgili hükmü tahtında dilekçe hakkı temel bir hak olarak düzenlenmiş olması nedeniyle Girne Kaymakamlığı’nın KKTC Anayasası’nın 76’ıncı maddesi uyarınca dilekçe sahibine otuz gün içinde gerekçeli yazılı cevap vermesi gerekmekte idi.
Bölge sakinleri tarafından KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığına verilen dilekçe Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğüne 24 Ağustos 2017 tarihinde iletilmiş ve konu Girne Şube Amirliği tarafından değerlendirilmiştir. KKTC Turizm Bakanlığı, Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü Girne Birimi 28 Eylül 2017, 29 Eylül 2017 ve 18 Ekim 2017 tarihlerinde yerinde denetim yapmış ve Girne Birim Sorumlusu Sayın Savaş Namsoy tarafından hazırlanan Bilgi Notu Müdürlüğe gönderilmiştir. 20 Ekim 2017 tarihli Bilgi Notunda, Pafta/Harita X.II.29.W.2’de kain 399 ve/veya 400 numaralı parsellerde, Orman Dairesine ait arazi üzerinde atık bulunmasından dolayı kullanıcı Sayın Kamil Turan’a 006819 numaralı ihbarnamenin yazıldığı ve 18 Ekim 2017 tarihinde gerçekleştirilen denetimde atıkların kaldırılmış olduğunun ve sözkonusu yerin toz tutucu tente ile çevrili olduğunun tespit edildiği bildirilmiştir. Söz konusu Bilgi Notunda ayrıca, 366, 367 ve 368 numaralı parsellerde ise moloz ve inşaat artığına rastlanmadığı sadece toprak dolgu yapıldığı ve ilgili alanın Girne Belediyesi tarafından mühürlenmiş olduğu yerinde görülerek tespit edilmiştir.
Girne Belediye Başkanı Sayın Nidai Güngördü ise Dairemize gönderdiği 31 Ekim 2018 tarihli yazıda, belirli aralıklarla yapılan kontrollerde ve/veya alınan ihbarlar uyarınca yapılan denetimlerde Değirmen Dereye 4 ayrı yerde müdahalenin olduğunun tespit edildiğini bildirmiştir. Birinci tespit edilen gelişmenin araziyi su basmaması için sadece dolgu olduğu, tespit edilen ikinci müdahalenin istinat duvarı ile birlikte dolgunun yapılacağını, üçüncü tespitin ise bir site projesi ile ciddi müdahalenin olduğu ve konunun mahkemeye intikal ettiğini, dördüncü tespitin ise Sayın Ali Üstel’in Dairemize başvurusuna konu yerdeki ihlallerin ciddi müdahaleler olduğu görülmüştür. Müdahale edilen gelişmelerin tümünün izinli olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda alınan izinlerin incelendiğini, birinci ve ikinci gelişmenin Kaymakamlık ve Su Dairesi Teknik personeliyle incelendiğini ve projeye uygun devam edildiğinin tespit edildiğini, üçüncü tespit edilen gelişme için çeşitli sebeplerden dolayı (sitede yapılan yapı, dolgular ve molozlar) konu mahkemeye intikal ettiğini ve dördüncü müdahalede söz konusu yer için Planlama Onayı alınmasına rağmen izne aykırı olarak moloz döküldüğünü ve alınan izin dışında çok daha fazla dolgu yapıldığı saptanmıştır. Bunun neticesinde kısa bir süre önce mezkur inşaat durdurulmuştur.
Fasıl 96 Yollar ve Binalar Düzenleme Yasasının 3’üncü maddesinin (1)’inci fıkrası uyarınca hiç bir kimse yetkili makamdan önceden ruhsat almadıkça bina inşa edemez, mevcut bir binayı yıkamaz, ona herhangi bir tadilat, ilave veya tamirat yapamaz. Yasanın 3’üncü maddesinin (2)’inci fıkrasına göre ise yetkili makam, belediye sınırları içinde herhangi bir bölgede ilgili Belediye Meclisidir. Sözkonusu yerde inşaat izni vermeye yetkili olan Girne Belediyesinin, verilen izinlere uymayan inşaat sahiplerine ve/veya hatalı olarak izin verilmiş inşaatların sahiplerine ve/veya izinsiz olarak dolgu yapan ve/veya dere yatağına çöp ve moloz dökerek bölge için tehlike yaratan kişilere uyarı yazısı gönderip süre vererek ihlalleri ortadan kaldırmalarını istemesi ve yapılmaması halinde ise haklarında yasal işlem başlatması gerekir. Girne Belediyesi Başkanlığı, Değirmen Dere güzergahı üzerinde yapılaşmalara izin verme aşamasında ve verildikten sonra da mezkur inşaatların denetlenmesi ve anında müdahale edilmesi gerekir. Girne Belediyesi, Belediye hudutları dahilinde Ozanköy’de, XII/30.W2, Parsel:330/1 ve 331 içerisinde dere yatağına yapmış olduğu izinsiz ve kontrolsüz dolgu nedeniyle doğal çevreye ve arazi kodlarına yapılan müdahale ve tahribat neticesinde mal sahiplerine 28 Ocak 2019 tarihinde dolguların kaldırılması ile ilgili ihbar göndermiştir.
18/2012 Sayılı Çevre Yasasının 8’inci maddesi uyarınca atık yönetimi ile ilgili olarak KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Dairesi de Girne Belediyesi ile birlikte yetkili ve sorumlu makamlardır. Söz konusu Yasa maddesine göre, Çevre Koruma Dairesi çevrenin olumsuz etkilenmemesi veya insan sağlığının zarar görmemesi için Yasada ve Yasa uyarınca çıkarılması öngörülen tüzük ve düzenlemelerde belirlenen atık yönetimiyle ilgili tüm kuralları izler ve uygulanmasını sağlar. Belediyeler ise, atıkların toplanması ve/veya toplattırılması için bir sistem kurar ve/veya kurdurur ve uygular ve/veya uygulatır. Dolayısıyle, Değirmen Dereye ve/veya kenarına çöp ve moloz dökülmesi ile ilgili olarak yetkili makamlar olan Girne Belediyesi ve Çevre Koruma Dairesinin işbirliği yaparak yasal gerekleri yerine getirmeleri gerekmektedir.
Geçtiğimiz aylarda aşırı yağışlar nedeniyle yaşadığımız can ve mal kayıplarından nasıl etkilendiğimizi hep birlikte gördük. Bu nedenle sadece İdare veya yerel yönetimler değil vatandaşların da bu konuya gereken hassasiyeti gösteremeleri gerekir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)