Sayın Faik Gencer, Girne Antik Limanda izinsiz ve kaçak olarak duran tekneler bulunduğunu ve ilgili Bakanlığın bu konuda gerekeni yapmadığını iddia ederek Dairemize başvuruda bulunmuş ve konunun soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve rapor hazırlanmıştır.
Sayın Faik Gencer’in başvurusu ile ilgili olarak başlatılan araştırmada, 17 Mart 2025 tarihinde OMB.0.00-05/00-25/44 sayılı yazımızla, Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı’ndan bilgi talep edilmiştir. Sayın Müsteşar, 4 Nisan 2025 tarihinde, TÇB.0.00-001/99-25/E.515 sayılı yazı ile sorularımızı yanıtlamıştır.
Bakanlar Kurulu, 10 Temmuz 2024 tarihinde, Turizm Endüstrisi Teşvik Yasası’nın 8A maddesinin verdiği yetkiye dayanarak Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nü onaylamış ve Resmî Gazetede yayımlanmasına karar vermiştir. Bahse konu Tüzük Resmî Gazetede yayımlandığı 12 Temmuz 2024 tarihten beri yürürlüktedir.
Girne Antik Limanı Koruma Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün 3’üncü maddesine göre bu Tüzüğün amacı, Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ilan edilen Girne Antik Şehri ve Limanı içerisinde kalan, tarihi ve kültürel mirasın yaşatılması, bölgenin bir turizm cazibe merkezi yaratılmak amacı ile güçlendirilmesi ve geliştirilmesi, bölgeyi ziyaret edenlerin etkin ve verimli biçimde çevreden yararlanması, ülke ekonomisine, turizmine ve tanıtıma katkıda bulunmasını sağlamak ve ayrıca teknelere, tekne sahiplerine, tekne mürettebatı, tekne müşterisi, ticari ünite işletmecileri ve bu ünitelerden faydalanacaklara etkin denetim içerikli, kaliteli hizmet sunmak , temiz, güvenli, huzurlu bir yaşam ve çalışma ortamı sağlamak, yönetim, işletme ve denetim kurallarına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
İlgili Tüzüğün tefsirine göre Bağlama Sözleşmesi, Bakanlık ile tekne sahibi arasında imzalanan ve tekne sahibine tahsis edilen bağlama yeri, yararlanabileceği hizmetleri, bu hizmetlere ilişkin süreyi ve koşulları içeren sözleşmeyi anlatır. Denizdeki düzenlemelere ilişkin kurallar da yine aynı Tüzüğün 6’ncı maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde şu şekildedir;
|
Denizdeki
Düzenlemelere
İlişkin
Kurallar
|
6.
|
(1)
|
(A)
|
Tekne sahibi, kendisinin, teknesinin veya refakatçilerinin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti karasularına girişi ve/veya çıkışı, teknenin seyri, teknenin Bakanlığın sorumluluğuna bırakılması veya terkedilmesi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden teknesinden başka bir vasıtayla ayrılması gibi konularla ilgili mevzuatı gereğince gereken tedbirleri almaktan şahsen sorumludur.
|
|
(B)
|
Tekne Sahibi ve/veya kaptanı, tekne mürettebatı ve tekne müşterisiyle ilgili gerekli olacak bilgi ve geçerli belgeleri hazırlamak ve bu konuda Bakanlığı zamanında ve yeterince bilgilendirmek zorundadır. Aksine uygulamalar ve/veya mevzuat nedeniyle tekne sahibinin karşılaşacağı güçlüklerden Bakanlık sorumlu tutulamaz. Yabancı bayraklı tekne sahibinin sorumluluğu, Tekne Kayıt Belgesi'ni Bakanlığa teslim edene, kamu kurumlarında gerekli işlemlerini tamamlayana ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden ayrılacağını belirtene kadar devam eder. Yasal işlemleri tamamlayarak Bakanlığın sorumluluğuna bırakılan tekneye, sahibi, kaptanı, mürettebatı ile üçüncü kişilerin girişleri Bakanlığın iznine tabiidir.
|
|
(2)
|
|
Limanın deniz alanındaki derinlikleri ile Bakanlık tarafından belirlenecek bağlama yeri numaraları idari ofiste ve web sayfasında teşhir edilir.
Limanda teknesini bağlayacak veya diğer hizmetlerden yararlanacak olan tekne sahibi, Bakanlık ile en geç teknenin limana giriş yaptığı gün bağlama sözleşmesini imzalamak zorundadır. Teknenin geçerli Ölçü (Tonilato) belgesini, denize elverişlilik sigorta poliçesini, Bakanlık tarafından belirtilen yükümlülükleri karşılayan ve sözleşmeyi imzalamaya yetkili olduğunu gösteren veya ispat eden belgelerini eksiksiz ve doğru olarak Bakanlığa ibraz etmekle yükümlüdür. Teknenin tam boyu ve genişliğinin belirlenmesi için Tonilato Belgesindeki değerler dikkate alınır. Bu bilgilerin tam olarak belirtilmediği veya belgede verilen boyutlarla gerçek değeri arasında fark olduğunun gözlenmesi halinde, Bakanlık personelini tekne tam boyunun ve tekne genişliğinin ölçümü için görevlendirebilir.
|
|
(3)
|
|
Bakanlık, bağlama sözleşmesi yapmış olan tekne sahibine limanın deniz alanı içinde teknesini bağlayabileceği belli bir yeri değil, teknenin bağlanmasına uygun bir yeri tahsis eder. Tekne sahibi, kendisine tahsis edilen bağlama yerinden başka yere yanaşamaz ve bağlayamaz. Aksi takdirde ve tüm ikazlara rağmen tahsis edilmemiş yere bağlama yapan teknenin bağlama sözleşmesi tek taraflı olarak fesih edilir ve herhangi bir para iadesi yapılmadan tekne liman dışına çıkartılır.
|
|
(4)
|
|
Bakanlık, yalnızca acil durumlarda (yangın, batma, fırtına v.b) denizdeki veya karadaki yerini tekne sahibine haber vermeksizin değiştirmeye yetkilidir.
|
|
(5)
|
|
Bağlama sözleşmeleri hiçbir şekilde kira sözleşmesi değildir ve devredilemez. Sözleşme, Bakanlık ile tekne sahibi tarafından imzalanır ve üzerinde belirtilen süre için geçerlidir. Tekneler sadece bağlama amacı için tahsis edilen babalara ve/veya pantonlar üzerinde yeralan koçboynuzlarına, tahmin edilebilir bütün hava ve gelgit koşullarını göz önünde bulundurarak denizcilik usullerine ve Bakanlığın uygun bulduğu tarzda bağlanır. Taraflar aksine anlaşmadıkları takdirde gerekli halatlar ve usturmacalar tekne sahibi tarafından sağlanır. Tekne sahibi bu halatların ve usturmacaların yeterli sayı ve evsafta olmasından, gerektiğinde değiştirilmelerinden, bakımlarından ve kullanımlarından sorumlu olur. Teknenin denizde bağlanması için bağlama yerinde bir adet tonoz zinciri ve/veya halatı verilir; Bakanlık, teknenin emniyeti açısından tekne üzerindeki uygun bağlantı noktasına bu zincirin veya halatın bağlanmasını tavsiye eder. Tekne sahibinin teknesine yapılacak bağlantıya kendi halatını ekleyerek kullanmayı tercih etmesi halinde, tüm sorumluluğun kendisine ait olduğunu tekne sahibi kabul ve taahhüt etmiş sayılır.
|
|
|
18/2012
30/2014
34/2020
|
(6)
|
|
Limandan yararlanacak teknenin tam donanımlı, kendi olanaklarıyla seyredebilecek, her türlü hava ve deniz koşullarına karşı korunaklı bir şekilde denize elverişli olması, doğal çevreyi kirletici unsurlardan arındırılmış Çevre Yasasına uygun ve/veya çevreyi koruyucu ekipmanlarla donatılmış durumda olması gereklidir.
|
|
|
|
(7)
|
|
Tekne sahibi teknelerin limana girişlerinde, kendilerine tahsis edilen yere gösterilen şekil ve sistemde bağlanmalarında, içeride yer değiştirmeden önce, yedekte çekilerek yerinin değiştirilmesinde, keza çıkışlarda önceden Bakanlığa bilgi vermek ve izin almak zorundadır. Gerekli durumlarda limandan çıkışlarda tekne sahibi, palamar botunun yardımını almak ve palamara uygun hareket etmek zorundadır. Palamar botunun manevrası sırasında tekne sahibinin yetkilendirdiği üçüncü kişilerin teknede bulunması esnasında meydana gelebilecek zarar, ziyan ve hasarlardan tekne sahibi sorumludur.
|
|
|
(8)
|
|
Yukarıdaki (7)'nci fıkra kurallarına uygun olarak izin alan tekne sahipleri bağlama ücreti ödemekle yükümlüdür. Bağlama Ücreti; Teknenin Tam Boyu (LOA), ilgili sözleşmenin imzalandığı gün geçerli olan birim fiyatlar ve limanda barındıkları süre esas alınarak Bakanlık tarafından hesaplanır. Bu hesaplama sonucunda bulunan ücret, peşin olarak tahsil edilir. Bağlama süresi, "asgari günlük kullanım yirmi dört saat" esasına ve geceleme sayısına göre belirlenir.
|
|
|
(9)
|
(A)
|
Balıkçı tekneleri bir yıllık izin dönemi içerisinde en az 120 sefer yapmakla mükelleftir. Belirtilen sayıdan az sefer yapılması halinde, bir sonraki yıl bağlama sözleşmesi yenilenmez. Balıkçı teknelerinin Hayvancılık Dairesi'nden "Balıkçılık Belgesi" almış olması koşuldur.
|
|
|
(B)
|
Tur tekneleri bir yıllık izin dönemi içerisinde en az 100 sefer yapması halinde %25 oranında indirimden yararlanabilir. Tur tekneleri yolcu listesini Bakanlığa bildirmekle mükelleftir. Belirtilen sayıdan az sefer yapılması halinde bir sonraki yıl tur teknelerine sağlanan %25 oranındaki indirimden yararlanılamaz.
|
|
|
(10)
|
|
Tekneler sadece 04:00 - 10:00 saatleri arasında seyir dışı motor çalıştırabilir. Bu saatler haricinde seyir dışı motor çalıştıramazlar. Teknelerin limana giriş çıkışlarıyla ilgili diğer tüm düzenlemeler Bakanlık tarafından belirlenir ve bir Genelge ile duyurulur.
|
| |
|
|
|
|
|
Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı’na Antik Limandaki uygulamanın nasıl olduğu, sürecin takibinin nasıl yapıldığı sorulmuştur. Sayın Müsteşar, teknesini Girne Antik Liman’a bağlamak isteyen birinin öncelikle Bakanlığın Liman Ofisi’ne dilekçe verdiğini, Bakanlığın tekne bağlama yerinin uygun olup olmadığına göre bu başvuruları değerlendirdiğini ve bu sürecin Girne Antik Liman’daki Liman Sorumlusu tarafından takip edildiğini kaydetmiştir.
Tekne sahiplerinin prosedürleri yerine getirip getirmedikleri, Bakanlıkla sözleşme imzalayıp imzalamadıkları ve sair hususların denetlenmesi konusu da Sayın Müsteşar’a sorulmuştur. Bakanlıkla toplam 11 Yat Bağlama Sözleşmesi imzalandığını belirten Sayın Müsteşar, “Mevcut uygulamada geçmişe dönük borcu olsa dahi Liman içerisinde bağlama izni verilmekte ancak geçmişe dönük borç bulunduğu takdirde Girne Antik Limanı Koruma Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün 9(B) ve yine ayni yasanın 10.maddesine göre borcu olan işletmelerle yeni sözleşme imzalanmamaktadır.” demiştir.
Sayın Müsteşar ödemelerini yapmayan teknelerle ilgili tutanak tutulmadığını söylemiş, “münferit gelişen olaylar” olarak tanımladığı bir konu ile ilgili yapılan yazışmaları Dairemize iletmiştir. Bu yazılar Liman Sorumlusu tarafından, 29 Nisan 2024 tarihinde bir tanesi Girne Liman Başkanlığı’na diğeri Antik Liman İdari Komitesi’ne hitaben yazılmıştır. “Antik Liman İdari Komitesi’ne” yazılan yazıda 2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 yıllarında hiçbir ödeme yapmamış, Bağlama Sözleşmesi bulunmayan bir teknenin 2022 yılı sonunda Karpaz Gate Marina’ya gittiği, 27 Nisan 2024 tarihinde ise bilgi vermeden ve izin almadan Girne Antik Limana giriş yaptığı belirtilmektedir. “Girne Liman Başkanlığı’na” yazılan diğer yazıda ise Liman Sorumlusu, ilgili teknenin kaptan ve yardımcısının Limana izinsiz girdiğini belirtmiş ve şöyle demiştir “..İdari bina önündeki rıhtıma yanaştıklarını gözlemledim. Teknenin ve getiren arkadaşların evraklarının kontrol edilmesini talep eder gereğinin yapılmasını bilgilerinize sunarım.” Bakanlıktan gönderilen cevap yazısının ekinde 2 Mayıs 2024 tarihinde, bahsi geçen tekneden 2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 yılları için yat bağlama, rıhtım ve temizlik ücreti olarak on bir bin sekiz yüz doksan dolar tahsil edildiğini gösteren makbuz ve bu ödemenin yapıldığı çekin birer sureti tarafımıza gönderilmiştir.
Sayın Müsteşar tarafıma gönderdiği yazısında, ödemelerini yapmayan teknelerle ilgili tutanak tutulmadığına ilaveten Liman içerisinde kaçak olarak barınan küçük balıkçı tekneleri için herhangi bir yaptırım uygulanmadığını, izinsiz ve kaçak olarak Limanda duran tekneler olduğunu tespit ettiklerini ancak bu konuda da hiçbir yaptırım uygulamadıklarını kaydetmiştir. Rutin olarak yapıldığı söylenen denetimlerle ilgili Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı tarafından Dairemize herhangi bir belge sunulmamıştır.
Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü Girne Antik Liman’a tekne bağlanmasına ilişkin kurallar açıktır. Tüzüğün 13’üncü maddesinde belirtildiği gibi bu Tüzüğü Turizm işleriyle görevli Bakanlık yani Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı yürütür. Ancak Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın Girne Antik Liman’da izinsiz ve kaçak olarak duran tekneler konusunda hiçbir yaptırım uygulamadığı, bir başka ifade ile yasa ile belirlenmiş kuralların yerine getirilmesini sağlamak için gereğini yapmadığı kendi Müsteşarlarının beyanı ile sabittir.
Bu aşamada 27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın Hukuka Uygun Davranma Yükümlülüğüne ilişkin 5’inci maddesini hatırlamak gerekir.
|
Hukuka Uygun
|
5.
|
(1)
|
İdare, Anayasaya ve yasalara uygun faaliyette bulunur.
|
|
Davranma Yükümlülüğü
|
|
(2)
|
İdare, Anayasa ve yasalar yanında, tüzüklere, yönetmeliklere ve diğer düzenleyici işlemlere de uygun davranma yükümlülüğü altındadır. Bu Yasa kapsamında “idare” olarak kabul edilen özel hukuk kişileri, bunların yanında kendi iç düzen kurallarına da uymakla yükümlüdürler.
|
|
|
|
(3)
|
İdare, yetkilerini ancak kamu yararı amacına uygun biçimde kullanabilir.
|
|
|
|
(4)
|
İdareye mevzuatta takdir yetkisi tanınması, keyfi karar alma olanağı vermez. Mevzuatta idareye takdir yetkisi tanınan durumlarda, idare, bu yetkisini, eşitlik ilkesine, kamu yararına ve kamu hizmetinin gereklerine uygun olarak kullanır.
|
Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın bu maddeye uygun davranmadığı açıktır.
Netice itibarı ile konuyu özetlemek gerekirse Sayın Faik Gencer’in Girne Antik Liman’da izinsiz ve kaçak olarak duran tekneler bulunduğu ve Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın bu konuda gerekeni yapmadığı iddiası araştırılmıştır. Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın Girne Antik Liman’da izinsiz ve kaçak olarak duran tekneler konusunda yasal mevzuatta düzenleme olmasına rağmen hiçbir yaptırım uygulamadığı, yani ilgili yasal mevzuata ve kurallara uygun davranılmasını sağlamak hususunda gereğini yapmadığı Sayın Müsteşarlarının beyanı ile sabittir.
27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın Hukuka Uygun Davranma Yükümlülüğüne ilişkin 5’inci maddesinin 1’inci ve 2’nci fıkrası uyarınca İdare, Anayasaya ve yasalara uygun faaliyette bulunur ve İdare, Anayasa ve yasalar yanında, tüzüklere, yönetmeliklere ve diğer düzenleyici işlemlere de uygun davranma yükümlülüğü altındadır. Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın açıkça bu ilkeye aykırı hareket etmiştir.
İdarenin eylemlerinde hukuk kurallarına bağlı kalmasının Hukuk Devleti ilkesinin önemli bir unsuru olduğu unutulmamalıdır.
İlkan VAROL
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)