Kumyalı Köyü sakinlerinden Sayın Şerif Ağcabay, tahsis yoluyla tasarrufunda bulunan taşınmaz mallara KKTC İçişleri Bakanlığı, İskân ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü tarafından biçilen puan değerinin yüksek olduğunu, söz konusu taşınmaz mallarının koçanını alamadığını ve bu sorunlarının çözümü için İskân ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü’ne yapmış olduğu dilekçelerin cevaplandırılmadığını iddia ederek Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Kumyalı sakini Sayın Şerif Ağcabay’ın 1976 yılında KKTC İçişleri Bakanlığı, İskân Encümeni’ne hak sahibi olabilmesi için yaptığı başvuru, bekar olduğundan uygun görülmemesi nedeniyle Sayın Ağcabay, 1980 yılında evlenmesini müteakip yeniden arazi talep etmiştir. Aynı durumda olan şahıslara kaynak verilmiş olduğu dikkate alınarak, Sayın Şerif Ağcabay dönemin İskân Encümeni’nin 6 Ekim 1994 tarih ve 10/27/94 numaralı kararı uyarınca hak sahibi görülmüş ve topraklandırılması uygun bulunmuştur. İlgili dönemin İskân Encümeni Başkanı Sayın Güner Çakın’ın 10 Ocak 1995 tarih ve İS.EN.MTR.KUM 4-1115 sayılı yazısına binaen TM 14118 numaralı dosyadaki T Cetvelinde belirtilen veya kirasında bulunan taşınmaz mallar, Sayın Ağcabay’a tahsis edilmiştir.
Sayın Şerif Ağcabay Dairemize yaptığı başvuruda, kendisine tahsis edilen taşınmaz mallara biçilen puan değerinin denk özelliklerdeki civar taşınmaz mallardan çok yüksek olduğunu, İskân ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü’ne başvuruda bulunarak yapılan değerlendirmenin yeniden gözden geçirilmesi ve belirlenen puan değerinin düşürülmesi talebinde bulunduğunu ancak bu talebinin dikkate alınmadığını ve İskân ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü’ne bu amaçla yazdığı dilekçelerin cevaplandırılmadığını iddia etmektedir.
Taşınmaz malların puan değerleri, 41/1977 sayılı İskân Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın (İTEM Yasası) 64’üncü maddesi, 68’inci maddesi ve 90’ıncı maddesi uyarınca hazırlanmış olan 1979 Terkedilen ve Özel Bölgelerdeki Taşınmaz Mallar ile Yabancılara Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi Tüzüğü kurallarına tahtında yapılmaktadır. Söz konusu Tüzüğün arsaların ve arsa nitelikli arazilerin saptanmasına ilişkin 13’üncü maddesinin 3’üncü fıkrasının 1’inci bendine göre Bakanlar Kurulunca belirlenen ve Hukuk Dairesi, Tapu ve Kadastro ile İskân Bakanlığı arşivlerinde muhafaza edilen, Bakanlar Kurulunca tasdikli haritalar üzerinde kırmızı renkle işaretlenmiş bölgelerdeki araziler alt yapısı hazır olanların tümü arsa, alt yapısı hazır olmayanların tümü ise arsa niteliklidir ve bu bölgelerde hiçbir arazi tarımsal olarak değerlendirilemez.
1979 Terkedilen ve Özel Bölgelerdeki Taşınmaz Mallar ile Yabancılara Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi Tüzüğü’nün 32’nci maddesine göre İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın 65’inci maddesi uyarınca yapılan ilanlardan sonra gelen itirazları Komisyon inceler. Burada sözü edilen Komisyon, Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonudur. Komisyon, yapmış olduğu işlemlerde hata saptaması halinde kararını düzeltir. Ancak yapılan itirazın bu Tüzüğün değerlendirme yöntemine yönelik olması halinde itirazı reddeder.
Sayın Şerif Ağcabay, kendisine tahsis edilmiş olan ve TM 14118 numaralı dosyadaki T Cetvelinde belirtilen taşınmaz malları için tespit edilmiş olan puan değerinin emsallerinden yüksek olduğundan yakınmaktadır. Sayın Ağcabay yapılan bu değerlendirmenin yeniden gözden geçirilmesi talebi ile ilk kez 13 Aralık 2001 tarihinde Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanlığı’na itiraz dilekçesi vermiştir. Sayın Ağcabay’ın itirazı, 11 Nisan 2002 tarihinde dönemin II’nci ve III’üncü Saptama Değerlendirme ve Tazmin Komisyonlarının ortak oturumunda incelenmiştir. Söz konusu ortak oturumda, itiraz konusu edilen kaynakların denize çok yakın oldukları ve Bakanlar Kurulu Kararı ile ilan edilen kırmızı bölgelerde bulundukları, bu nedenle arsa nitelikli arazi olarak değerlendirildiği kararına varılmıştır. Komisyon bu kanaati nedeniyle Sayın Şerif Ağcabay’ın yapmış olduğu itirazı reddetmiş ve alınan ret kararı, 7 Mayıs 2002 tarihinde yazılı olarak Sayın Şerif Ağcabay’ın bilgisine getirilmiştir.
Sayın Şerif Ağcabay’ın 12 Şubat 2002 tarihinde Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri Komutanlığı’na yapmış olduğu başvuru ile arsa nitelikli arazi olarak değerlendirilen tarımsal kaynak puanlarının yüksek olduğu hususunda itirazda bulunduğu tespit edilmiştir. Konuyla ilgili olarak Eşdeğer Mal Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanlığı tarafından yapılan 9 Nisan 2002 tarihli açıklamada, yine benzer biçimde sözü edilen kaynakların Kumyalı’da, denize çok yakın bir noktada bulunup Bakanlar Kurulu Kararı ile ilan edilen Kırmızı Bölgeler içerisinde yer almaları nedeniyle puanlarının yüksek olduğu açıklanmıştır. Bu hususa ilaveten söz konusu kaynakların 11 Ağustos 1989 tarihinden sonra Sayın Ağcabay’a tahsis edilmeleri nedeniyle değerlendirmenin, 1979 Terkedilen ve Özel Bölgelerdeki Taşınmaz Mallar ile Yabancılara Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi Tüzüğü’nün 44’üncü maddesinin 3’üncü fıkrasına göre Ek 17’de belirtilmiş olan Kırmızı Bölgeler içerisindeki arsa ve arsa nitelikli arazilerin taban ve tavan birim fiyat çizelgesine göre yapıldığı ve bu aşamada T cetvelinde herhangi bir değişiklik yapılamayacağına karar verilmiştir.
Tahsis edilmiş olan taşınmaz mallarına biçilen puan değerinin düşürülmesi hususundaki itirazının, Eşdeğer Mal Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu tarafından reddedilmesini müeakip Sayın Şerif Ağcabay’ın konuyu yargı yoluna başvurma hakkı bulunmakla birlikte kendisinin bu yönde bir girişimi olmamıştır. Bu noktadan sonra Komisyon tarafından belirlenen puan değerinin kesinleşmesi üzerine değiştirilmesi söz konusu değildir.
41/1977 sayılı İTEM Yasası’nın 45A maddesine göre T Cetvelindeki toplam puan değeri 2 milyon puanın üzerinde olan hak sahipleri Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonundan Puan Satın Alma İzni talep ederler. Hak Sahibi, izin tarihinden başlayarak 6 ay içerisinde puan satın alıp Mal Değer Belgesini, Komisyona ibraz etmekle yükümlüdür. Bu süre, bir defaya mahsus olmak kaydıyla 6 ay daha uzatılabilir. Hak sahibinin satın alma izni verilen puanları, verilen süre içerisinde ibraz etmesi halinde, bu puanların karşılığı olan taşınmaz mal veya mallar için kendisine Taşınmaz Mal Koçanı verilir. Sayın Şerif Ağcabay’ın tahsis edilmiş Taşınmaz Mal Koçanlarını ve/veya Kesin Tasarruf Belgelerini alabilmesi için kendisine puan satın alma izni verilmesi, bunu müteakip KKTC İçişleri Bakanlığı, Tapu ve Kadastro Dairesi Müdürlüğü’ne müracaat ederek gereken puanları satın alması ve Mal Değer Belgesini İskân ve Rehabilitasyon Dairesine ibraz etmesi gerekmektedir.
Sayın Şerif Ağcabay’a 21 Kasım 2001 tarihinde Eşdeğer ve Tahsis İşlemleri Şube Amiri tarafından puan satın alması için çağrı yapılmış ancak kendisi yasal süresi içerisinde puan satın alma hakkından yararlanmamıştır. Sonrasında, 4 Mayıs 2013 tarihinde Sayın Ağcabay’ın yeniden puan satın alma izni talep etmesi üzerine ikinci kez, 3 Haziran 2013 tarihinde Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu kendisine ve eşi Sayın Medile Ağcabay’a puan satın alma izni vermiştir. Ancak Sayın Şerif Ağcabay bir kez daha süresi içerisinde puan satın alma hakkını kullanmamıştır.
Sayın Şerif Ağcabay başvurusunda İskân ve Rehabilitasyon Dairesi’ne yapmış olduğu 23 Kasım 2016, 23 Ocak 2017, 30 Ekim 2017 ve 11 Ocak 2019 tarihli dilekçelerinin cevaplandırılmadığını iddia etmiştir. Sayın Ağcabay’ın 23 Kasım 2016 tarihli başvurusunun T Cetvelindeki taşınmaz mallara Taşınmaz Mal Koçanı çıkarılmasına ilişkin olduğu ve bu konuda bilgilendirildiği anlaşılmaktadır. Sayın Ağcabay’a göre cevapsız bırakıldığı iddia edilen 23 Ocak 2017 tarihli dilekçe konusunun İskân Komitesi’nin İs.Kom 162/2017 sayılı 20 Haziran 2017 tarihli oturumunda görüşülerek karar bağlandığı ve bu kararın 3 Temmuz 2017 tarihinde İRD.0.00-363.02-17-2581 sayılı yazı ile Sayın Ağcabay’a bildirildiği tespit edilmiştir. 30 Ekim 2017 tarihli dilekçe de yine puanların yüksek olması konusuna ilişkin olup 5 Aralık 2017 tarihli ve İKM.0.00-363.02-17-E.4634 sayılı yazı ile cevaplandırılmıştır.
Sayın Ağcabay’ın Avukatı aracılığı ile yapmış olduğu 11 Ocak 2019 tarihli dilekçesinde, Sayın Şerif Ağcabay ve eşinin isimlerinin Tahsislere Mülkiyet T Cetvelinde hatalı yazıldığı iddia edilmekte ve bu yanlışlığın giderilerek son şekliyle düzenlenmiş T Cetveli suretinin kendilerine verilmesi talep edilmektedir. İskân ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü’nce 24 Eylül 2020 tarihinde, İRD.0.00-428/06-20/E.3954 sayılı yazı ile Sayın Avukat Recep Soner Sağlam’a başvurusunda müvekkili Sayın Şerif Ağcabay tarafından yetkilendirildiğini gösteren bir belge (avukat tutma varakası, vekaletname vb.) bulunmadığı, bu eksik evrakı Müdürlüğe ibraz etmesi gerektiği, keza dilekçeye konu talebin değerlendirilmesi amacıyla Müdürlük tarafından gereken çalışmanın yapılmakta olduğu ve araştırmanın tamamlanmasını müteakip ileri işlemlerin yapılacağı bildirilmiştir. Buna göre Sayın Şerif Ağcabay’ın başvurusunda belirttiği, şahsen ve/veya Avukatı aracılığı ile yapmış olduğu dilekçelerinin tamamı, İskân ve Rehabilitasyon Dairesi tarafından cevaplandırılmıştır.
Sayın Şerif Ağcabay’ın KKTC İçişleri Bakanlığı, İskân ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü’ne yapmış olduğu tüm başvuruların yazılı olarak cevaplandırılmış olduğu cihetle başvuru konusu şikayetlerinin yersiz ve/veya haksız olduğu sonucuna varılması gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)