Dairemize başvuruda bulunan Sayın Hikmet Bizden, Dikmen Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in Genel Kurul Toplantısının ve Komite Seçiminin 1982 yılından itibaren yapılmadığını ve bu hususta KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kooperatif Şirketler Mukayyitliğine 08 Ağustos 2020 tarihinde yapmış olduğu dilekçesine herhangi bir cevap alamadığını iddia ederek konunun Dairemizce soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu 38/1996 Sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Hikmet Bizden 53 imzadan oluşan dilekçesini KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kooperatif Şirketler Mukayyitliğine 8 Ağustos 2020 tarihinde Alındı Belgesi karşılığında verdiklerini, yapmış oldukları dilekçede Dikmen Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in Genel Kurul Toplantısının ve bu toplantıda yapılması öngörülen Komite Seçimlerine olanak sağlayacak çağrının neden yapılamadığı sorulmuş ancak mezkur Bakanlıktan bir cevap alınamamıştır. Ayrıca Sayın Bizden Dairemize yapmış olduğu başvurusunda 13 Nisan 2009, 22 Nisan 2009, 27 Nisan 2009, 23 Haziran 2009, 30 Haziran 2009, 30 Haziran 2009, 14 Temmuz 2009, 12 Aralık 2009, 12 Aralık 2009, 11 Ocak 2010, 18 Ocak 2010 ve 18 Mayıs 2010 tarihlerinde de KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kooperatif Şirketler Mukayyitliğine bu konuyla ilgili bir çok dilekçe yaparak başvurmasına rağmen bu dilekçelerine de herhangi bir cevap alamadığını ileri sürmüş ve sadece 18 Haziran 2009 tarihli dilekçesine cevaben KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kooperatif Şirketler Mukayyitliğinden Dikmen Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in teftiş sonuçlarının tamamlanmasından sonra en erken bir sürede Kooperatifin Özel ve Yıllık Genel Kurulunun yapılacağı bildirilmiştir.
KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kooperatif Şirketler Mukayyidi Sayın Kemal Deniz Dana 18 Şubat 2021 tarihli yazısında Kooperatif Şirketler Mukayyidi olarak göreve 05 Temmuz 2019 tarihinde atandığını, Dikmen Kalkınma Kooperatifiyle ilgili geçmişte ciddi sorunlar yaşandığını, Dikmen Kalkınma Kooperatifinin hesaplarının en son teftiş tarihi 31 Aralık 2018 tarihi olduğunu, ilk etapta bu hesapların güncelleştirilmesi için bir denetim ve teftiş sürecinin başlatıldığını, Müfettiş Raporlarından ve yapılan sayımlardan ortaya çıkan sonuca göre Kooperatifin geçmişine bakıldığında takriben 1998-2006 tarihleri arasında ilgili dönemin Sekreteri Sayın Cemal İkizer tarafından Kooperatifin çok büyük bir zarara uğratıldığını, söz konusu Kooperatife verilen zararın boyutunun günümüze kadar hesaplandığında çok yüksek olduğunu, Kooperatif Şirketler Mukayyitliği nezdinde 20 Nisan 2007 tarihinde açılan 35 davanın Hakem Heyeti tarafından görüşülmek üzere gün tayinlerinin yapıldığını, ilgili davaların Hakem Sayın Hüseyin Sarı huzurunda görüşülmeye başlandığını, akabinde ise söz konusu 35 dava için Sayın Cüneyt H.Küçük’ün Hakem olarak tayin edildiğini, Hakem Cüneyt H.Küçük 22 Ocak 2014 tarihinde Kooperatif Şirketler Mukayyitliğine hitaben yazdığı yazıda davalar ile ilgili lahiyaların ve kısmen emarelerin tamamlanmış olduğunu, duruşma günü verilmek üzere konu davaların günsüz olarak tehir edildiğini belirttiğini, Kooperatif Şirketler Mukayyitliği olarak duruşma için tehir edilen davaların yeniden gün tayini yapılıp Hakem huzurunda görüşülmesinin sağlanacağını, Dikmen Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in Genel Kurul Toplantısının ve Komite seçiminin 17 Mayıs 1982 yılından beridir yapılmadığını, Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası’nın Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye istinaden yapılan Kooperatif Şirketler Tüzüğünün 39’uncu maddesinin (1)’inci fıkrasına göre Komite her 3 yılda bir Mukayyit tarafından bu amaç için yapılan çağrı üzerine toplanan Genel Kurul tarafından seçildiğini, komite üyelerinin görevi yenisi seçilinceye kadar devam ettiğini, Kooperatif Yönetim Kurulunun görev süresinin 17 Mayıs 1985’te sona erdiğini ancak yeni Komite seçilemediğinden eski Komitenin görevine devam ettiğini, Sayın Hikmet Bizden tarafından Şirketler Mukayyitliğine yapılan dilekçelere atfen 02 Temmuz 2009 tarihinde ilgili dönemin Mukayyidi Sayın Muharrem Saygılı tarafından cevap verildiğini, bu cevap yazısında teftişe bağlı olarak en kısa sürede Özel ve Yıllık Genel Kurulun yapılacağının belirtildiğini ancak Dikmen Köyü içerisindeki kutuplaşmalar ve ideolojik yakınlaşmaların gölgesinde kalınması neticesinde tedbir amaçlı Şirketler Mukayyitliğince seçimin ertelendiğini, Dikmen Kalkınma Kooperatifinin 1985 yılından itibaren Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası’nın 17’inci maddesi uyarınca her yıl en az bir defa yapılması gereken hesapların teftişi en son 31Aralık 2018 tarihi olduğunu, mezkur döneme ait 01 Ocak 2015 ile 31 Aralık 2018 tarihlerini kapsayan cari yıl hesaplarının teftiş edildiğini, Sayın Hikmet Bizden’in 14 Ağustos 2020 tarihli Alındı Belgesi karşılığı verdiği imzalı dilekçesine İyi İdare Yasasına göre cevap verilmesi gereken sürede cevap verilemediğini, Sayın Hikmet Bizden ile Kooperatif Şirketler Mukayyidi Sayın Kemal Deniz Dana Kooperatif Şirketler Mukayyitliğinde yüz yüze görüştüğünü, bu görüşmede Kooperatif hesaplarının güncellenmesi ve Market bölümündeki fiziki sayımların yapılması gerektiği hususunda bilgilendirildiğini, 2019-2020 yıllarına ait hesapların teftişinin tamamlanmasından sonra KKTC Sağlık Bakanlığı ile görüşerek Sağlık Üst Komitesinin tavsiyesi doğrultusunda seçimin yapılıp yapılamayacağını yeniden değerlendirileceğini ve bahse konu dilekçe yazısına geç de olsa 26 Ocak 2021 tarihinde cevap verildiğini belirtmiştir.
Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası’nın 54.’üncü maddesi tahtında yapılan Kooperatif Şirketler Tüzüğünün 39.’uncu maddesi Komite Şeçimlerinin nasıl yapılacağı hususunu düzenlemiştir. Buna göre Komite, her üç yılda bir Mukayyit tarafından bu amaç için yapılan çağrı üzerine toplanan genel kurul toplantısında seçilir. Komite üyelerinin görevi yenisi seçilinceye kadar devam eder.
Yine, Kooperatif Şirketler Yasası’nın 17’inci maddesi gereğince Mukayyit her yıl en az bir defa her kayıtlı şirketin hesaplarını teftiş eder veya teftiş amacıyla yetkili kılınan bir kişi tarafından denetlenmesini sağlar. Teftiş vadesi geçmiş borçların incelenmesini ve kayıtlı şirketin aktif ve pasiflerinin değerlendirilmesini kapsar.
Yasal durum bu noktada iken, maalesef Mukayyitlik 1982 yılından 2018 yılına kadar herhangi bir teftiş veya inceleme yapmamış, üyeler tarafından yapılan çağrılara ve ikazları görmemezlikten gelmiştir. 1982 yılından sonra Sayın Hikmet Bizden ile beraber 55 üye Olağanüstü Genel Kurulu çağrısı yapmakla beraber 16 Mart 2009 tarihinde toplanan kurul nisap sağlanamadığından Genel Kurulu gerçekleştirilemedi ve/veya bu çağrı başarılı olamadı.
Ülkemizde Kooperatiflerin etkin denetimine imkan veren mevzuat bulunmakla beraber Kooperatif Şirketlerde maalesef ciddi denetim sorunu vardır. Şirketler Mukayyidi Sayın Dana Kooperatif Şirketler Mukayyitliği nezdinde 538 Kooperatif dosyası bulunduğunu, bunların sadece 212’sinin aktif olduğunu, mezkur dosyaların %70’nin denetiminin yapılmadığını ve %80’inin de Genel Kurullarının düzenli olarak yapılamadığını ileri sürmüştür.
Ortak amaçlar ve işbirliğiyle kurulan Kooperatiflerde, ortakların ve yöneticilerin yeterli bilgiye sahip olmamalarından veya yöneticilerin Kooperatif Şirketler Yasası ve Tüzüğüne aykırı hareket etmelerinden veya görevlerini kötüye kullanarak yetkilerini suistimal etmeleri neticesinde üyelerin mağduriyetine yol açabiliyorlar. Bu nedenle Kooperatif Şirketler Mukayyitliğinin veya yöneticilerin kooperatiflerin eylem ve işlemlerini zamanında denetime tabi tutması, işlenmiş veya işlenecek olan suçların önüne geçebilmeleri açısından ve sorumluların tespiti bakımından büyük önem taşımaktadır.
Bu meselede Dikmen Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in 1982 yılından bu güne kadar Genel Kurul’u yapılmamış ve Mali bir denetim Sayın Hikmet Bizden ve bazı üyelerin ısrarları üzerine 2015-2018 yıllarını kapsayan bir Mali Rapor hazırlanmıştır. Söz konusu Mali Raporda mezkur Kooperatifin mevcut mali yapısı ile faaliyetlerine devam etmesinin mümkün olmadığı ve bu nedenle de Kooperatif hizmetlerinin verilemediği belirtilmiştir.
Netice itibariyle, KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kooperatif Şirketler Mukayyitliği Dairesi 27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın 15’inci maddesi gereği Sayın Hikmet Bizden’in başvurularına cevap vermeyerek ve/veya geç cevap vererek hatalı davranmıştır. Dikmen Kalkınma Kooperatifi Ltd.’in 2019-2020 hesaplarının bir an önce tamamlanması ve bunun neticesinde Dikmen Kalkınma Kooperatifi Ltd.’i zarara uğratan kişi ve/veya kişilerin tespit edilip bu kişi ve/veya kişiler aleyhinde derhal yasal işlemlerin başlatılması gerekmektedir. Keza, duruşma günü bekleyen 35 davaya gün tayini yapılması ve en erken bir zamanda dinlenmesi gerekmektedir. Ayrıca KKTC Sağlık Bakanlığı Bulaşıcı Hastalıklar Üst Komitesi’nin tavsiyesi doğrultusunda uzun süredir yapılamayan Dikmen Kalkınma Kooperatifi Komite Seçiminin Kooperatif Şirketler Tüzüğünün 39.’uncu maddesi uyarınca çağrılması ve/veya en erken bir zamanda yapılması gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)