Sayın Musa Erkanat ve Sayın Ercan Gürbüz, Esentepe Belediyesi Plajı’nın doğu kısmında yer alan denize sıfır mesafedeki Pafta/ Harita XIII, 15 E1’de kain 12/7/3/15/1, 12/7/7/1, 12/7/4/2 numaralı parsellere iş makineleriyle müdahalede bulunulduğunu, mezkur plajdan kamyonlarca kum alındığını, bu hususu yetkililere ihbar etmelerine rağmen sorumlular hakkında hiçbir işlem yapılmadığını iddia ederek konunun Dairemizce soruşturulmasını talep ettiler.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 Sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Musa Erkanat ve Sayın Ercan Gürbüz’ün başvurusu üzerine başlattığımız soruşturmada Dairemize yapılan şikayeti layıkıyla değerlendirebilmek amacıyla Girne Kaymakamlığına, Esentepe Belediyesine ve KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğüne gerekli sorular sorulmuş ve İlgili Kurumlardan gerekli cevaplar yazılı olarak alınmıştır.
Girne Kaymakamı Sayın Sinan Güneş 9 Temmuz 2020 tarihli yazısında Girne-Esentepe Plajı doğu kenarında yer alan Pafta/Harita: XIII.15 E1 Parsel No:12/7/3/15/1,12/7/7/1,12/7/4/2 denize sıfır mesafedeki alana Esentepe Belediyesinin kum ve çakıl almak için iş makineleriyle herhangi bir müdahalede bulunmadığını, söz konusu çalışmanın Esentepe Belediyesi tarafından o alana daha önceden dökülmüş olan molozların Kaymakamlığın müdahalesi ile kaldırılması ve temizlenmesi amacıyla yapıldığını, Esentepe Belediyesi tarafından Esentepe Halk Plajında yaptığı sahil düzenleme ve Halk Plajı Sosyal Tesis çalışmalarının izinsiz veya ruhsatsız olduğunu, bu nedenle söz konusu inşaat işlerinin Girne Kaymakamlığı tarafından durdurulduğunu ve yetkili makamlardan izinsiz yapılmış olan inşaatlar ile ilgili gerekli yasal süreç başlatılarak Girne Kaza Mahkemesinde 749/2020 ile 750/2020 sayılı davaların ikame edildiğini ileri sürmüştür.
Esentepe Belediye Başkanı Sayın Cemal Erdoğan’ın 09 Temmuz 2020 tarihli yazısına göre, Esentepe Belediyesi Plajı doğu kenarında Pafta/Harita No: XIII/15E1,12/7/3/15/1,12/7/7/112/7/4/2 numaralı parseller içerisine denize sıfır mesafesindeki alana iş makineleri ile müdahale edilmediğini, Esentepe Belediyesi tarafından uzun zaman önce başka bir yerden çıkarılan ve bahse konu bölgeye dökülen moloz, taş ve toprağın Girne Kaymakamlığının müdahalesi ile Esentepe Belediyesi tarafından kaldırıldığını ve bahse konu alan içerisinde Esentepe Belediyesinin herhangi bir projesinin olmadığını belirtmiştir.
KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Dairesi Müdürü Sayın Hasibe Kusetoğulları ise Sayın Musa Erkanat ve Sayın Ercan Gürbüz tarafından 24 Ocak 2020 ile 11 Şubat 2020 tarihleri arasında Esentepe Belediyesi Plajının doğu kısmında bulunan denize sıfır mesafedeki alana müdahalede bulunulduğu veya söz konusu alandan kamyonlarca kum alındığı konusunda Çevre Koruma Dairesi Girne Biriminin bilgisine herhangi bir sözlü ve/veya yazılı bir şikayet gelmediğini, 5 Şubat 2020 tarihinde Çevre Koruma Dairesi Müdürü Osman Bora Çağakan’ın Girne Birimine gerçekleştirdiği ziyaret sırasında konunun bilgilerine gelerek bölgede denetim gerçekleştirdiklerini, denetim sırasında bölgede çalışan iş makinelerinin sadece plajın çevresinde yüzeyde bulunan molozları temizlediklerini veya ilgili bölgede bulunan atıl toprakları aldıklarını, mezkur yerden alınan ve taşınan toprak ile ilgili Girne Kaymakamlığı’na bilgi verildiğini, Esentepe Belediyesi Plajından alınan toprağın daha önceden oraya dökülen ve bilahare kaldırılması istenilen toprak olduğunu, bahse konu temizleme ve/veya moloz kaldırma faaliyetinin Girne Kaymakamlığı ve Esentepe Belediyesinin kontrolünde gerçekleştirildiğini, 11 Şubat 2020 tarihinde Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü tarafından yapılan denetimde mezkur alandan kum alınmadığını tespit ettiklerini, ALO 123 İhbar hattının Katı Atık, Atık Su, Doğal Hayat, Gürültü gibi çevresel sorunlarla ilgili gelen şikayetleri kısa sürelerde çözmek için kurulmuş bir sistem olmasına rağmen bu sistemin çalışmadığını, bu nedenle de hizmetteki kaliteyi ve verimliliği artıramadıklarını ileri sürmüştür.
Sayın Erkanat ve Sayın Gürbüz’ün başvurusu üzerine Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi’nde görev ifa eden Denetçimiz şikayet konusu yere gitmiş ve yaptığı keşif sırasında söz konusu bölgede yer yer kum alındığı görülmekle birlikte etrafta ciddi miktarda moloz veya inşaat atıkları olduğunu da gözlemlemiştir. Söz konusu alanın bazı kısımları çukur, inişli çıkışlı veya daha yoğun şekilde kazılmış olmakla beraber iddia edildiği gibi bölgeden kamyonlarca kum alındığı hususunu göstermeye yeterli olmamıştır. Mezkur plajdan kum alındığına dair bir ihbar kamyonların çalıştığı süre içerisinde yapılmamıştır. Turizm ve Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Dairesi Müdürlüğü ve Girne Kaymakamlığı şikayet konusu faaliyeti veya bu durumu daha önceden Esentepe Belediyesi tarafından bölgeye dökülen moloz ve toprak yığınlarının kaldırılması veya temizlenmesi olarak izah etmiştir. Bu iddianın aksine bir tespit yapılamadığı cihetle Girne Kaymakamlığı ve Çevre Dairesi Müdürlüğünün belirttiklerine itibar edilmesi gerekmektedir.
KKTC Anayasası’nın 38’inci maddesi tahtında Kıyılar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır ve yalnız kamu yararına kullanılabilir. Belediye sınırları içerisinde kalan kıyıların korunması ve yüz metrelik kıyı şeridi kamu yararının ve kent planlamasının gereklerine uygun olarak yasa ile düzenlenir. Ulusal güvenlik, kamu düzeni, kamu yararı, genel sağlık ve çevre korunması amacıyla yasa ile sınırlama konmadıkça, yurttaşların yüz metrelik kıyı şeridi içerisine girmesi kimse tarafından engellenemez ve giriş ücrete bağlı tutulamaz.
Dünya Sağlık Örgütü Raporuna göre her yıl 1,7 milyon insan sağlıksız çevre koşulları nedeniyle kansere yakalanırken, 12,6 milyon insan ise çevre kirliliğine bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybediyor. Hava kirliliği ise yılda 4,2 milyon insanın ölüm nedenidir. Doğal kaynakların bilinçsizce kullanılması veya insan eliyle tahrip edilmesi engellenmediği sürece temiz bir çevrede yaşama olanağımız olmayacaktır. Çevre sorunları her geçen gün artmaktadır. 18/2012 sayılı Çevre Yasası tahtında çevreyi kirletenler için cezai yaptırımlar bulunmakla beraber erken müdahalenin önemi çok büyüktür. Erken müdahale çevrenin korunmasında en önemli adımdır. Herkes sağlıklı bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Maalesef çevreyi sadece hukukla koruyamayız. Hukukla birlikte kamu bilincini de artırmak gerekmektedir. Özellikle Çevre Dairesi Müdürlüğü ile sivil toplum örgütleri birlikte eşgüdüm içerisinde çalışmaları gerekmektedir. Bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin korunması, bu konuda çevre politikalarının geliştirilmesi, bugünkü ve gelecek kuşakların sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için çok önem arz etmektedir.
Ayrıca ALO 123 İhbar Hattının çalışmasını engelleyen “teknik sebeplerin” de bir an önce giderilmesi ve çevreye duyarlı vatandaşların şikayetlerinin de en hızlı bir şekilde yetkililere iletilmesi gerekir.
Netice itibariyle, Sayın Musa Erkanat ve Sayın Ercan Gürbüz’ün Esentepe Belediyesi plajından izinsiz kum alındığı iddiasını teyit edebilecek bir tespit yapılamamıştır.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçici
(Ombudsman)