Dairemize başvuruda bulunan Sayın Safiye Çağansel, KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Dairesi Müdürlüğünün Yerel İşgücünün Desteklenmesi Tüzüğü gereğince 73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası kuralları kapsamında olmasına rağmen teşvik primlerinin Sosyal Sigortalar Yasası kuralları tahtında ödendiğinden eksik prim iadesi aldığını iddia ederek konunun Dairemizce soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu 38/1996 Sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Safiye Çağansel KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Dairesi Müdürlüğü’ne başvurarak 22 Ocak 2018 tarihinde İşyeri Tescil Belgesi almıştır. Yerel işgücüne katılımın artırılması amacıyla 34/1993 sayılı İhtiyat Sandığı Yasası’nın 8’inci maddesinin 6’ıncı fıkrasının (D) bendi tahtında yerli istihdamına katkı primlerinin değerlendirilmesi, yönetimi ve kullanılmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından hazırlanıp Bakanlar Kurulunca onaylanacak ve Resmi Gazetede yayımlanacak bir Tüzükle düzenlenir. KKTC Bakanlar Kurulu bu yetkiyi kullanarak Yerel İşgücü İstihdamının Desteklenmesi Tüzüğü’nü yapmıştır. Bu Tüzüğün 5’inci maddesi işverenler bakımından, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde faaliyet göstermekte olup Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğüne ve İhtiyat Sandığı Dairesine 01 Ocak 2010 tarihinden sonraki herhangi bir döneme ilişkin olarak borcu olmayan gerçek veya tüzel kişiliğe sahip işverenleri ve çalışanlar bakımından, 16-20 yaş arası KKTC yurttaşlarını kapsamaktadır. Yukarıdaki koşulları taşıyan işverenlere işyerlerinde istihdam ettikleri kişilere ait Sosyal Sigorta/Sosyal Güvenlik primlerinin işveren katkı payları ile İhtiyat Sandığı depozitleri iade şeklinde ödenir. Bu Tüzük kapsamında yapılan kadın istihdamındaki teşvik ve/veya ödemeleri istihdam tarihinden itibaren kırk sekiz ay süreyle yapılır. Yine 20’inci maddesinin 6’ıncı fıkrasının (B) bendinin (a) alt bendi tahtında bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten sonra kendi işini kuran veya ilk kez kendi namına çalışan kadın girişimcilere teşvik hakkı kazandırılması için 24 Ocak 2018 tarihinde KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İhtiyat Sandığı Dairesi’ne yapmış olduğu müracaat neticesinde 60 ay süreyle iş kuran kadın girişimcilere verilen teşvikten yararlanmaya hak kazanmış olacaktır. Bu uygulamaya göre bu kategoriye giren kadın girişimcilerin Sosyal Sigorta/ Sosyal Güvenlik primlerinin tamamı iade edilir. Girişimcinin tüzel kişilik veya ortaklık olması halinde kadın ortakların hissesinin veya kar payının en az % 50 olması şarttır. Tüzüğün ilgili maddesinde bu haktan faydalanacak girişimcilere ödemeler hesaplanırken ödeme tarihi itibarıyla Sosyal Sigortalar Yasası/Sosyal Güvenlik Yasası kuralları uyarınca girişimcilerin yaşına göre öngörülen en düşük prim basamağına denk gelen kazanç esas alınmaktadır.
1 Ocak 2008 tarihinde yürürlüğe giren 73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası uyarınca herhangi bir sosyal güvenlik sistemine tabi olmayan ve ilk kez çalışmaya başlayanlar bu Yasaya tabi olurlar ve sosyal sigorta primlerini de bu Yasa tahtında yatırmak zorundadırlar.
KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İhtiyat Sandığı Dairesi Müdürü Sayın Erman Yaylalı 25 Temmuz 2019 tarihli yazısında Sayın Safiye Çağansel’in Yerel İşgücü İstihdamının Desteklenmesi Tüzüğü uyarınca 60 ay süre ile ilk kez iş kuran kadın girişimcilere verilen teşvikten yararlanmaya hak kazandığını, Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğünden alınan veri tabanı doğrultusunda işverenlerin borcu olup olmadığı, prim yatırım miktarının ne olduğu, geç ödeme yapılmışsa kaç ay gecikmeli yatırdığı gibi veriler alındığı, ancak alınan bu bilgiler arasında sigortalıların yatırmış olduğu sosyal sigorta primlerinin Sosyal Sigortalar Yasası kapsamında mı yoksa Sosyal Güvenlik Yasası kapsamında mı yatırıldığının tespit edilemediğini veya bilinmesi mümkün olmadığını, bu durumun fark edilmesi üzerine konunun çözümü için KKTC Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğü ile görüştüklerini ve hangi yasa tahtında yatırım yaptıkları bilgisinin talep edildiği belirtilmektedir.
Kurumlar arası bilgi paylaşımının gerekliliği kamu hizmetlerinin şeffaflaşmasını, daha hızlı ve etkili bir biçimde gerçekleşmesini, iş ve bilgi tekrarlarının önlenmesini engelleyecektir. Bu sayede vatandaşa daha hızlı hizmet verme olanaklarını kolaylaştıracaktır. Bilgi paylaşımının çok yönlü yapılabilmesi için geleneksel kurum yapılarından bilginin paylaşımı ve entegrasyonunu temel alan örgütsel yapılara geçiş yapılmalı, Kurumlar arasındaki veri ve bilgi paylaşımına yönelik uygulamaların ve birlikte çalışabilirliğin esas alınarak ulusal boyutta yasalar, planlar ve mevzuatlar çerçevesinde kurumsal veri ve bilgi paylaşımına yönelik çalışmaların bir an önce gerçekleştirilmesi ve kurumları birbirine bağlayan bir iletişim sisteminin oluşturulması gerekmektedir.
KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı iki kurum olan Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğü ile İhtiyat Sandığı Dairesi arasındaki veri paylaşımındaki sorunlar kabul edilebilir bir mazeret değildir.
Netice itibarıyla, 73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası kapsamında prim yatırımlarını yapan veya bu Yasa uyarınca prim yatırımlarını gerçekleştiren girişimcilerin Yerel İşgücü İstihdamının Desteklenmesi Tüzüğü uyarınca teşvikten faydalanmaya hak kazanmaktadırlar. Bu kapsamda olan Sayın Safiye Çağansel’e kazanılmış hakkı olan 60 ay süreyle yatıracağı sosyal sigorta primlerinin tabi olduğu Sosyal Güvenlik Yasası kuralları uyarınca yaşına göre öngörülen en düşük prim basamağına denk gelen kazan esas alınarak iade edilmesi gerekmektedir. Ayrıca İhtiyat Sandığı Dairesi’nin teşvik ödemelerini gerçekleştirirken girişimcilerin tabi oldukları Yasa uyarınca ödemelerinin yapılabilmesi için gerekli olan doğru bilgilerin veri tabanına işlenmesi ile ilgili tüm çalışmaların derhal tamamlanması gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)