Dairemize başvuran Sayın Mustafa Özkan, Mağusa’da 1975 yılından itibaren tasarrufunda bulunan, Pafta/Harita XXIV.59.E2, Blok:D 1839 ve 1840 nolu parselde yer alan taşınmaz malın bodrum katının koçanını alabilmek için, 11 Nisan 2009 tarihinde Saptama Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Başkanlığı’ndan gelen 25 Mart 2009 tarihli yazı uyarınca eşdeğer puanı satın alarak Mal Değer Belgesini, İskan ve Rehabilitasyon Dairesi’ne ibraz etmiş ve kendisinden talep edilen ve koçan alması için gerekli olan işlemleri tamamlamıştır. Sayın Mustafa Özkan söz konusu puanları yatırdığı 2009 yılı itibarıyla kendisine koçan verilmediğini ve İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü tarafından 20 Kasım 2015 tarihinde konu taşınmazı elinde resmi belge olmaksızın işgal ettiğini bildiren bir ihbarın kendisine gönderildiğini ifade ederek, konunun soruşturulması için Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor tanzim edilmiştir.
Mağusa, Bülbül Sokak, Pafta/Harita XXIV.59.E.2, Parsel: 1839 ve 1840’da kain işyeri İE 2998 nolu dosya tahtında İdare tarafından ilk kez 1 Şubat 1993 tarihinden 31 Ocak 1994 tarihine kadar Atlas Şirketi Ltd.’e kiralanmış ve 31 Ocak 1998 tarihine dek sözleşme yenilenerek aynı şekilde devam etmiştir. Atlas Şirketi Ltd 10 Ekim 1995 tarihinde İskan Encümeni Başkanlığına yazılı müracaat ederek konu taşınmazın Kesin Tasarruf Belgesini talep etmiştir. Yüksek İdare Mahkemesi nezdinde dosyalanan YİM 137/2008 (D.7/2010) sayılı Dava neticesinde verilen kararda Tüzel kişilerin 41/1977 sayılı İskan Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası’nın 42A maddesi altında hak sahibi olunamayacağından
Şirketin mezkûr talebi reddedilmiştir. Bunun üzerine Gazi Mağusa Kaza Mahkemesinde ikame edilen Şirket/İstida No:4/03 tahtında kira konusu taşınmaz malın şirkete ait tüm mallarla birlikte Sayın Mustafa Özkan’a bırakılacağı yönünde taraflar arasında varılan mutabakat uyarınca Sayın Mustafa Özkan Tazmin Komisyonu nezdinde olan işlemlere devam etmiştir. Muhterem Mahkeme de huzurunda yapılan mal paylaşımını ve/veya anlaşmayı onaylamıştır. Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Sayın Özkan’a 25 Mart 2009 tarihinde konu işyerinin mülkiyet işlemini tamamlayabilmesi maksadıyla 984930 eşdeğer puanı satın alması için izin vermiştir. Sayın Özkan söz konusu puanları satın alarak Lefkoşa Kaza Tapu Amirliğine müracaat etmiş ve bunun neticesinde Değer Belgesi veya Puan Belgesi alarak İskan ve Rehabilitasyon Dairesine ibraz etmiştir.
41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 42A maddesinin (2)(A) fıkrası tahtında 13 Ağustos 1995 tarihinden önce kendileriyle yapılan kira sözleşmesi ve/veya Bakanlıkça verilen kullanım belgesi veya İskan Komitesince adına kira kararı alınan ancak kira sözleşmesi Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi tarafından akdedilmeyen küçük işyeri tasarruf edenler, kendisinin, eşinin veya velayeti altındaki çocuklarının tasarruf ve mülkiyetinde benzer nitelikte taşınmaz mal olmaması koşuluyla, eşdeğer puanı satın alarak Taşınmaz Mal Koçanı alabilmektedirler.
Sayın Mustafa Özkan 2002 yılında 41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 42A maddesinin (2)(A) fıkrası uyarınca başka bir işyerine koçan aldığından ikinci bir işyerine koçan alması aynı Yasanın aynı maddesine aykırıdır. Konu Yasa kişilerin birden fazla işyeri kiralamasına ve/veya kesin tasarruf ve/veya koçanını almasına imkan tanımamaktadır.
41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası altında çıkarılan Küçük İşyeri Tayininde İzlenecek Yöntem Tüzüğünün 4’üncü maddesi tahtında işyerleri; sübjektif değerler dikkate alınmadan, arsa ve bina değerlerinin toplanması sonucu bulunacak puan değeri, ayrıca bulundukları yerleşim yerlerinin dahil edildikleri “Gruplar” esas alınarak, Tüzüğün 5’inci, 6’ncı ve Bölüm II’de belirtilen kıstaslar dikkate alınarak kısaca (A), (B), (C), (D) ve (E) kategorisi olarak gösterilen puan değerini geçmeyen değerdeki işyerleri 5 kategoriye ayrılmaktadır.
Kategoriler incelendiğinde bir işyerinin küçük işyeri olarak tayin edilebilmesi için en fazla 800.000 puan değerinde olması gerekmektedir. Sayın Mustafa Özkan’a puan satın alma izni verilen işyeri 984.930 eşdeğer puanı değerinde olduğundan küçük işyeri sınıfına girmemektedir.
İdareler görev alanlarına ilişkin olarak sürekli kararlar almakta ve bu kararlar bireyler üzerinde hüküm ifade etmektedir. İdare kamu gücü ayrıcalıklarından yararlansa da, bir işlemi tesis ederken hukuka uygun davranma yükümlülüğü vardır. Dolayısıyla, İdare bir işlemi tesis etmeden önce söz konusu işlemin hukuka uygun olup olmadığına ilişkin yeterli inceleme ve araştırmayı yapmak zorundadır. Hukuka aykırı işlemlerin kişilerin lehine sonuçlar doğurması durumunda da hukuk devleti ilkesi gereği işlemin sonuçlarının ortadan kaldırılmasında bazı ayrımlar yapılmasını ve buna göre işlemin sonuçlarının ortadan kaldırılmasını yada kaldırılmamasını gerektirmektedir.
Sayın Mustafa Özkan’a tasarrufunda bulundurduğu işyerinin taşınmaz mal koçanını alabilmesi için puan satın alma izni verilmiştir. Ancak bu işlem 41/1977 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 42A maddesinin (2)(A) fıkrası koşulları tahtında ve İTEM Yasası altında çıkarılan Küçük İşyeri Tayininde İzlenecek Yöntem Tüzüğüne göre söz konusu işyerinin küçük işyeri sınıfına girememesinden dolayı hatalı bir idari işlem olmakla beraber bu husus İdare’nin hatalı bir eyleminin neticesinde meydana gelmiştir.
Sayın Mustafa Özkan’a puan satın alma izni 25 Mart 2009 tarihinde Saptama Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu tarafından verilmiştir. İzni veren makam yetkili olan makam olduğundan söz konusu puan satın alma izni yok hükmünde olmadığı gibi hile ile alındığı ile ilgili herhangi bir iddia mevcut değildir.
Söz konusu taşınmaz mal halen Sayın Mustafa Özkan’ın tasarrufundadır ve işyeri olarak kullanılmaktadır. 2009 yılı itibarıyla aradan geçen 9 yıl zarfında Sayın Mustafa Özkan’a mezkûr yerin tahliyesi için dava açılmamış ve puanları iade edilmemiştir. Bu bağlamda 1995 yılından itibaren tasarruflarında bulundurdukları taşınmaz malın İdare’nin yaptığı veya yanlış değerlendirdiği hata neticesinde geri alınması olanaklı görülmemektedir. Sayın Mustafa Özkan’ın 9 yıllık mağduriyeti ancak Taşınmaz Mal Koçanı’nın verilmesi ile telafi edilebilir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası’nın 1’inci maddesinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti’nin hukukun üstünlüğü ilkesine dayanan bir Devlet olduğu belirtilmektedir. 27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın 9’uncu maddesinin 1’inci fıkrası tahtında İdare, idari işlemlerini kazanılmış hakları ihlal edecek biçimde geri yürütememektedir.
Kazanılmış haklara saygı gösterilmesi Hukuk Devletinde bulunması ve uyulması gereken mutlak bir zorunluluk, Devlet ve İdareciler için bir yükümlülüktür. Bu nedenle konunun İskan Komitesince görüşülüp Sayın Mustafa Özkan’a tasarrufunda bulundurduğu işyeri için Taşınmaz Mal Koçanının ivedilikle verilmesi gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)