Sayın Hüseyin Hacıahmetoğlu, 16 Ağustos 2023 tarihinde Dairemize yaptığı başvuruda, Girne Kazası’na bağlı Pınarbaşı ve Göçeri köylerinde bulunan ve tasarrufundaki Taşınmaz Mal Koçanlarına kayıtlı su pınarlarının yakına Devlet tarafından su kuyuları açıldığını ve buna bağlı olarak pınarların kuruduğunu iddia ederek uğradığı maddi zararın karşılanmamış olması hususunun soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Sayın Hüseyin Hacıahmetoğlu’nun başvurusunda dile getirdiği konu, Fasıl 351 Kuyular Yasası tahtında değerlendirilmiştir.
Fasıl 351 Kuyular Yasası’nın 9’uncu maddesi, Yerel Makamlar veya Dairelerce açılan veya kazılan kuyulara ilişkindir. Söz konusu madde şöyledir;
|
Yerel makamlar veya Dairelerce açılan veya kazılan kuyular
|
9
|
Bu Yasanın 8. maddesindeki herhangi bir kurala bakılmaksızın-
|
|
|
(a) bir kuyunun açılması veya kazılması içme suyu veya sakinlerin ev maksatları için veya başka herhangi bir kamu amacı için su temin etmek amacıyla gerekli olduğu; ve
|
|
|
(b) yukarıda belirtilen amaçlar bakımından su temini için başka makul ve kolay bulunan bir yol bulunmadığı; ve
|
|
|
(c) kuyunun açılması veya kazılmasının bu maddenin (a) bendinde sıralanan amaçlardan herhangi biri için başka bir köy veya kent sakinlerinin ihtiyacı olan su miktarını önemli ölçüde azaltmadığının görülmesi halinde, herhangi bir köy veya kent sakinlerine su temini için yerel makamların veya herhangi bir devlet dairesinin açtığı veya kazdığı herhangi bir kuyunun doldurulması veya kapatılması için Mahkeme emir vermez.
|
|
|
|
Ancak Mahkeme, kuyunun açılması veya kazılmasından zarara uğrayan ve sudan faydalanma hakkı olan kişilere makul ve adil sayılacak bir tazminat ödenmesini emredebilir.
|
Yasaya göre yerel makamın veya herhangi bir devlet dairesinin, yukarıdaki maddede açıklanan koşullara uygun olarak kuyu açması veya kazması neticesinde bundan zarar gören kişilere tazminat ödenmesi hususunda karar verebilecek yetkili makam Mahkemedir.
Aynı Yasa’nın 10’uncu maddesi halkın kullandığı suların korunması hakkında olup şöyledir;
|
Halkın kullandığı suların korunması
|
10
|
Halkın veya herhangi bir kısmının kullandığı bir su, yeni bir kuyu açılması veya kazılmasından zarara uğrarsa, Devlet adına Başsavcı veya suda ilgisi olan herhangi bir kişi veya yerel makam, suyun bulunduğu ilçenin Kaza Mahkemesinde dava açabilir ve yeni kuyunun açılması veya kazılmasından suyun zarar gördüğü kanıtlanırsa, zararın önlenmesi ve suyun eski durumuna ve miktarına dönmesi için gerekli göreceği bir karar verebilir ve yapılan zarar için makul ve adil göreceği bir tazminat ödenmesini karara bağlayabilir.
|
Fasıl 351 Kuyular Yasası’nın 10’uncu maddesinde belirtildiği gibi yeni açılan veya kazılan bir kuyunun halkın kullanımındaki bir suya zarar vermesi durumunda, Devletin Başsavcısı veya su ile ilgisi olan bir kişi ya da ilgili yerel makam, Mahkemeye giderek bununla ilgili dava açabilir. Suyun bulunduğu Kaza Mahkemesi’nde açılacak dava neticesinde yeni açılan veyahut kazılan kuyunun, suya zarar verdiğinin kanıtlanması halinde Mahkeme, zararın önlenmesi ve suyun eski durumuna ve miktarına dönmesi için gerekli göreceği bir karar üretebilir. Yapılan zarar için tazminat ödenmesi hususunda karar vermek de yine Mahkeme’nin uhdesindedir.
Fasıl 351 Kuyular Yasası tahtında bir kuyu açılması veya kazılması halinde uğranan zararla ilgili karar verme yetkisi açıkça yargıya verilmektedir.
38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası uyarınca Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman)’ın görevi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde yürütsel ve yönetsel yetkisi olan organ, makam, teşkilat, kamu kurum ve kuruluşlarının veya kişinin Anayasa'da ve 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası’nda belirtilen istisnalar dışındaki ifa etmiş oldukları hizmetlerin yürürlükteki mevzuata ve mahkeme kararlarına uygunluklarını ve yerindeliklerini denetlemek, soruşturmak ve Rapor sunmaktır.
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman)’ın yetkisi dışında kalan konular, mezkûr Yasanın 13’üncü maddesinde açıkça belirlemiştir. Söz konusu maddenin tamamı şu şekildedir;
|
Yüksek Yönetim Denetçisinin (Ombudsman)’ın yetkisi dışında olan konular
|
13.
|
(1)
|
Aşağıdaki konular Yüksek Yönetim Denetçisinin (Ombudsman'ın) yetkisi dışındadır:
|
|
|
|
(A)
|
Anayasa ve Yasaların aşağıda öngörülen makamlara ve kurumlara verdiği görev ve yetkiler:
|
|
|
|
|
(a)
|
Cumhurbaşkanı,
|
|
|
|
|
(b)
|
Cumhuriyet Meclisi,
|
|
|
|
|
(c)
|
Bakanlar Kurulu,
|
|
|
|
|
(ç)
|
Mahkemeler,
|
|
|
|
|
(d)
|
Hukuk Dairesi,
|
|
|
|
|
(e)
|
Kamu Hizmeti Komisyonu,
|
|
|
|
|
(f)
|
Sayıştay ve
|
|
|
|
|
(g)
|
Polis Örgütü.
|
|
|
|
(B)
|
Dış politikayı ve ülke savunmasını ilgilendiren konular.
|
|
|
|
(2)
|
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman), yukarıdaki (1)'inci fıkranın (A) bendinde öngörülen makamların ve kurumların yetkisi dahilinde olan konularda ilgili müracaat yapılması veya duyum alması durumunda konuyu ilgili makama iletir.
|
Bir kuyu açılması veya kazılması sonucu zarara uğranması durumunda ne yapılması gerektiği Fasıl 351 Kuyular Yasası tahtında düzenlenmiş olup Yasa’ya göre bu konunun Mahkeme nezdinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Başka bir deyişle Yasa, bu konuda karar verme yetkisini açıkça yargıya vermektedir. Buna bağlı olarak Sayın Hüseyin Hacıahmetoğlu, şikayet konusu hakkında mahkemeye başvurabilir.
Bu bilgiler ışığında, Dairemize yapılmış olan şikâyet konusunun, 38/1996 Sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası’nın 13’üncü maddesi uyarınca Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman)’ın yetkisi dışında olduğu görülmektedir.
İlkan VAROL
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)