Dairemize başvuruda bulunan Sayın Hasan Eratal, Bakanlar Kurulunun 20 Mayıs 2022 tarih ve Ü(K-1)23-2022 sayılı kararıyla Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi’nin Tasfiyesine ilişkin Yasa Gücünde Kararname çıkarıldığını ancak tasfiye edilen şirkette bulunan üyeler arasında anlaşma sağlanıp liman içerisindeki işlemlerin yapıldığını bununla beraber kendisinin direktörü olduğu Armos Port Management and Trading Limited’in de KKTC Limanlarında faaliyet göstermek istediğini belirtmiştir. Konu şahıs bilgi almak ve yetkilendirme talep etmek için 7 Haziran 2022 tarihinde Başbakanlığa ve Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığına birer dilekçe yaptığını ancak dilekçelerine herhangi bir cevap alamadığını iddia ederek konunun soruşturulması için Dairemize başvurmuştur.
Sayın Eratal’ın başvurusuna konu ettiği şikayetler iki noktada değerlendirilmiştir. Birincisi Başbakanlığa ve Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığına yapılan dilekçelere cevap verilip verilmediği, ikincisi ise Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi’nin tamamen tasfiye edilip edilmediği ve/veya tasfiye sürecinde KKTC Limanlarındaki faaliyetlerin şirket üyeleri tarafından yürütülmeye devam edilmesinin hukuku uygun olup olmadığıdır.
Konuyla ilgili görüşleri alınmak üzere Başbakanlık Müsteşarına 19 Eylül 2022 tarih ve OMB.0.00-06/00-22/152 sayılı yazımız gönderilmiştir. Sayın Müsteşar, 28 Eylül 2022 tarih ve BBK.0.00-012/01-22/E.3900 sayılı yazıyı Dairemize göndermiştir. Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarına 19 Eylül 2022 tarih ve OMB.0.00-06/00-22/153 sayılı yazımız gönderilmiştir. Sayın Müsteşar, 22 Mayıs 2023 tarih ve BUB.0.00-012/01-23/E.1313 sayılı yazıyı Dairemize göndermiştir.
Başbakanlık nezdinde yapılan soruşturmada Sayın Hasan Eratal tarafından yapılmış olan dilekçenin 28 Eylül 2022 tarih ve BBK.0.00-012/01-22/E.3896 sayılı yazı ile Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığına iletildiği ve görüş talep edildiği tespit edilmiştir.
27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın 15’inci maddesi şöyledir:
|
Özel Kişilerin İstemleri
|
15.
|
(1)
|
Özel kişiler, kendileri veya kamu ile dilek ve şikayetleri hakkında, tek başına veya topluca, yetkili makamlara yazı ile başvurma ve idareden yetkisi içindeki bir konuda birel işlem yapmasını isteme hakkına sahiptir. İdare, kendisine yazı ile başvuran kişi ya da kişilere, üzerinde tarih bulunan bir alındı belgesi verir.
|
|
|
|
(2)
|
İstem, yetkili olmayan bir idareye yöneltilirse, kendisinden istemde bulunulan makam, istemi en geç beş iş günü içerisinde yetkili makama iletir ve istem sahibini yazılı olarak durumdan haberdar eder.
|
|
|
|
(3)
|
İdare, istemle ilgili kararını, en geç otuz gün içinde, gerekçeli olarak, başvuran kişiye veya kişilere yazılı olarak bildirir. Otuz günlük süre, istemin yetkili makama ulaşmasından itibaren hesaplanır. İdare, bu süre içerisinde yazılı ve gerekçeli yanıt vermeyi ihmal ederse, bundan dolayı doğacak zararları bu Yasadaki kurallar çerçevesinde gidermekle yükümlüdür.
|
|
|
|
(4)
|
İdare, yazılı ve gerekçeli bildirimde, kararına karşı, hangi süreler içinde, hangi hukuki yollara başvurulabileceğini belirtir.
|
Başbakanlık konuyla ilgili başlattığımız soruşturmanın ardından Sayın Eratal’ın dilekçesini görüş alınmak üzere ilgili Bakanlığa göndermiştir. Yani Sayın Eratal’ın 7 Haziran 2022 tarihinde yapmış olduğu dilekçe 28 Eylül 2022 tarihinde Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığına iletilmiştir. Ancak 27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın 15’inci maddesinin 2’nci fıkrasından anlaşılacağı üzere özel kişilerin istemlerinin en geç beş iş günü içerisinde yetkili makama iletilmesi ve bu durumun da istem sahibine yazılı olarak bildirilmesi gerekmekteydi. Başbakanlığın konu dilekçeyi yetkili kuruma 3 ay sonra göndermesi ve ilgili kişiye yazılı olarak bildirmemesi 27/2013 sayılı İyi İdare Yasasına aykırıdır.
Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı nezdinde yapılan soruşturma neticesinde Sayın Hasan Eratal’ın konu Bakanlığa yaptığı dilekçeye Bakanlığın Özel Kalem Müdürü tarafından sözlü olarak cevap verildiği, Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi’nin tasfiyesinin halen devam ettiği ve konu şahsın şirketinin KKTC limanlarında yetkilendirilme talebinin ise 6/1976 sayılı Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi Yasası’na uygun olmadığı, başka bir şirketin mezkûr görevleri yapmak üzere yetkilendirilemeyeceğinin kendisine bildirildiği tespit edildi.
Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketinin Tasfiyesine ilişkin Yasa Gücünde Kararnamenin genel gerekçesi şu şekildedir; “ 1976 Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi Yasası 'nda belirtilen liman hizmetleri, mezkûr Yasa'nın 10'uncu maddesindeki kurallara uygun olarak üye olmaya hak kazanmış liman işçileri tarafından gerçekleştirilmekte idi. Gelinen aşamada bahsi geçen Yasanın 10. maddesinde belirlenen "65 yaşını doldurmamış" kriterine uygun üye kalmadığından gerek limanlardaki elzem hizmetlerin gerçekleştirilmesi gerekse mezkûr yasanın amacının uygulanması imkansız hale gelmiştir ve/veya mezkûr yasa uygulanamayacak durumdadır. Liman hizmetlerinin kesintisiz yürütülmesini teminen yapılan hazırlıkların, liman hizmetlerinin kesintisiz yürütülebilmesini teminen, Liman İşçileri Şirketi Yönetim Kurulu Üyeleri'nin, 30.06.2022 tarihine kadar görevlerine devam edebilmeleri amacı ile Yasa Gücünde Kararname yürürlüğe konulmuştur. Söz konusu Kararname gereğince belirlenen sürenin sonuna gelindiğinden gelinen aşamada Liman İşçileri Şirketi'nin herhangi bir üyesi kalmamıştır. Hal böyle iken, mezkûr Yasa'nın 23'üncü maddesinde tasfiye kararının Olağanüstü Genel Kurul Toplantısında üye tamsayısının üçte ikisi ile alınacağını düzenlenmektedir. Liman İşçileri Şirketi'nin herhangi bir üyesi kalmadığından söz konusu madde uyarınca tasfiye işlemleri yapılamamaktadır. Bu Kararname, yukarıda belirtilen nedenlerle 1976 Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi Yasasının uygulanması imkansız hale geldiğinden ve/veya Liman işçileri Şirketi'nin herhangi bir üyesi kalmadığından dolayı tasfiye işlemlerinin yapılabilmesi için mezkur yasanın 23'üncü madde kurallarının uygulanmayarak Bakanlar Kurulu Kararı ile tasfiye işlemlerinin yapılabilmesi amacı ile hazırlanmıştır.”
Yukarıda genel gerekçesi açıklanmış olan Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi’nin tasfiyesine ilişkin Yasa gücünde Kararnameye göre 30 Haziran 2022 tarihine kadar Liman İşçileri Şirketi Yönetim Kurulu üyelerine liman hizmetlerinin kesintisiz yürütülebilmesi için yetki verilmiştir. Ancak Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı nezdinde yapılan soruşturmada tasfiye sürecinin henüz tamamlanmadığı tespit edilmiştir. Buradan şirketin hukuki açıdan varlığının devam ettiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi’nin tasfiye süreci tamamlanıncaya kadar mevcut işlerin Kıbrıs Türk Liman İşçileri Yasası’nın 10’uncu maddesine uygun olarak şirket içinde bulunan üye ve/veya üyeler tarafından yürütülmesinde hukuka aykırı bir durum yoktur. Ancak geçen süre zarfında birçok kez Bakanlar Kurulu kararlarıyla yukarıda değinilen Yasa Gücünde Kararnameye değiştirmeler yapıldığı, Bakanlar Kurulunun 4 Mart 2025 tarih ve Ü(K-I)321-2025 sayılı kararıyla Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketinin verdiği elleçleme hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin yeni bir Yasa Gücünde Kararname yapıldığı ve iki kez de ihaleye çıkıldığı tespit edilmiştir.
Raporumuzun güncelleme aşamasında Merkezi İhale Komisyonu Başkanına 13 Aralık 2024 tarih ve OMB.0.00-06/00-24/185 sayılı yazımız, 13 Ocak 2025 tarih ve OMB.0.00-06/00-25/9 sayılı yazılarımızla sorular yöneltilmiştir. Sayın Başkan, 20 Aralık 2024 tarih ve MİK.0.00-424/02-24/E.1506 sayılı yazıyı ve 13 Şubat 2025 tarih ve MİK.0.00-424/02-25/E.108 sayılı yazıyı Dairemize göndermiştir. Merkezi İhale Komisyonundan gelen cevabi yazıda 271/2022 numaralı Limanlar Dairesi adına Kıbrıs Türk Liman İşçilerinin Mağusa Limanı, Mağusa Serbest Limanı ve bölgede vermekte olduğu hizmetlerin hizmet alımı ve Kıbrıs Türk Liman İşçilerinin Girne Turizm Limanı’nda vermekte olduğu hizmetlerin hizmet alımı için çıkılan ihalede, ihale sürecinin sonlandırılabilmesi için Hukuk Dairesinden görüş istendiğini ve gelen görüş doğrultusunda konu ihalenin iptal edildiği belirtilmiştir.
6/1976 sayılı Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi Yasasının 3’üncü maddesi şu şekildedir; “Bu Yasa ile Mağusa Lisanslı Hamallar, Limasol Lisanslı Hamallar ve Larnaka Lisanslı Hamallar cemiyetlerinin 20 Temmuz 1974 tarihinde üyesi olan işçilerle, limanlarda çalışan ve 10’uncu maddede belirtilen işçi niteliğini belge ile saptayan işçilerin, haklarını korumak maksadıyla “Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi” ismi altında bir şirket kurulur. Yukarıdaki Yasa maddesinden görüldüğü gibi Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi devlet tüzel kişiliğinden ayrı Yasayla kurulmuş bir şirkettir.
20/2016 sayılı Kamu İhale Yasasının kapsamını belirleyen 4. maddesinin 1. fıkrası uyarınca İhale makamı, Cumhurbaşkanlığını, Cumhuriyet Meclisini, Başbakanlık ile Başbakanlığa bağlı daireleri, Bakanlıklar ile Bakanlıklara bağlı daireleri, Mahkemeleri, Ombudsmanı, Sayıştayı, bağımsız daire ve kuruluşları, Bakanlıklara bağlı döner sermayeli kuruluşları, Kamu İktisadi Teşebbüsleri (Yönetim, Denetim ve Gözetim) Yasası kapsamındaki kamu iktisadi teşebbüslerini ve kendi özel yasası ile kurulmuş olan kamu tüzel kişilerini, Belediyeleri, belediyelerin oluşturduklerı birlikleri ve kurdukları şirketleri, Köy ve mahalle idarelerini ve kurdukları birlikleri, Yönetim kurulu veya farklı bir ad altında yönetim kurulu gibi işlem yapan kurullarında, Devlet tarafından yönetimine atanan kişilerin, toplam yönetim kurulu üyesi sayısının yarısından fazla olduğu üniversiteleri ve kurumlarını, da kapsar.
Sonuç olarak, yukarıdaki maddeden de görülebileceği gibi Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasası kapsamına girmemektedir. Öte yandan 9/1987 sayılı Limanlar Dairesi Yasasında konu şirketin tasfiye sürecine girmesiyle birlikte şirket tarafından yürütülen işlerin Limanlar Dairesi tarafından hizmet alımı yapılarak yürütüleceğine dair herhangi bir hüküm veya düzenleme bulunmamaktadır. Yani Limanlar Dairesinin Gazimağusa Limanlarındaki işlerin yerine getirilmesi için ihaleye çıkmasının 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasasına ve 9/1987 sayılı Limanlar Dairesi Yasasına uygun olmadığı kanaatindeyim.
Yine Merkezi İhale Komisyonu Başkanından gelen cevabi yazıda, 356/2024 numaralı “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti’ne ait Gazimağusa Konvansiyonel Limanı işçilik hizmetleri ile Gazimağusa Yolcu Salonunun işletme hakkının verilmesine ve yapılacak yatırımlara ilişkin “İşletme Hakkı Devri Yöntemi” ile “Pazarlık Usulü” kullanılarak özelleştirilmesi ile ilgili çıkılan ihalenin ise verilen tekliflerin uygun bulunmaması nedeniyle iptal edildiği belirtilmiştir. Konu ihale 24/2012 sayılı Özelleştirme Yasası maddelerini hatırlatmakta olup 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasası kurallarına göre ihaleye çıkılmıştır.
Bakanlar Kurulunun 12/10/2023 tarih ve Ü(K-I)1576-2023 sayılı kararıyla Bakanlar Kurulu, önergede belirtilenler ışığında, değiştirilmiş şekliyle 24/2012 sayılı Özelleştirme Yasası’nın 5’inci maddesi uyarınca hazırlanan ve önergeye ekli sunulan KKTC Limanlarının Özelleştirilmesine İlişkin Ön Raporunun değerlendirilmesi sonucunda, KKTC Limanlarının değiştirilmiş şekliyle 24/2012 sayılı Özelleştirme Yasası’nın 18’nci maddesinin (1)’inci fıkrası ve 8’inci maddesinin (3)’üncü fıkrası uyarınca “İşletme hakkının verilmesi yöntemi” ve 14’üncü maddesinin (1)’inci fıkrasının (C) bendinde yer alan “Pazarlık Usulü” ihale yöntemi uygulanarak özelleştirilmesini onayladı.
|
24/2012 sayılı Özelleştirme Yasası’nın 3. Maddesi şu şekildedir; “Bu Yasanın amacı, Devletin bugünkü koşullara göre ekonomi içindeki payının küçültülmesi ve kamu kurum ve kuruluşlarına, kamu iktisadi teşebbüslerine, kamu iştiraklerine ve kamu payı olan şirketlere ait ekonomik ve ticari olarak değerlendirilmesi mümkün bulunan her türlü şirket hisseleri dâhil taşınır ve taşınmaz mallar, hizmetler ve hakların özelleştirilmesine ve özelleştirme sonucu veya özelleştirmenin mümkün olmaması ve tasfiye halinde kamu iştiraki personeli hariç işsiz kalacak personelin haklarına ilişkin esasların belirlenmesi amaçlanmaktadır.” Bu noktada tekrardan Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketinin devlet tüzel kişiliğinden ayrı Yasayla kurulmuş bir şirket olduğunu hatırlatmak gerekmektedir. Yani Özelleştirme Yasası kapsamına girmemektedir.
|
Sonuç olarak, Sayın Hasan Eratal’ın dilekçe konusundaki şikayetinde haklı olduğu, KKTC Limanlarında yetkilendirilme konusundaki talebinin ise Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketinin tasfiye süreci tamamlanmadığından hukuki olarak mümkün olmadığı kanaatindeyim. Öte yandan Bakanlar Kurulunun Yasa Gücünde Kararname çıkarma yetkisinin sınırlarını, sadece ekonomik konular ve bu konulardaki ivedilik hali çizmektedir. Ancak yaklaşık üç senedir süren tasfiye işlemlerinin çok uzadığı açıktır. Kıbrıs Türk Liman İşçileri Şirketi devlet tüzel kişiliğinden ayrı bir şirket olduğundan liman hizmetlerinin yerine getirilmesi için ihaleye çıkılması veya özelleştirme sürecine girilmesi gibi yöntemler uygun değildir. Gazimağusa limanlarındaki elleçleme hizmetlerinin yerine getirilmesi için Yasa Gücünde Kararnameler çıkarmak da meseleyi çözmemektedir. Konunun sağlıklı bir çıkış yoluna kavuşabilmesi için mevcut Limanlar Dairesi Yasasında bir düzenlemeye gidilmesi ve/veya yeni bir Yasa yapılması ivedidir.
İlkan VAROL
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)