Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi’ne başvuran Sayın Ertunç Mevlit, Gazimağusa Kazası’na bağlı 15’inci Laguna Balıkçı Barınağı’nın yıllar geçmesine rağmen altyapı eksikliklerinin giderilemediğini, bu konuda KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Hayvancılık Dairesi Müdürlüğü’ne yaptığı başvuruların sonuçsuz kaldığı nedeniyle mağdur olduğunu iddia ederek Dairemizden yardım talebinde bulunmuştur.
Yapılan başvuru üzerine konu , 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor tanzim edilmiştir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu 27/2000 sayılı Su Ürünleri Yasası’nın 17’nci maddesi’nin kendisine vermiş olduğu yetkiye istinaden Balıkçı Barınaklarının, İşletilmesi ve İdari Esasları Tüzüğü’nü yapmıştır. Bu Tüzüğün 2’nci maddesi tahtında “Balıkçı Barınağı” , her boy ve su kesimindeki balıkçı gemilerine hizmet vermek amacı ile dalgakıranlarla korunmuş, yöre balıkçılarına yetebilecek büyüklükte basen ve kara alanına sahip, yükleme, boşaltma, bağlama rıhtımları ile içme suyu, elektriği, saha aydınlatması, ağ kurutma sahası, gemi bakım ve onarım tesisi, balıkçı lokali, soğuk hava deposu, buz üretim tesisi ve deniz ürünleri pazarlama ve satış yerleri bulunan kıyı yapılarının yer aldığı alan’dır. Bir bakımdan barınaklar balıkçılık etkinliğinin terminalidir. Balıkçı barınağı olmadan kıyılarda balıkçılık yapılması olanaksızdır.
12 Ekim 2017 tarihinde KKTC Bakanlar Kurulu (KKTC Resmi Gazete, Ek 111, Sayı 167/640) Balıkçı Barınaklarının, İşletilmesi ve İdari Esasları Tüzüğünde değişiklik yaparak Gazimağusa Laguna Doğal Sığınma Alanı’nı 15’inci Balıkçı barınağı olarak ilan etmiştir.
KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Hayvancılık Dairesi Müdürü Sayın Gönen Vurana’nın 2 Ekim 2020 tarihli yazısına göre, takriben Nisan 2017 tarihinde Gazimağusa Limanı’nda bulunan tahta iskele önündeki beton iskelenin çöktüğünü, söz konusu limanın gerek yük , gerekse balıkçıların da barındığı alanda bağlama limanı olarak hizmet verdiğini, yaşanan çökme hadisesi nedeniyle balıkçıların yeni bir balıkçı barınağına ihtiyaç duyduğunu bu cihetle 176/1979 sayılı Askeri Yasak Bölgeler Kararnamesi kapsamı dışında bulunan Laguna Doğal Sığınma Alanı’nın Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri Komutanlığı’nın onayı ile yanaşma yeri olarak balıkçı barınağı olarak kullanılmasının uygun olacağı yönünde görüş verdiğini belirtmiştir.
Gazimağusa Laguna Doğal Sığınma Alanı 15’inci Balıkçı Barınağı ilan edilmesinden sonra KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Hayvancılık Dairesi Müdürlüğü gerekli çalışmaları başlatarak Laguna Doğal Sığınma Alanı içerisinde bulunan mendireğin güçlendirilmesi, basen alanının derinleştirilmesi, yeni rıhtımların inşası ve çevre düzenlemesinin yapılabilmesi için gerekli olan proje maliyet-keşfini yapmış, yapılan maliyet keşfine göre 2018 birim fiyatları ile yaklaşık 2,000,000.00 Türk Lirası (İki Milyon Türk Lirası) tutarında blokeye ihtiyaç duyulduğunu, 2019 yılı Mart ayı içerisinde KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı, T.C. Kalkınma Ekonomi İşbirliği Ofisi Müşavirleri ve Daire Müdürü Laguna Doğal Sığınma Alanında yaptıkları keşifte 2018 yılının birim fiyatlarının ve/veya keşfin güncellenmesi gerektiği sonucuna vararak maliyetin düşürülmesi veya önceliklerin belirlenmesi yönünde mutabık kaldılar.
KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Hayvancılık Dairesi Müdürü Sayın Gönen Vurana yaşanan bu yeni gelişmeler ışığında Karayolları Dairesi Müdürlüğü ile KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı, Planlama ve İnşaat Dairesi tarafından çalışmaların başlatıldığını ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı’nın (T.İ.K.A.) 2020 yılı içerisinde destekleme kapsamında Gazimağusa Laguna Balıkçı Barınağı Rıhtımı – 1’inci Etap Projesini kabul ettiğini, bu kapsamda Taşalp İnşaat Şti. Ltd ile sözleşme imzalanarak 9 Eylül 2020 tarihinde söz konusu müteahhit firmaya yer tesliminin yapıldığını ileri sürmüştür. Yine Sayın Gönen Vurana, Hayvancılık Dairesi Müdürlüğü kayıtlarında Sayın Ertunç Mevlit’in konu ile ilgili herhangi bir yazılı başvurusu bulunamadığını, Müdürlük nezdinde yaptıkları araştırmada Sayın Mevlit’in 10 Eylül 2020 tarihinde Hayvancılık Dairesi Müdürlüğü’ne, Amatör (Sportif) Su Ürünleri Avcılık İzin Belgesi almak amacıyla başvurduğu ve ayni gün içerisine söz konusu iznini aldığı tespit edilmiştir. Ayrıca Müdürlük Sayın Ertunç Mevlit’in Gazimağusa Laguna Balıkçı Barınağı içerisine izinsiz olarak demir çelik konstrüksiyon üzeri ahşap iskele yaptırdığını ve bu yapıların kaldırılması gerektiği konusunun Sayın Mevlit’e bildirildiği belirtilmiştir.
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi yaptığı soruşturmada Gazimağusa Laguna Balıkçı Barınağı Rıhtımı için imzalanan sözleşme uyarınca müteahhit firmaya yer tesliminin yapıldığı, Laguna Barınağı Rıhtımı 1. Etap Projesi kontrolörlük görevinin KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı, Planlama ve İnşaat Dairesi’ne verildiği, KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı, Planlama ve İnşaat Dairesi Müdürü Sayın M.Oğuz Akçay da bu hususu teyid ederek Laguna Barınağı Rıhtımı 1. Etap Projenin kontrol görevinin Planlama ve İnşaat Dairesi Müdürlüğü’nün teknik personeli ve/veya personelleri tarafından rutin olarak yapılacağı, söz konusu projede Laguna Kıyı Şeridinde iş makinelerinin yardımı ile kazı işlerinin başladığını ve 1. Etap Projede gösterilen beton rıhtımı oluşturmak amacıyla kazı yapılan yerlere beton blokların iki sıra halinde monte edildiği tespit edilmiştir.
Görüleceği üzere, 2017 yılı içerisinde Gazimağusa Limanı’nda bulunan tahta iskele önündeki beton iskelenin çökmesi nedeniyle amatör balıkçı tekne sahiplerinin mağduriyet yaşayacağı öngörülmüştür. Bunun üzerine İdare tarafından Balıkçı Barınaklarının İşletilmesi ve İdari Esasları Tüzüğü’nde bir değişiklik yapılarak Gazimağusa Kazası’nda kain Laguna Doğal Sığınma Alanı’nın 15. Balıkçı Barınağı olarak ilan edilmiştir. Söz konusu yerin altyapı eksiklerinin İdare tarafından tespit edilerek, söz konusu altyapı eksikliklerin giderilmesi için TİKA Lefkoşa Program Koordinatörlüğü’ne başvurmalarına rağmen söz konusu tadilat projesinin yüksek maliyetinden dolayı 9 Eylül 2020 tarihine kadar herhangi bir somut gelişme elde edilememiştir.
Fasıl 78 İskeleler Yasası’nın 3’üncü maddesine göre kimse, KKTC Bakanlar Kurulu’nun bu Yasa uyarınca, uygun göreceği ve üzerinde belirleyeceği koşullara tabi olarak, vereceği bir ruhsat olmaksızın herhangi bir iskele inşa edemez veya büyütemez veya inşa etmeye, restore etmeye veya büyütmeye teşebbüs edemez. Yine, söz konusu Tüzüğün 12’inci maddesi uyarınca balıkçı barınakları, hiçbir şekilde yat limanına dönüştürülemez ve başka amaçlarla kullanılamaz.
Yasal durum bu noktada iken, KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı Laguna Doğal Sığınma Alanı’nı kullanacak olan amatör balıkçıların mağduriyetlerinin giderilmesi amacı ile birer Taahütname imzalatarak kendi şahsi kaynakları ile iskele inşa etmelerine izin verdi. Balıkçılar tarafından inşa edilen İskele Fasıl 78 İskeleler Yasası’nın 3’üncü maddesinin hükümleri uyarınca KKTC Bakanlar Kurulu’nun izni olmaksızın herhangi bir iskele inşaa veya restore edilemez. Bu durum Yasanın ilgili hükmüne aykırı olduğu cihetle söz konusu kişilere ihbar ve/veya uyarı yazıları gönderilerek inşa ettikleri iskele ve/veya metal yapıların kaldırılması istenmiştir. Taahütname imzalayan balıkçılar ve/veya söz konusu kişiler haklıyken haksız konuma düştüler.
Görüleceği üzere, KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, Hayvancılık Dairesi Müdürlüğü Balıkçılara ve/veya Laguna Balıkçı Barınağını kullanan kişilere teknelerinin bağlanması için yapacakları her türlü yapıdan herhangi bir hak, menfaat veya imtiyaz talep etmeyeceklerine dair Taahütname imzalatırken diğer taraftan ihbar ve/veya uyarı yazısı göndermiştir. Acil bir çözüm bulunması amacıyla verilen Yasaya aykırı izinler daha büyük sorunlara yol açmıştır.
KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, geç de olsa Gazimağusa Laguna Doğal Sığınma Alanı için Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (T.İ.K.A.) Gazimağusa Laguna Barınağı Rıhtımı – 1. Etap Projesi’ne kaynak ayırmış ve gerekli işlemler başlatılarak Balıkçı Barınağı’nın yapımı ve/veya inşası için sözleşme imzalanmıştır.
Yine, KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı, Planlama ve İnşaat Dairesi Gazimağusa Laguna Barınağı Rıhtımı – 1. Etap Projesi’nin kontrolörlük vazifesini yürütme görevini Planlama ve İnşaat Dairesi ile Karayolları Dairesi’ne vererek 1. Etap Projeyi gerçekleştirecek olan müteahhit firmaya yer teslimi gerçekleştirilmiştir. Söz konusu Şirket tarafından başlatılan 1’inci Etap Projeye dahil yapım işleri ve/veya barınağın inşaası ilgili Müdürlük tarafından da yerinde tespit edilmiştir. Söz konusu balıkçı barınağı kısa bir süre içerisinde tamamlanacağından barınağı kullanan kişilerin ve/veya Sayın Ertunç Mevlit’in mağduriyeti giderilmiş olacaktır.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)