38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasasının 15’inci maddesinin 1’inci fıkrası, Ombudsman’ın basında çıkan haberler, elde ettiği duyumlar ve gözlemler sonucu harekete geçebileceğini öngörmektedir.
Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Dairesi’ne 28 Mart 2017 tarihinde bildirilen ve/veya gelen duyum tahtında, KKTC Sigortacılar ve Reasürans Birliği tarafından hazırlanan yıllık çizelgenin ve/veya her sınır kapısında 24 saat esası üzerinden görev yapacak sadece bir sigorta ve reasürans şirketinin tüketicilerin şirket tercih hakkını sınırlandırdığını, sigorta poliçelerinin asgari bir ay süre için yapıldığını, bazı sigorta şirketleri imtiyaz haklarını Tower Insurance Ltd’e sattıklarını, bu hususun rekabet edebilirliği ortadan kaldırdığını ve poliçe tarifelerinin veya fiyatlarının ne olacağına KKTC Sigorta ve Reasürans Birliği karar verdiğini iddia ederek konunun Dairemiz tarafından soruşturulmasını talep etmiştir.
Söz konusu iddialar, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Sigortacılar ve Reasürans Birliği 44/2001 sayılı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Sigortacılar ve Reasürans Birliği Yasası tahtında kurulmuş tüzel kişiliğe haiz bir Birliktir. Söz konusu Birliğin amaçları, görev ve yetkileri mezkûr Yasanın 4’üncü maddesinde düzenlenmiştir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde, KKTC Sigorta ve Reasürans Birliği’ne kayıtlı 32 Sigorta ve Reasürans şirketi bulunmaktadır. KKTC Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’ne üye olan Sigorta ve Reasürans Şirketleri, Birlik tarafından 24 saat esası üzerinden düzenlenen yıllık çizelgeye göre kara sınır kapılarında hizmet vermeleri öngörülmüştür.
23 Nisan 2003 tarihinde sınırların karşılıklı açılması neticesinde kara sınır kapılarından Kuzeyden Güneye veya Güneyden Kuzeye geçecek araçlara sigorta poliçesi isdar edilmesine olanak sağlamak amacı ile KKTC Ekonomi ve Enerji Bakanlığı Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi’nin denetim ve kontrolünde olan söz konusu görevler KKTC Sigortacılar ve Reasürans Birliği’ne devredilmiştir. Bu görevi yerine getirirken Birlik, kara sınır kapılarında görev yapacak sigorta şirketlerine ilişkin nöbet çizelgesini düzenleyecek ve üyeler arasında eşitlik sağlayarak, haksız rekabeti ortadan kaldırmak için gerekli bütün önlemleri alacak ve uygulayacaktı.
Sınır kapılarının açıldığı günden itibaren ve/veya 2010 yılına kadar Sigorta ve Reasürans Şirketleri işlerini 39/1993 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası uyarınca yapmaktaydılar. Söz konusu Yasa’nın 20’nci maddesi tahtında hayat dışı sigorta işlemlerinde uygulanacak prim ile bunun ödenme koşulları sigortacı ile sigortalı arasında serbestçe belirlenmekte idi. Bakanlık, gerekli gördüğü takdirde, sigorta dalları itibarıyla uygulanacak primleri saptamaya ve bu konuda tarife ve talimatları gösteren düzenlemeler yapmaya yetkili idi. 60/2010 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasasının yürürlüğe girdiği 31 Ekim 2010 tarihi itibarıyla 39/1993 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası yürürlükten kalkmıştır.
60/2010 sayılı Yasasının 30’uncu maddesi tahtında hayat dışı sigorta işlemlerinde uygulanacak prim ile bunun ödenme koşulları, sigortacı ile sigortalı arasında serbestçe belirlenir. Sigorta Yöneticisi (Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi Müdürü), gerekli gördüğü takdirde, sigorta sınıfları itibarıyla uygulanacak primleri saptamaya ve bu konuda tarife ve talimatları gösteren düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi Müdürü kara sınır kapılarında uygulanan tarifenin kabul edilebilir bir tarife olduğunu değerlendirmiş ve bunun neticesinde uygulamanın aynı şekilde devam ettiği tespit edilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti ve diğer ülkelerden gelen turistlerin araba sigortaları 9.9.1981 tarih ve Ç-733-81 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde düzenlenmiş idi. Bakanlar Kurulu, Türkiye ve diğer ülkelerden Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne arabaları ile gelen turistlerin, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne giriş gümrüklerinde arabalarını Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde kalacakları süre için mahalli bir sigorta şirketine “Üçüncü Şahıs Tam (Full)” olarak sigorta etmeleri öngörülmüştür.
9 Eylül 1981 tarihli ve Ç-733-81 sayılı Karar Bakanlar Kurulu Kararı 14 Şubat 2017 tarihli ve H(K-I) 386-2017 sayılı Karar ile tadil edilmiştir. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı gereğince, deniz sınır kapılarından Kuzey Kıbrıs’a arabaları ile gelen ziyaretçiler arabalarını ülkeye giriş gümrüklerinde ve/veya sınır kapılarında ülkede kalacakları süre için 60/2010 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası altında ruhsat ve lisans almış bir sigorta şirketine Motorlu Araçlar Üçüncü Şahıs Sigortası yaptırmak zorundadır. Yine kara sınır kapılarından Kuzey Kıbrıs’a arabaları ile gelen ziyaretçiler arabalarını ülkeye giriş gümrüklerinde ve/veya sınır kapılarında ve/veya ülke içinde (ülkeye girişte söz konusu sigorta poliçesi olması şartıyla) 60/2010 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası altında ruhsat ve lisans almış bir sigorta şirketine, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’nin sınır kapıları için belirlediği fiyat tarifesinden, Motorlu Araçlar Üçüncü Şahıs Sigortası yaptırmak zorundadır.
KKTC Ekonomi ve Enerji Bakanlığı Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi tarafından KKTC Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği’ne 24 saat esası üzerinden yıllık çizelge hazırlama görevinin devredilmesi eşitsizliği engellemek amacını gütmekte idi. Ancak Sigorta şirketleri aralarında yaptıkları sözleşme ile kendi sigorta şirketinin ve/veya acentesinin kara sınır kapısına gitmesini uygun bulmadığı zamanlarda kara sınır kapısına gitme hakkını belli bir miktar karşılığında başka bir sigorta şirketine devrettiği tespit edilmiştir. Bu bilgi Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi’ne de iletildiği, bunun üzerine yapılan araştırma sonucunda sigorta şirketlerinin sözleşme yaparak bir bedel karşılığında haklarını başka sigorta şirketine devrettikleri saptanmıştır. Bu yöntemle bir şirketin 25 sigorta şirketinden sınır kapılarında poliçe isdar etme hakkını satın aldığı ileri sürülmektedir. Söz konusu sigorta şirketlerinin haklarını ve/veya sınır kapılarında poliçe düzenleme yetkisinin başka bir şirkete devredilmesi ile ilgili 60/2010 sayılı Yasada bir düzenleme olmamakla beraber böyle bir uygulama 36/2009 (42/2010 ve 3/2012 sayılı değişiklik yasalarıyla değiştirilmiş ve birleştirilmiş şekliyle) sayılı Rekabet Yasasına aykırıdır. Mezkûr Yasanın hükümlerinin uygulandığını görmek ve/veya takip edip engellemek yine Ekonomi ve Enerji Bakanlığı’nın yetki alanı içerisine girmektedir veya Ekonomi işleriyle ilgili Bakanlığa aittir. Rekabetin önemli ölçüde engellenmesi, kısıtlanması veya bu sonucu yaratan eylemler hatalıdır.
KKTC Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği tarafından hazırlanan çizelgede her kara sınır kapısı için bir sigorta şirketinin veya acentesinin görev yapacağı belirtilmektedir. 60/2010 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası’nın 70’inci maddesi tahtında, kişilerin, sigorta şirketini seçme hakkı sınırlandırılamaz. Bir sözleşmenin unsurları içerisinde, taraflardan birinin bu sözleşmede yer alan herhangi bir hususta sigorta yaptırmaya zorunlu tutulduğu hallerde, sigortanın belirli bir şirkete yaptırılması koşulu getirilemez. Sınır kapılarında sadece bir şirketin görev yapması tüketicilerin haklarını açıkça etkilemektedir ve/veya sigorta şirketini seçme hakkını sınırlamaktadır. Bu husus 60/2010 sayılı Yasa’nın ve Rekabet Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.
60/2010 sayılı Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası’nın 30’uncu maddesi tahtında, hayat dışı sigorta işlemlerinde uygulanacak prim ile bunun ödenme koşulları, sigortacı ile sigortalı arasında serbestçe belirlenir. Sigorta Yöneticisi, gerekli gördüğü takdirde, sigorta sınıfları itibarıyla uygulanacak primleri saptamaya ve bu konuda tarife ve talimatları gösteren düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Ancak zorunlu sigortalar dışında kalan sigorta sınıfları için düzenlenen poliçelerde primin ödenmemesi ve sonuçları ile ilgili kuralların belirtilmesi zorunludur. İlgili sigorta şirketi tarafından hazırlanacak hayat sigortası ile süresi bir yılı aşan hastalık sigortasının tarifeleri, formül ile cetvellerinin uygulamaya konulması Sigorta Yöneticisinin onayına bağlıdır. Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasasının uygulanmasına ilişkin idari teftiş görevi Sigorta Yöneticisi’ne aittir. Sınır kapılarında uygulanan poliçe tarifeleri Sigorta Yöneticisinin onayına sunulmuş ve uygun bulunmuştur. Söz konusu Yasa’nın tarife ve primler ile ilgili maddesinde tarifenin nasıl belirleneceği veya hangi şartlar altında uygun bulunacağına dair bir kriter veya koşul yer almamaktadır. Bu durumda tarifenin uygun olup olmadığı ve/veya sigorta şirketleri tarafından geçişlerle ilgili talep edilen meblağın makul olup olmadığı tamamen subjektiftir. Yine belirli bir dönem içerisinde Sigorta Poliçeleri bir günlük veya üç günlük süreler için de isdar edilmekte idi. Bu husus Bakanlar Kurulu Kararlarına göre doğru bir uygulama idi. Söz konusu uygulamanın kaldırılması ve/veya bir günlük bir kullanım ihtiyacı olan tüketicinin veya ülkemize gelen turistlerin asgari bir aylık bir poliçe çıkarma zorunluluğu sigorta şirketlerinin haksız zenginleşmesine yol açmaktadır. Her iki Bakanlar Kurulu Kararı incelendiği zaman ülkemize gelen veya Kuzeyden Güneye geçecek olan tüketicilerin veya turistlerin ülkemizde kalacakları süre kadar mahalli bir sigorta şirketinden sigorta poliçesi alma zorunluluğu içerdiği açıkça görülmektedir. Bu durumda her iki Bakanlar Kurulu Kararı tahtında tüketicinin ve/veya ülkemizi ziyaret eden turistlerin bir aylık sigorta poliçesi alma zorunluluğu yoktur. Tüketicilerin veya turistlerin kara sınır kapılarında hiçbir seçim hakkı olmadan bir aylık poliçe satın almaya zorlanmaları hatalı ve/veya yanlış bir uygulamadır. Güney Kıbrıs Motorlu Araçlar Dairesi Kuzeyden Güneye geçen Kıbrıslı Türk araç sayısının ve/veya 1 Ocak – 31 Aralık 2017 tarihleri arasında verilen geçici sürüş izin sayısının 24,093 ( yirmi dört bin sıfır doksan üç) olduğunu belirtmiştir. Bu sayıya Rum ve diğer turistler de eklenince sınır kapılarında sigorta yaptıracak kişilerin küçümsenecek bir sayı olmadığı açıkça görülmektedir.
Netice itibarıyla, KKTC Maliye Bakanlığı, Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi’nin ve/veya mezkûr Bakanlık’ta görev yapan Sigorta Yöneticisi’nin kara sınır kapılarında uygulanan düzenlemeleri yeniden gözden geçirerek KKTC Bakanlar Kurulu Kararlarına, Sigorta Hizmetleri (Düzenleme ve Denetim) Yasası’na ve Rekabet Yasası’na aykırı olan hususları ortadan kaldırması ve/veya tüketicinin seçme hakkını sınırlamadan uyumlu hale getirmesi gerekmektedir.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)