Dairemize başvuran Sayın İsmail H.Sabbar, KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın Girne Antik Limanı içerisine Portakal şeklinde bir büfeyi 25 Ocak 2012 tarihli Bakanlar Kurulu Kararına ve 16/1987 sayılı Turizm Endüstrisi Teşvik Yasasının ilgili hükümlerine aykırı bir şekilde korunmaya alınan tarihi bölgeye yerleştirilmesine izin verdiğini ve/veya söz konusu Yasa uyarınca korunmaya alınan bölge içerisinde bulunan yeri Kira Sözleşmesi yaparak kiraladığını, bunun neticesinde mezkur Yasanın ilgili hükmüne ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 10 Haziran 2008 tarihli ve 422 numaralı kararına aykırı davrandığını iddia ederek konunun soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 Sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.
KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı Sayın Doç. Dr. İsmet Esenyel’in 1 Mart 2018 ve 21 Eylül 2018 tarihli yazılarında KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı ile Fatoş ve Yaprak Hamzalar Foods Ltd. arasında 12 Mart 2014 ile12 Mart 2017 tarihlerini kapsayan bir Kira Sözleşmesi akdedildiğini, bunu müteakip sona eren mezkur sözleşmenin süresinin1 Nisan 2017 tarihinden 31 Mart 2018 tarihine kadar uzatıldığını, işbu sözleşmelerin imzalandığı tarihlerde Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 10 Haziran 2008 tarihli Kurul Kararından Bakanlığın bilgisinin bulunmadığını, bu hususun Bakanlığın bilgisine geldiği tarihten itibaren veya 31 Mart 2018 tarihinden sonra Kira Sözleşmesini yenilemediklerini, Girne Antik Limanı içerisinde yer alan işletmeler ile ilgili imzalanan Kira Sözleşmelerinin 16/1987 sayılı Turizm Endüstrisi Teşvik Yasası ve bu Yasa altında yapılan Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü kapsamında düzenlendiğini, Girne Antik Limanı içerisinde bulunan büfenin kaldırılması için Fatoş ve Yaprak Hamzalar Foods Ltd. aleyhine gerekli işlemlerin başlatıldığını, taraflar arasında yapılan Kira Sözleşmesinden önce de ilgili dönemin Ekonomi Turizm Kültür ve Spor Bakanlığı Bakanlık Müdürü Sayın Halil Talaykurt Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 2008 tarihinde almış olduğu Karar uyarınca Fatoş and Yaprak Hamzalar Foods Ltd. Direktörü Sayın Hamza Hamzalar’a 17 Nisan 2014 tarihli yazılı ihbarı göndererek Portakal Büfenin Bakanlığın göstereceği başka bir yere taşınması gerektiğinin bildirdiğini belirtmiştir.
Yüksek Anıtlar Kurulu 10 Haziran 2008 tarihli ve 422 numaralı toplantısında Girne’de kain 257 numaralı parseldeki veya konu alandaki tarihi duvarın ortaya çıkarılması, gerekli düzenlemenin Girne Belediyesi tarafından yapılarak sonradan yapılan taş duvarların kaldırılması, mevcut korunacak tarihi taş duvara uygun zemin malzemesi ile yer döşemesinin yol kodunda yapılması ve ilgili parselin yol ile bağlantısının rahatlatılması konusunda bir Karar almıştır. Söz konusu Karar 23 Haziran 2008 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
25 Ocak 2012 tarihli K(II)271-2012 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Girne Antik Limanı’nda bulunan denize bakan kısım 16/1987 sayılı Turizm Endüstrisi Teşvik Yasası’nın 8’inci maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca ülke sınırları içerisinde yeri, mevkii, doğası tarihi ve kültürel değerleri açısından turizm yönünden önem taşıyan yerler “Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi” ilan edilmiştir. Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ilan edilen yerlerin kültürel mirası koruma ve kullanma yöntemi ile turizme hizmet etme amacını gütmektedir. Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ile ilgili Tüzük yapma yetkisi Turizm işleriyle görevli Bakanlığındır.
60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası’nın 10’uncu maddesinde korunma alanı ilan edilen bölgelerdeki her türlü fiziki müdahalelere izin verme ve/veya müdahale etme yetkisi Eski Eserler ve Müzeler Dairesi Müdürlüğüne aittir. Bu konuda Müdürlük, Planlama Makamı, Anıtlar Yüksek Kurulu, Belediyeler ve ilgili diğer kuruluşlar ile eşgüdüm içinde çalışması gerekir. Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 10 Haziran 2008 tarihinde alınan ve 23 Haziran 2008 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Kararın KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı Sayın Doç.Dr. İsmet Esenyel’in veya Bakanlığın bilgisinde olmadığının belirtilmesi mazeret olarak kabul edilemez. Ayrıca mezkur sözleşmenin süresi takriben bir yıl önce hitam bulmuş ve sona ermiş olmasına rağmen Portakal Büfe yerinden kaldırılmamış, başka bir yere götürülmesi ile ilgili hiçbir somut adım atılmamış ve başka hiçbir işlem yapılmamıştır. Girne Antik Limanı’nda yerinde yaptığımız keşifte de halen olduğu yerde durduğu tespit edilmiştir.
60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası’nın 47’inci maddesi tahtında Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler, kendilerini ilgilendiren konularda Anıtlar Yüksek Kurulu’nun kararlarına uymak zorundadırlar ve buna aykırı davrananlar suç işlemiş olurlar.
Girne Antik Limanı içerisinde veya Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi içerisine konuşlanan Portakal Büfenin bulunduğu yerde iki adet Anıt Ağaç bulunmaktadır. Söz konusu Kira Sözleşmesinde bu husus yer almakta veya 2 adet Anıt Ağaç spesifik olarak belirtilmektedir. Latince adı Phytolacca dioica olan bu ağaçlara Güzel Gölge Ağacı anlamına gelen Bella Solarius da denilmektedir. Bu ağaçların anavatanı Güney Amerika olduğu düşünülmektedir. Bu ağaçlar erkek ve dişi cinsiyle birlikte bulunmaktadırlar. Çok uzun zaman önce ekildiği ve 100 yıldan eski olduğu düşünülmektedir.. Bahse konu ağaç türünden ülkemizde sadece Girne’de 3 yerde olduğu saptanmıştır. Bunların bir tanesi Girne Kaza Mahkemesi ve Girne Kaymakamlığı avlusunda, diğeri Girne Liman Casino bahçesinde ve diğeri ise Girne Antik Limanı içerisindeki başvuruya konu olan Portakal Büfenin bulunduğu alandadır. Girne Antik Limanı içerisindeki yeşil dokunun ne kadar az olduğu düşünüldüğünde mevcut anıt ağaçların korunması, Girne Antik Limanı’nın tarihi dokusuna yakışır bir biçimde gözetilmesi ve sergilenmesi gerekmektedir. Girne Antik Limanı içerisinde yer alan özelde bu tür ağaçlarla ilgili genelde de adamızda bulunan anıt ağaçlar ve/veya doğa varlıkların tespit edilip listelenebilmesi için ilgili makamlar tarafından bir çalışmanın yapılması elzemdir. Söz konusu anıt ağaçların korunabilmesi bu ağaçların topluma mal olması ile mümkündür. Bu nedenle Anıtlar Yüksek Kurul’unun gündemine getirilip listelendirilmesi ülkemizin gelecek kuşaklara bırakacağı en değerli miraslardan bir olacağı cihetle büyük önem arz etmektedir.
Netice itibariyle; Anıtlar Yüksek Kurulu’nun Girne Antik Limanı içerisindeki bahse konu alanla ilgili alınmış 10 Haziran 2008 tarihli kararına rağmen KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı ile Fatoş and Yaprak Hamzalar Foods. Ltd arasında Girne Antik Limanı’nda bulunan yer ile ilgili bir Kira Sözleşmesi akdedilmesi 60/1994 sayılı Eski Eserler Yasası’nın 47’inci maddesine aykırıdır.
Girne Antik Limanı veya Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi içerisinde yer alan Portakal şeklindeki büfenin bulunduğu yerden kaldırılması gerekmektedir. KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı Sayın Doç Dr. İsmet Esenyel’in Portakal Büfeyle ilgili gerekli işlemlerin 21 Eylül 2018 tarihinde başlatılmış olduğunu bildirmesine rağmen bu güne kadar söz konusu büfenin durumunda bir değişiklik olmamış ve halen koruma altında olan alanın içerisinde olduğu tespit edilmiştir.
Girne Antik Limanı’nın 1987 yılından itibaren Bakanlar Kurulu Kararıyla “Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ilan edildiği öncelikle KKTC Turizm Bakanlığı tarafından bilinmesi gereken bir husustur. Özellikle Turizm en hızlı gelişen ve en fazla ekonomik gelir sağlayan bir sektör olduğundan İdare veya ilgili Bakanlığın böyle bir karardan haberimiz yoktur deme lüksü yoktur. Girne Antik Limanı’nı çağdaş bir görünüme kavuşturmak Turizme yön veren Bakanlığın görevleri arasındadır. Bu nedenle Turizm Bakanlığının bu gibi değerlere önem verip çok daha hızlı bir şekilde hareket etmesi gerekirdi.
Emine DİZDARLI
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)