Sayın Faik Gencer, Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın, Girne Antik Liman’daki işletmelerden kamuya açık alanlara yerleştirdikleri masalar için ücret tahsil edilmesi konusunda gereğini yerine getirmediğini iddia ederek Dairemize başvuruda bulunmuş ve konunun soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve rapor hazırlanmıştır.
Sayın Faik Gencer’in başvurusu ile ilgili olarak başlatılan araştırmada, 17 Mart 2025 tarihinde OMB.0.00-05/00-25/45 sayılı yazımızla, Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı’ndan bilgi talep edilmiştir. Sayın Müsteşar, 4 Nisan 2025 tarihinde, TÇB.0.00-001/99-25/E.514 sayılı yazı ile sorularımızı yanıtlamıştır.
Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı’na Girne Antik Liman’da kaç tane işletme bulunduğu ve bunların kaçının kamuya açık alanları kullandığı sorulmuştur. Sayın Müsteşar cevap yazısında, Girne Antik Liman’da toplam 19 tane işletme bulunduğunu ve bunlardan 16 tanesinin kamuya açık alanları kullandığını söylemiştir.
Girne Antik Liman’da kamuya açık alanları kullanan işletmelerden kaç tanesi ile sözleşme imzalandığı sorumuz ise şöyle yanıtlanmıştır; “2023 yılı Girne Antik Limanın tadilatta olduğu dönemde tüm işletmeler kapalı olduğundan dolayı herhangi bir sözleşme imzalanmamıştır. Tadilat bittikten sonra Bakanlığımız tarafından yeni sözleşmelerin imzalanabilmesi için başlatmış olduğumuz çalışmalar neticesinde, alanda yer kullanımından dolayı tüm işletmelerin borcu olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda, 15 Temmuz 2024 tarihinde ekte görüleceği üzere Maliye Bakanlığı’na konuya ilişkin olarak yazı gönderilmiş ve bahse konu borçların kapatılması için ortalama bir kur tespit talebinde bulunulmuş, ancak 19 Temmuz 2024 tarihli Gelir ve Vergi Dairesi’nin yazısında görülebileceği üzere konunun Bakanlar Kurulu’nun yetkisinde olduğu bildirilmiştir. Bunun üzerine 21 Şubat 2025 tarihinde Bakanlığımızca 28-T numaralı önerge hazırlanmış ancak Bakanlar Kurulu tarafından uygun görülmeyip geri çektirilmiştir. Bunun üzerine, geçmişe dönük borçların tahsil edilebilmesi için Bakanlığımız 13 Kasım 2024 tarihinde, işletmelerin birikmiş olan borçlarının kapatılması adına bir genelge yayınlamış ve tüm işletmelere dağıtımını gerçekleştirmiştir. Ancak, hiçbir işletme borcunu ödememiştir. Buna müteakip, Bakanlığımız 17 Mart 2025 tarihinde Gelir ve Vergi Dairesine yazı yazarak tüm borçların Kamu Alacakları Tahsiline aktarılmaları hususunda gereğini rica etmiştir.”
Bir başka sorumuzun cevabı olarak Sayın Müsteşar, yukarıda belirtilen nedenden ötürü Girne Antik Liman’daki işletmelerle sözleşme yapılamadığını, dolayısı ile 1 Ocak 2024 tarihinden cevap yazısını yazdığı 4 Nisan 2025 tarihine dek Limandaki hiçbir işletmeden herhangi bir tahsilat yapılamadığını kaydetmiştir. Sayın Müsteşar yazısında şöyle demektedir; “..17 Mart 2025 tarihinde Gelir ve Vergi Dairesi’ne yazı yazılarak tüm borçların Kamu Alacakları Tahsiline aktarılmaları istenmiştir. Kamu Alacakları Tahsili süreci tamamlandıktan sonra sözleşmeler hazırlanacaktır.”
Girne Antik Liman’da kamuya açık alanları kullanan işletmelerin ne kadar ücret ödemeleri gerektiği sorulduğunda Sayın Müsteşar bunun Tüzüğün 10’uncu maddesinde belirtildiğini kaydetmiştir. Buradaki açıklama hatalıdır. Konuya ilişkin yasal düzenleme aşağıdaki gibidir.
Bakanlar Kurulu, 16/1987 sayılı Turizm Endüstri Teşvik Yasası’nın 8’inci maddesinin 1’inci fıkrasına dayanarak, 25 Ocak 2012 tarihli K(II)271-2012 sayılı kararı ile Girne Marina’yı Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ilan etmiş ve bölgenin kontrol, yönetim ve işletmesinin Turizm, Çevre ve Kültür Bakanlığı’na devredilmesine karar vermiştir. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı, 6 Aralık 2012 tarihinde K(II)2633-2012 sayılı yeni bir karar ile “..Girne Marina olarak bilinen isminin Girne Antik Liman olarak değiştirilmesi ve Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ilan edilen bölgenin “kontrol, yönetim ve işletmesinin Turizm, Çevre ve Kültür Bakanlığı’na devredilmesine” dair ibarenin konu karardan çıkarılması şeklinde tadil edilmesini onayladı.” biçiminde tadil edilmiştir.
Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ilan edilmiş olan Girne Antik Liman’dan sorumlu olan Bakanlık, Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’dır.
Bakanlar Kurulu, 10 Temmuz 2024 tarihinde, 16/1987 sayılı Turizm Endüstrisi Teşvik Yasası’nın 8A maddesinin verdiği yetkiye dayanarak Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nü onaylamış ve Resmî Gazetede yayımlanmasına karar vermiştir. Bahse konu Tüzük, Resmî Gazetede yayımlandığı 12 Temmuz 2024 tarihinden beri yürürlüktedir.
Girne Antik Liman’da bulunan alanların geçici yer kullanımına ilişkin düzenleme hem 16/1987 sayılı Turizm Endüstrisi Teşvik Yasası hem de Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü ile belirlenmiştir. İlgili düzenlemenin yapıldığı 16/1987 sayılı Turizm Endüstri Teşvik Yasası’nın 8’inci maddesinin 2’nci fıkrası aşağıdaki gibidir;
|
Korunmaya muhtaç turizm bölgeleri.
31/2012
|
8.
|
(2)
|
Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ilan edilen bölgelerdeki işletmelerin geçici yer işgal veya kullanım hakları ile ilgili kurallar aşağıda öngörülen ücretler çerçevesinde Bakanlıkla yapılacak sözleşmelerle düzenlenir. Aşağıda belirtilen alanlar dışında kalan kamu alanları üzerine eşya ve benzeri herhangi bir şey konulması yasaktır.
|
|
(A)
|
Deniz tarafında bulunan alanların geçici kullanım ücreti, metrekaresi yıllık 25.€ (Yirmi Beş Euro)’dur.
|
|
|
(B)
|
Bina diplerinde yer alan alanların geçici kullanım ücreti, metrekaresi 15.€ (On Beş Euro)’dur.
|
|
Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün Karadaki Düzenlemelere İlişkin Kurallar başlıklı 5’inci maddesinin 10’uncu fıkrası da aynı konuya açıklama getirmekte olup şöyledir;
|
Karadaki Düzenlemelere İlişkin
Kurallar
|
5.
|
(10)
|
Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından belirlenen bu Tüzüğe ekli Ek 1’de yer alan haritaya göre; deniz tarafında bulunan alanların geçici yer kullanım ücreti yıllık metrekaresi 25€ (Yirmi Beş Euro), bina diplerinde yer alan alanların geçici kullanım ücreti yıllık metrekaresi yıllık 15-€ (On Beş Euro)’dur. Bakanlık ile Geçici Kullanma Sözleşmesi imzalayan gerçek ve/veya tüzel kişiler, sözleşmenin imzalandığı tarihten itibaren en geç on beş (15) gün içerisinde ödemeleri gereken meblağı Turizm Geliştirme ve Tanıtma Fonu hesabına ödemekle mükelleftir. Mezkur meblağın ödendiğini gösteren makbuzun Bakanlığa ibraz edilmemesi halinde Bakanlık, sözleşmeyi tek taraflı olarak fesheder.
Bu alanların dışında kalan kamu alanları üzerine eşya konulması yasaktır.
|
16/1987 sayılı Turizm Endüstrisi Teşvik Yasası’nın 8A maddesinin 2’nci fıkrasına göre, Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ilan edilen bölgeleri kullanacak olan gerçek ve tüzel kişiler, çıkarılacak tüzüklerdeki koşullara uymak zorundadır.
Dairemize gönderilen belgeler incelendiğinde Girne Antik Liman’daki 19 işletmenin toplamda 297,839 Euro (iki yüz doksan yedi bin sekiz yüz otuz dokuz euro) borcu olduğu görülmektedir. Sayın Müsteşar 2023 yılında Limandaki tadilat nedeniyle işletmelerin kapalı olduğunu, bu sebepten ötürü sözleşmelerin imzalanmadığını söylemektedir ancak yine kendilerince gönderilen listeler incelendiğinde bunun son birkaç yılın meselesi olmadığı, bazı işletmelerin 2014 yılından beri borcunu ödemediği açıkça görünmektedir. Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı, yüz binlerce euroyu bulan kamu alacağı hususunda daha önce herhangi bir girişimde bulunduklarına dair Dairemize bir bilgi ya da belge sunmamıştır.
Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı Müsteşarı, 13 Kasım 2024 tarihinde, işletmelerin birikmiş olan borçlarının kapatılması adına bir genelge yayınladıklarını ve tüm işletmelere dağıtımını gerçekleştirdiklerini söylemektedir. Sözünü ettikleri genelgenin bir sureti Dairemize gönderdikleri yazının ekine koyulmuştur. Dairemize gönderilen genelgenin konu başlığı “Girne Antik Liman Geçici Yer Kullanım Ücreti Ödemesi” olsa da yazının içeriği Limandaki yatlar ve balıkçı tekneleri ile ilgilidir.
Ülkemiz turizminin en kıymetli noktalarından biri olan Girne Antik Liman’dan sorumlu olan Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın konuya yaklaşımının en hafif tabir ile özensiz olduğunu söylemek mümkündür.
Konuya ilişkin mevzuat yukarıda sıralandığı gibi son derece açıktır. Bir kez daha yinelemek gerekirse, Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi ilan edilen bölgeleri kullanacak gerçek ve tüzel kişilerin 16/1987 sayılı Turizm Endüstrisi Teşvik Yasası tahtında, çıkarılacak tüzüklerdeki koşullara uymaları zorunludur. Girne Antik Liman’dan sorumlu olan Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı, Yasa’nın hükmüne riayet etmeyen işletmeler konusunda yıllarca hiçbir işlem başlatmamış, nihayetinde işletmelerin toplam borcu yüz binlerce euroya ulaşmıştır.
27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın Hukuka Uygun Davranma Yükümlülüğüne ilişkin 5’inci maddesi uyarınca İdare, Anayasaya ve yasalara, bunların yanısıra tüzüklere, yönetmeliklere ve diğer düzenleyici işlemlere de uygun davranma yükümlülüğü altındadır.
Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı, 16/1987 sayılı Turizm Endüstrisi Teşvik Yasası’na ve Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’ne aykırı hareket eden işletmeler konusunda kendisine verilmiş yetkileri kullanmayarak, sergilediği mevcut tutum ile İyi İdare Yasası’nın Hukuka Uygun Davranma Yükümlülüğü ilkesine uygun davranmaktan çok uzaktır.
Netice itibarı ile konuyu özetlemek gerekirse, Sayın Faik Gencer’in Girne Antik Liman’daki kamuya açık alanları kullanan işletmelerden yasaya uygun biçimde geçici kullanım ücreti tahsil edilmesi konusunda Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın gerekeni yapmadığına dair iddiası araştırılmıştır.
Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın Girne Antik Liman’da kamuya açık alanları kullanan işletmelerle sözleşme imzalamadığı ve alanı bu şekilde kullanan 19 işletmenin Bakanlığa toplamda 297,839 Euro (iki yüz doksan yedi bin sekiz yüz otuz dokuz euro) borcu bulunduğu tespit edilmiştir.
Raporumuzda detaylı olarak açıklandığı gibi, Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı’nın, 16/1987 sayılı Turizm Endüstrisi Teşvik Yasası ve Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’ne aykırı hareket eden işletmeler konusunda kendisine verilmiş yetkileri kullanmadığı anlaşılmıştır.
Başbakan Yardımcılığı, Turizm, Kültür, Gençlik ve Çevre Bakanlığı, Yasa ve Tüzüklere uygun davranmamış, 27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın Hukuka Uygun Davranma Yükümlülüğü ilkesine aykırı hareket etmiştir.
İlkan VAROL
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)