Sayın Seydali Gülkan, Güzelyurt’ta bulunan 268’inci Sulama Birliğinin üyesi olduğunu, üyesi olduğu 268’inci Sulama Birliğinde gayri yasal uygulamalar yapıldığını, bahse konu uygulamalarla ilgili olarak Güzelyurt Bölge Sular Komitesinin ve Maliye Teftiş İnceleme Kurulunun denetim görevini yerine getirmediğini, şikayetleri ilgili Güzelyurt Bölge Sular Komitesine başvuru yaptığını ancak bir sonuç alamadığını iddia ederek konunun Dairemiz tarafından soruşturulması talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve rapor hazırlanmıştır.
Sayın Seydali Gülkan’ın başvurusu ile ilgili görüşü alınmak üzere Su İşleri Dairesi Müdürüne 07 Eylül 2021 tarih ve OMB.0.00-04/00-21/203 sayılı yazı, dönemin Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanına 07 Eylül 2021 tarih ve OMB.0.00-04/00-21/204 sayılı yazı ve Güzelyurt Kaymakamına 15 Aralık 2021 tarih ve OMB.0.00-04/00-21/330 sayılı yazımız gönderilmiştir. Su İşleri Dairesi Müdürü 20 Eylül 2021 tarih ve SİD.0.00-753/07-21/E.1013 sayılı yazı ile, dönemin Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanı 21 Eylül 2021 tarih ve MTK.0.00-759-21/E-146 sayılı yazı ile, Güzelyurt Kaymakamı 20 Ocak 2022 tarih ve MYB.4.00-084/04-22/E.44 sayılı yazı ile görüşlerini tarafımıza iletmiştir.
34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanımı Yasası’nın 8’inci maddesinde Sulama Birliklerinin oluşumu, görev, yetki ve sorumlulukları ile ilgili kurallar düzenlenmektedir. Bahse konu maddenin 2’inci fıkrasına göre;
(2) Sulama birliği, sulama bölgelerinde bulunan ve devlete ait belirli bir motopomptan, motopomp grubundan veya herhangi bir su kaynağından tahsisli veya tapulu bahçesini veya sulu arazisini sulayan bahçecilerden ve sulu ziraat yapan kişilerden oluşur. Tahsisin sona ermesi veya mülkiyetin değişikliği halinde bu kişilerin üyelikleri sona erer.
Sayın Seydali Gülkan, 1986 yılından beridir narenciye işiyle uğraştığını, üyesi olduğu 268’inci Sulama Birliği’nin alacaklarını tahsil ederken makbuz kullanmadığını, Güzelyurt Bölge Sular Komitesinin söz konusu Birliğin gelir ve giderlerini kontrol etmediğini, mezkûr Komitenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmediğini, bu nedenle de su kullanımında bulunan üyelerin bir kısmının ödeme mükellefiyetlerini yerine getirmeyerek haksızlık yaşandığını iddia etmektedir.
34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanımı Yasası’nın 9’uncu maddesinde Sulama Birliği Komiteleri ile ilgili hükümler düzenlenmektedir. Bahse konu maddenin 9’uncu fıkrasına göre ;
(9) Tahsildar; makbuz karşılığı olmak üzere birliğin alacaklarını tahsil eder ve tutanak karşılığı veznedara teslim eder.
Güzelyurt Kaymakamı Dairemize gönderdiği cevap yazısında 268. Sulama Birliğinin 2017 yılından itibaren su tüketimi ile ilgili fatura veya makbuz kullanmadığını ifade etmektedir.
Dönemin Maliye, Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanı Dairemize gönderdiği cevap yazısında 268. Sulama Birliğinde tahsilat makbuzu kullanılmadığının gözlemlendiğini belirtmiştir.
Su İşeri Dairesi Müdürünün Dairemize gönderdiği cevap yazısının ekinde Güzelyurt Su İşleri Dairesi Bölge Sorumlusunun konu ile ilgili yazısı bulunmaktadır. Söz konusu yazıda “ 268. Sulama Birliği su tüketimiyle ilgili Maliye, İnceleme ve Teftiş Kurulunun yaptığı denetimden öğrenmiş olduğum tahsilatların direk bankaya yattığı, oradan üyelerin banka dekontu aldığı, Sulama Birliği ise ilgili hesaplardan düşüşü banka ekstresi üzerinden yaptığı, herhangi bir fatura ve/veya makbuz kullanılmadığını tespit ettim.” şeklinde ifade kullanılmıştır.
268. Sulama Birliği su tüketimi ile ilgili fatura ve/veya makbuz kullanmayarak 34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanımı Yasası’nın 9’uncu maddesinin 9’uncu fıkrasına aykırı davranmıştır.
268. Sulama Birliğinin su tüketimi ile ilgili fatura ve/veya makbuz kullanmadığının tespiti ve soruşturmamızın başlaması ile Güzelyurt Bölge Sular Komitesi Sekreteri ve Su İşleri Dairesi Güzelyurt Bölge Sorumlusunun 268. Sulama Birliği Başkanına 24 Eylül 2021 tarihli ve B.S.K.-GY-268-/2002-21-144 sayılı yazı göndererek makbuz kullanılması gerektiğini ifade ettiği tespit edilmiştir.
Sayın Seydali Gülkan’ın diğer bir iddiası ise gelir ve giderlerinin Güzelyurt Bölge Sular Komitesi tarafından kontrol edilmediği ve Güzelyurt Bölge Sular Komitesinin yasal yükümlülüklerini yerine getirmediği yönünde idi.
Soruşturmamız sırasında dönemin Güzelyurt Kaymakamının, Maliye Teftiş İnceleme Kurulu’na Sulama Birliklerinin denetimi ile ilgili 22 Ağustos 2016 tarihli ve MYB.4.00-02/07-16/861 sayılı yazı gönderdiği tespit edilmiştir. Söz konusu yazıda 34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanım Yasası’nın 14’üncü maddesine atıfta bulunulmuş ve “…. c)İş bu Yasa gereğince, Bölge Sular Komitesi tarafından yapılır cümlesinin açık olmaması, Bölge Sular Komitesi’nde bu görevi yürütecek ehil bir elemanın bulunmaması, Kaymakamlık müfettişlerinin de hem sayısal yetersizliği hem de ehil personel olmamasından dolayı sıkıntılar yaşanmaktadır. d) Konunun netleşmesi ve herhangi bir yanlış uygulamaya veya süreç içinde aksamaya imkân vermemek adına Sulama Birliklerinin gelir gider hesaplarının ve gerekli dokümanların Bölge Sular Komitesi adına yetkili yeminli muhasebe büroları tarafından kontrol edilmesi ve Bölge Sular Komitesi’ne sunması, Bölge Sular Komitesi’nin onayından sonra da Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu tarafından gerekli denetimin yapılması daha doğru bir adım olacaktır” şeklinde ifade kullanılmıştır.
Dönemin Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanı ise Güzelyurt Kaymakamlığı’na hitaben 26 Eylül 2016 tarih ve MTK.0.00-759-16-15 sayılı yazıyla cevap vermiştir. Mezkûr yazıda “ Sulama Birliklerinin gelir ve gider hesaplarının sulama birlikleri tarafından tutulması, tutulan bu hesapların Bölge Sular Komitesi tarafından kontrol edilmesi ve bilahare Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu tarafından denetlenmesi söz konusu yasada açıkça belirtilmektedir” şeklinde ifade kullanılmıştır. Yazının devamında, 34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanım Yasası’nın 14’üncü maddesinin tadil edilmesi gerektiği ve “Sulama Birliğinin gelir ve giderleri Bölge Sular Komitesi adına yetkili – yeminli muhasebe büroları tarafından kontrol edilir” şeklinde bir düzenleme gerektiği buna ilaveten bütçeye yetkili – yeminli muhasebe bürolarına ödeme yapılabilmesi için bir harcama kalemi gerektiği yönünde görüş bildirilmiştir. Bunun üzerine dönemin Güzelyurt Kaymakamı ve Güzelyurt Bölge Sular Komitesi Başkanı, Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu’na hitaben 01 Kasım 2016 tarihinde ve MYB.4.00-02/07-16/1169 sayılı yazıyı göndermiştir. Söz konusu yazıda, ilgili Yasa’nın tadil edilmesi için gerekli girişimlerin mezkur Kurul tarafından başlatılması ve tadil süresi boyunca gelir – gider kontrolünün Kurul Başkanlığı ile Bölge Sular İdaresi tarafından uygun görülen yetkili – yeminli muhasebe ofisleri tarafından yapılması ile ilgili 12 Ekim 2016 tarihinde Güzelyurt Bölge Sular Komitesinde karar alındığını bildirerek, uzun yıllardır aksayan denetim sürecinin daha fazla aksamaması konusundaki Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu’nun görüş ve önerilerini rica etmiştir.
Soruşturmamız sırasında 268. Sulama Birliğinin 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020 yıllarına ait olup yetkili muhasip – murakıp tarafından hazırlanan gelir-giderlere ilişkin tablolar ile ilave hesapların, Güzelyurt Bölge Sular Komitesi kararları ile onaylanarak Güzelyurt Kaymakamlığı tarafından Maliye Teftiş ve İnceleme Kuruluna gönderildiği tespit edilmiştir.
34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanımı Yasası’nın 8’inci maddesi Sulama Birliklerinin oluşumu, görev, yetki ve sorumlulukları ile ilgilidir. Söz konusu Yasanın 8’inci maddesinin 7’inci fıkrasına göre :
(7) Sulama birliği çalışmalarını, kararlarını, yazışmalarını ve gelir-gider hesaplarını gösteren kayıtları tutmakla yükümlüdür.
Yine bahse konu maddenin 9’uncu fıkrasına göre:
(9) Sulama birliği her yıl aralık ayında toplanarak geçmiş yılın uygulamalarını görüşür, kullanılan su miktarını belirler, hesaplarını kontrol eder, başkanı ibra eder, yeni başkanı ve komite üyelerini seçer. Yeni sulama yılı çalışma programını hazırlar ve geçmiş yıla ait dokümanları dosyalarında muhafaza eder. Yeni çalışma programını, kullanılan su miktarını, gelir-gider hesaplarını ve yeni seçilen başkan ve komite üyelerini bir hafta içerisinde bölge sular komitesine bildirir.
Söz konusu Yasanın 14’üncü maddesi Sulama Birliğinin gelir ve giderlerinin denetlenmesi ile ilgilidir. Şöyle ki:
(14) Sulama birliğinin gelir ve giderleri bölge sular komitesi tarafından kontrol edilir ve denetimi Maliye ile ilgili bakanlığa bağlı Maliye, Teftiş ve İnceleme Kurulu tarafından yapılır.
İlgili Yasa’nın maddelerinde görüldüğü gibi Sulama Birliklerinin gelir ve gider hesaplarının sulama birlikleri tarafından tutulması, tutulan bu hesapların Bölge Sular Komitesi tarafından kontrol edilmesi ve bilahare Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu tarafından denetlenmesi söz konusu yasada açıkça belirtilmektedir. Dolayısı ile Sulama Birliklerinin gelir gider hesaplarının ve/veya hesapların kontrolünün yetkili-yeminli muhasebe büroları tarafından yapılması, 34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanımı Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırıdır.
34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanım Yasasının 7’inci maddesinde Bölge Sular Komitesinin görev, yetki ve sorumlulukları ile ilgili hükümler düzenlenmektedir. Bahse konu maddenin 4’üncü fıkrasına göre;
(4) Sulama birliklerinin idari ve mali faaliyetlerini yakından izlemek, gerekli hallerde müdahale etmek;
Fasıl 115 Sulama (Özel Sular) Birlikleri Yasası’nın 15’inci maddesinde denetim ile ilgilidir. Söz konusu maddenin 1’inci fıkrasına göre;
15. (1) Sulama birliklerinin hesapları, Kaymakamın zaman zaman gerekli gördüğü tarihlerde ve Kaymakam tarafından atanacak kişi tarafından denetlenir. Sulama birliklerinin veznedarları bu gibi kişilere kendi sulama birliklerinin tüm defter ve hesaplarını ibraz etmekle yükümlüdür.
Sayın Seydali Gülkan’ın 1 Ekim 2019 tarihinde Güzelyurt Bölge Sular Komitesine yazı yazarak 268. Sulama Birliği ile ilgili 3 yıldan beridir denetlenmediği, Birliğin genel kurulunun yapılmadığı, her gün yaklaşık 400 ton suyun nereye gittiğinin bilinmediği ve üyelere hiçbir bilgi verilmediği yönünde iddialarda bulunduğu tespit edilmiştir. Sayın Gülkan’ın 1 Ekim 2019 tarihli başvurusu akabinde, Güzelyurt Bölge Sular Komitesinin 25 Ekim 2019 tarih ve 101/19 sayılı kararı ile 268’inci Sulama Birliğinin 2017 ve 2018 yıllarına ilişkin gelir – gider hesaplarının Maliye Teftiş ve İnceleme Kuruluna gönderilmesi kararı alınmış ve Sulama Birliklerine 11 Aralık 2019 tarihli genelge gönderilerek 17 Şubat 2020 tarihine kadar Genel Kurullarının ve teftişlerinin yapılması talep edilmiştir.
Yaptığımız soruşturmada, 268. Sulama Birliğinin 2019 yılına ait hesaplarının 11 Mayıs 2020 tarihli ve MYB.4.00-252/02-20/E.301 sayılı yazı ile, 2020 yılına ait hesaplarını 3 Haziran 2021 tarihli ve MYB.4.00-252/02-21/E.603 sayılı yazı ile Maliye Teftiş İnceleme Kurulu Başkanlığına gönderildiği tespit edilmiştir. 268. Sulama Birliğinin 2017 ve 2018 yıllarına ait hesaplarının Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanlığına gönderilmesi ile ilgili olarak Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanı “ …… söz konusu sulama birliğinin 2017 ve 2018 yılları gelir-gider hesaplarına ilişkin Güzelyurt Kaymakamlığının 01.11.2019 tarih ve MYB.4.00-252-02-19/1230 sayılı yazısı tarafımızdan yapılan araştırma sonucunda 10.09.2021 tarihinde Kurulumuza iletilmiştir.” şeklinde ifade kullanmıştır.
Sayın Seydali Gülkan Maliye Teftiş İnceleme Kurulu’nun denetim ile ilgili görevlerini yerine getirmediğini iddia etmektedir.
Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanı Dairemize gönderdiği cevap yazısında 268. Sulama Birliğinin 2019 yılı gelir-gider hesaplarının denetiminin henüz tamamlanmadığını ve 2016-2018 yılları gelir-giderlerine yönelik bir denetimin ise gerçekleştirilmediğini ifade etmiştir. İlgili mevzuatta denetim süresi ile ilgili bir süre belirtilmemektedir, ancak 268’inci Sulama Birliğinin 2016, 2017 ve 2018 yıllarına ait gelir gider hesaplarının hiç gündeme gelmediği veya denetlenmediğini, 2019 yılına ait gelir gider hesaplarının tamamlanmadığını, 2022 tarihli Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanlığı yazısından anlamaktayız. Yasada süre sınırı düzenlenmeyebilir ancak bundan sınırsız bir sürede yapılacak sonucunu çıkarmamalıyız. Birçok Yüksek Mahkeme Kararı ve içtihadında görülebileceği gibi “makul süre” tanımlaması mevcuttur ve 268’inci Sulama Birliğinin 2016 yılına ait gelir gider denetlemesinin 10 yılda yapılmamasının izahı yoktur. Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanlığı Sulama Birliklerinin denetlemesini yapmayarak Yasanın kendisine verdiği görevi ihmal etmiştir.
Konuyu özetlemek gerekirse Sayın Seydali Gülkan’ın başvurusu araştırılmıştır. 268. Sulama Birliğinin su tüketimi ile ilgili fatura ve/veya makbuz kullanmadığı tespit edilmiştir. 268. Sulama Birliğinin su tüketimi ile ilgili fatura ve/veya makbuz kullanmayarak 34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanımı Yasası’nın 9’uncu maddesinin 9’uncu fıkrasına aykırı davranmıştır.
268. Sulama Birliğinin 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020 yıllarına ait gelir-giderlere ilişkin tablolar ile ilave hesapların yetkili muhasip – murakıp tarafından hazırlandığı, akabinde Güzelyurt Bölge Sular Komitesi kararları ile onaylanarak Güzelyurt Kaymakamlığı tarafından Maliye Teftiş ve İnceleme Kuruluna gönderildiği tespit edilmiştir. Sulama Birliklerinin gelir ve gider hesaplarının sulama birlikleri tarafından tutulması, tutulan bu hesapların Bölge Sular Komitesi tarafından kontrol edilmesi ve bilahare Maliye Teftiş ve İnceleme Kurulu tarafından denetlenmesi gerektiği söz konusu yasada açıkça belirtilmektedir. Dolayısı ile Sulama Birliklerinin gelir gider hesaplarının ve/veya hesapların kontrolünün yetkili-yeminli muhasebe büroları tarafından yapılması 34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanımı Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırıdır.
Bölge Sular Komitesinin asli görevlerinden bir tanesi Sulama birliklerinin idari ve mali faaliyetlerini yakından izlemek, gerekli hallerde müdahale etmektir. Güzelyurt Bölge Sular Komitesi bu görevini Sayın Gülkan’ın başvurusu yapılıncaya kadar yerine getirmemiş, Sayın Gülkan’ın dilekçesi akabinde 268. Sulama Birliğinin gelir gider hesaplarının denetlenmesi, makbuz kullanılması ve Birliğin Genel Kurulunun yapılması yönünde girişimlerde bulunmuştur. Tüm bilgiler derlendiğinde Bölge Sular Komitesinin 34/2002 sayılı Sulama Örgütleri ve Tarımsal Amaçlı Su Kullanım Yasasının 7’inci maddesinin 4’üncü fıkrasında belirtilen görev ve sorumluluklarını ihmal etmiş ve hatalı davranmıştır.
İlkan VAROL
Yüksek Yönetim Denetçisi
(Ombudsman)